De moeder van mijn buurman is even drie maanden met haar naaimachine neergestreken in het flatje van haar zoon, of hij dit nu leuk vindt of niet. En deze eenenzeventigjarige dame uit de rimboe van de deelstaat Rio Grande do Norte begrijpt als geen ander hoe in Brazilië – van de meest verveloze volkswijk tot in de hoogste regionen van de politiek – de ene hand de andere wast.
Ik mag het allemaal van dichtbij ervaren. Mijn buurman is de manager van een restaurant, dus gaat hij ’s ochtends vroeg de deur uit en komt pas ’s avonds laat terug. Ik werk thuis, dus ik ben er bijna altijd. Binnen een dag of twee nadat ze in Salvador arriveerde begon de moeder van mijn buurman voor mij te koken: al drie weken lang klopt ze drie keer per dag op mijn deur om te vertellen dat het ontbijt, het middageten of de avondboterham klaarstaat.
Weigeren bleek zinloos: “Als ik niet voor iemand anders kan koken kook ik ook niet voor mezelf. Dus dan eet ik maar niet.” Een vrouw van eenenzeventig die honger lijdt, dat wilde ik niet op mijn geweten hebben!
Voor wat hoort wat
Natuurlijk zag ik de bui al hangen. Een andere buurvrouw is ook bijzonder door de wol geverfd op het gebied van dit soort emotionele chantage, dus ik ben wel het een en ander gewend. Verschijnt die met zelfgemaakt ijs voor je deur, dan kan je op je vingers natellen dat je op haar snelkookpan en haar vierjarige kleinzoontje moet letten terwijl ze zelf twee uur in de rij gaat staan om haar telefoonrekening te betalen.
Dagelijks drie maaltijden is natuurlijk wel van een ander kaliber dan af en toe een ijsje, dus al snel werd ik voor de moeder van mijn buurman een vreemde combinatie van loopjongen en gezelschapsdame. Ik sleep brood, lappen stof en naaigaren de heuvel op en luister naar haar wel en wee; zij laat mij kennismaken met de keuken van Rio Grande do Norte, waarvan het wonderlijke vleesgerecht ‘slangenoksels’ tot nog toe het hoogtepunt was.
Ik vind het niet erg. Want dit is Brazilië: een constante ruilhandel van gunsten en faveurtjes, aangezwengeld door potten en pannen vol rijst en bonen en, uiteraard, sterke koffie met heel veel suiker. En het ruilen zelf zou wel eens veel belangrijker kunnen zijn dan wat er geruild wordt: de moeder van mijn buurman is deze week een paar dagen naar een vriendin in Aracaju, en ik mis haar een beetje.
