Brasília – de eind jaren vijftig in het midden van nergens uit de grond gestampte hoofdstad van Brazilië. Aan de horizon, precies in het midden, de twee torens van het Congresso Nacional – het parlement. Links en rechts de gebouwen van de verschillende ministeries, opgetrokken uit beton en glas. Helemaal rechts de kegelvormige kathedraal. En op de voorgrond het busstation – het exacte middelpunt van de stad.
Het begrip ‘hokjesgeest’ kreeg in Brasília een nieuwe dimensie. De planologen die Brazilië’s nieuwe hoofdstad ontwierpen gaven alles en iedereen zijn eigen plekje. Een zone voor regeringsgebouwen, een zone voor winkels, een zone voor de horeca. Zoals verwacht mag worden in het sociaal-democratisch paradijs dat de stichters van de stad voor ogen hadden zijn er grote lommerrijke flatwijken voor een leger ambtenaren.
Vreemd is het echter dat de grondleggers van de stad, president Juscelino Kubitschek en vice-president João Goulart – de meest linkse machthebbers die Brazilië in de twintigste eeuw had – het voetvolk volkomen vergaten. Geloof het of niet, maar in de blauwdruk voor Brasília was voor de tienduizenden bouwvakkers die de stad moesten bouwen geen huisvesting gepland: de lommerrijke flatwijken waren uitsluitend voor de middenklasse bestemd.
Maar uiteraard moest het leger bouwvakkers dat Brasília in vijf jaar uit de grond stampte érgens wonen. Al snel ontstond rondom Brazilië’s ‘zorgvuldig’ geplande hoofdstad een ring van bijna volledig ongeplande satellietsteden – allemaal een flinke busrit van Brasília zelf verwijderd.
Aangezien men in het oorspronkelijke bouwplan met het ontstaan van die satellietsteden geen rekening gehouden had, had men dat met de dagelijkse stroom forensen die dat tot gevolg zou hebben ook niet. De eerste metrolijn tussen Brasília en haar satellietsteden werd pas in 2001 geopend – op een haar na een halve eeuw nadat de blauwdruk voor de stad getekend werd.
De forensen van vandaag stappen uit op de plek waar ik bovenstaande foto nam; vlakbij het busstation van Brasília ligt ook een metrostation. Eenmaal in het centrum aangekomen wacht hen een ander structureel probleem: in de Braziliaanse hoofdstad is de auto koning. Niet alleen voetvolk, maar ook voetgangers werden door de stichters van de stad vergeten.
