In een klassiek drama is er altijd sprake van een held die al dan niet ten onder gaat en een of meerdere schurken, die hem of haar tegenwerken. Er zijn ook helpers van de held en de schurk.
Wie is de held in het drama dat zich op dit moment in Brazilië voltrekt? Ex-president Luiz Inácio Lula da Silva, een van de hoofdpersonen, zo niet de hoofdpersoon, komt niet in aanmerking. Hij heeft zich waarschijnlijk schuldig gemaakt aan corruptie. Hij zou smeergeld hebben aangenomen van verschillende bedrijven, die in het kader van een groot corruptieproces, Wasstraat genaamd, worden onderzocht. Tegen zo’n 200 politici in Brazilië loopt een juridisch (voor)onderzoek in dit verband.
President Dilma Rousseff zou haar laatste verkiezingscampgne, die in 2013, hebben gefinancierd met geld van bedrijven die in het kader van Wasstraat worden onderzocht. Voorzitter Eduardo Cunha van het Huis van Afgevaardigden wordt ervan beschuldigd illegaal verkregen geld op Zwitserse bankrekeningen te hebben gestald. Tegen senaatsvoorzitter Renan Calheiro loopt een onderzoek omdat hij geld zou hebben aangenomen van een directielid van de staatsoliemaatschapij Petrobras. Ex-presidentskandidaat Aécio Neves, tegenstander van Dilma Rousseff in 2013 en nu senator voor de Sociaal-Democratische Partij van Brazilië, PSDB, zou geld hebben aangenomen van een ingenieursbureau, ook onderzocht in Wasstraat-verband. Vice-president Michel Temer zou betrokken zijn geweest bij de benoeming van nu gedetineerde ex-directieleden van Petrobras.
Onder vuur
En nu ligt zelfs de rechter die al deze hooggeplaatste politici onderzoekt, Sérgio Moro, onder vuur omdat hij afgeluisterde telefoongesprekken heeft vrijgegeven. Dat zou hij volgens regeringsaanhangers hebben gedaan met de duidelijke bedoeling om Lula en Dilma Rousseff te beschadigen.
Het is niet voor het eerst dat Moro onder vuur ligt. Eerder was er al opschudding over de hardhandige aanhouding van Lula en het doorzoeken van zijn huis, om verklaringen af te leggen in het Wasstraatschandaal. Dat was onterecht volgens critici, omdat Lula al volop meewerkte met justitie en al verschillende keren gehoord was. Moro wordt door velen als een held gezien omdat hij grote vissen durft aan te pakken. De directeur van een van de grootste bouwbedrijven van het land, Odebrecht, is voor 19 jaar achter de tralies verdwenen. Ongekend in een land waar iedereen met geld altijd de situatie naar zijn hand kon zetten als hij in de problemen kwam. Er was ondanks de economische crisis en de zwakke regering van Dilma Rousseff hoop voor Brazilië, omdat de instituties werkten en corruptie niet meer werd getolereerd. Het land was op weg een volwassen democratie te worden. Maar nu is Moro voor velen van zijn voetstuk gevallen, behalve voor de rabbiate tegenstanders van de regering Rousseff.
Wie is de held? Aan iedereen kleven vlekken en vlekjes. Dit verhaal lijkt alleen maar schurken te kennen.
Volgens mij is de held van dit drama Brazilië. Iedereen leeft mee met Brazilië, maar deze jonge democratie heeft geen helpers met macht die haar behoeden voor het onheil en die haar vrijwaren van duistere praktijken, met name corruptie. Ze staat er alleen voor.
Preventieve hechtenis
Wat speelt er nu? Terwijl de economische crisis voortraast en er maandelijks honderden, zo niet duizenden, ontslagen vallen, heeft de jonge ambitieuze rechter Sérgio Moro het dossier Wasstraat op zijn bureau. Grote bedrijven hebben politici en topambtenaren omgekocht om opdrachten te krijgen. Lula is één van de politici wier financiële doen en laten wordt nagetrokken. Hij is al wel gehoord en de laatste keer dus onder dwang, maar hij is nog niet in staat van beschuldiging gesteld. Nadat een rechter in São Paulo besloot om tot Lula’s preventieve hechtenis wegen het geheimhouden van het bezit van onroerend goed (niets te maken met Wasstraat) begonnen er geruchten te circuleren dat Dilma Rousseff hem in haar regering zou opnemen om hem te vrijwaren van justitiële vervolging.
Lula’s juridische problemen zijn niet de enige reden om dat te doen. Dilma Rousseff zelf hangt al een paar maanden een impeachmentprocedure boven het hoofd vanwege vermeende corruptie. Na massale anti-regeringsdemonstraties op 13 maart 2016 – er waren een paar miljoen mensen op de been door het hele land – werd deze wat in vergetelheid geraakte impeachmentprocedure nieuw leven ingeblazen. Rousseffs tegenstanders ruiken bloed en hebben er weer zin in gekregen. Dat alles onder de bezielende leiding van de waarschijnlijk door en door corrupte Eduardo Cunha.
Stroperig en traag
Lula in de regering zou niet alleen hem ruimte geven om zijn juridische problemen het hoofd te bieden. In plaats van rechter Moro zou wegens zijn status als regeringsfunctionaris het Federale Hoogste Gerechtshof in de hoofdstad Brasília zijn dossier moeten behandelen. Daarmee zou Lula tijd winnen. Het Hof is stroperig en traag.
Het zou Dilma Rousseff de kans geven om politiek te overleven. Lula geniet veel meer steun onder de bevolking dan zijn partijgenote en is veel meer dan zij in staat om tussen de belangen van zijn socialistische Arbeiderspartij en die van het bedrijfsleven te laveren. Er is iemand nodig die partijen bij elkaar brengt en Lula is geknipt voor deze rol.
De ex-president werd gisteren 17 maart 206 om 10.00 uur ingehuldigd als stafchef en een uur later bepaalde een rechter in het diepe zuiden van het land dat zijn benoeming onrechtmatig was, omdat daarmee werd geprobeerd justitie te belemmeren. Weer een uur later circuleerden de eerste foto’s en berichten van deze rechter uit Facebook, waaruit bleek dat hij fel anti-regering was. Opnieuw iemand met een vlekje.
Uit de armoede
Duizenden voor- en tegenstanders van Lula en Dilma, zoals de presidente hier in Brazilië kortweg wordt genoemd, gaan de straat op en vliegen elkaar in de haren, zoals in de hoofdstad Brasília en in São Paulo, waar de politie hardhandig ingrijpt. “Lula heeft 35 miljoen mensen uit de armoede gehaald en heeft het land naar een economische boom geleid!”, roepen zijn aanhangers op Facebook. “Dilma en Lula zijn corrupt en Dilma heeft ons in een economische crisis gestort”, roepen hun tegenstanders. Niet weinigen van hen vinden dat een militaire staatsgreep de enige oplossing is voor Brazilië.
Maar zoals altijd zijn er ook heel veel Brazilianen die niet de straat opgaan. Ze steunen geen van alle politici die de hoofdrolspelers zijn in het drama dat zich nu in hun land voltrekt. Ze willen vooral dat Brazilië een moderne democratie wordt, zoals Canada bijvoorbeeld, waar corruptie een schande is en geen way of life. Ze willen nieuwe verkiezingen.
Maar wie moeten zich dan kandidaat stellen? Mensen zonder vlekjes en met kansen om genoeg stemmen te krijgen om een zetel te veroveren zijn er nog veel te weinig.
Zo is onze heldin Brazilië gedoemd om nog een tijd zonder machtige helpers voort te moeten gaan. De enige oplossing voor een goede afloop is dat meer Brazilianen stemmen op politici zonder of dan toch in ieder geval met maar hele kleine vlekjes. Belangrijk is ook dat justitie haar werk blijft doen, zodat het veel te riskant wordt om vlekken op te lopen.
