Tien jaar geleden. De Amazone brandde, net als nu. In het stroomgebied van de Rio Negro (Negrorivier) in de Braziliaanse deelstaat Amazonas woedden de vuren. Het had bijna 25 dagen niet geregend en veel groene gebieden werden verteerd door de vlammen. Dat gebeurde onder andere in de streek ten noorden van Manaus, de hoofdstad van Amazonas. De Braziliaanse fotograaf Raphael Alves maakte er een foto van een jongen die met water gooide. De jongen wilde met het water het vuur stoppen. Op de foto lijkt het echter of hij het water naar de zon gooit, die als een allesverzengende oranjeroodgloeiende bal in de lucht hangt.
Foto: Raphael Alves
Ik moest aan deze foto denken toen ik de video van ‘End Of Days’ zag, de eerste single van het nieuwe studioalbum ‘From Here’ van het Britse New Model Army. De openingsbeelden laten een menselijke figuur zien, armen en benen gespreid, die met open handen naar een withete zon in een oranjerood zinderende lucht reikt, of misschien… deze afweert. De figuur doet ook denken aan de afbeeldingen van rode dansers, zoals gevonden in grotten in Noorwegen. De Britse Robert Macfarlane schrijft erover in zijn boek ‘Underland’. Macfarlane verkent in dat boek de wereld onder onze voeten. Hij duikt daarvoor diep onder het aardoppervlak. Daar onderzoekt hij de verstandhouding van de mens tot het donker, leven en dood onder de grond en wat er zich verder nog afspeelt. Zijn reis voert hem naar ondergrondse schimmelnetwerken waarlangs bomen met elkaar communiceren, naar het catacombenlabyrinth onder Parijs, en verder terug naar de ‘diepe tijd’ van onder meer prehistorische zeegrotten aan de Noorse westkust. Daar zijn, van Nærøy in het zuiden tot de eilandengroep de Lofoten in het noorden, twaalf grotten met rotsschilderingen gevonden. De afbeeldingen zijn eenvoudige poppetjes, met gespreide armen en benen, alsof ze dansen of springen. De rode figuurtjes zijn geschilderd met ijzeroxide-pigment en tussen de twee- en drieduizend jaar oud.
Ik weet niet of dichteres, schrijfster en (tattoo)kunstenares Joolz Denby, verantwoordelijk voor het artwork van New Model Army, het bestaan van de rode figuurtje in de Noorse grotten kent. De Ocean Sound Recordings-studio waar de band in een tijdsbestek van negen dagen de twaalf nummers van ‘From Here’ opnam, staat op Giske, een klein eiland voor de noordkust van Noorwegen, dus wie weet. Giske staat bekend als de geboorteplaats van de beroemde Vikingkoning Gangerolv, of Rollo, die Normandië veroverde in 911 n.Chr. De ligging, ver in het noorden, maakt het eiland tot een koude en afgelegen plek, niet meteen de eerste keuze om een rockalbum op te nemen. Echter wel voor de mannen van New Model Army en hun producers. Zoals de bandleden zelf zeggen in een statement op het videokanaal Youtube: “We hebben allemaal een verschillend leven en verschillende smaken in bijna alles, inclusief muziek. Eén ding hebben we gemeen en dat is de liefde voor sombere, open, koude, ruige landschappen – water, sneeuw, rots. Dit was dus de perfecte plek voor ons om aan iets collectiefs te werken – altijd terwijl we aan het werk waren, konden we omhoog kijken en de lucht, de zee en de smeltende sneeuw op de bergen zien, dat alles in een constante staat van verandering. Daarom heeft dit album een gevoel dat anders is dan onze andere albums. (..) ‘From Here’ was een voor de hand liggende titel. De plaat hoort bij een heel speciale plaats en een bepaalde tijd: wat er gebeurt in de wereld, waar we zijn als een band. En waar we zijn als mensen.”
Het kale isolement van de omgeving waar ‘From Here’ onder leiding van zanger en songwriter Justin Sullivan is opgenomen, heeft zijn sporen nagelaten. De muziek ademt de ruige ongepolijstheid van het noordelijke landschap en heeft een soort van geslotenheid die zich pas na herhaald aandringen (meerdere keren beluisteren) echt laat openen. De teksten doen daar niet voor onder. Ze gaan over de wereld, onze wereld, de tijden die wij beleven. Klimaatverandering, sociale onrechtvaardigheid, het sociale media gif, brexit, het komt allemaal voorbij, maar wel met die karakteristieke twist waarmee Justin Sullivan zijn teksten schrijft. En niet alleen de teksten. Zo kent de openingssong ‘Passing Through’, waarin Sullivan in zes minuten de vergankelijkheid van ons hele bestaan samenperst, halverwege een opmerkelijke break. De intro begint sfeervol. Een synthesizerdrone leidt de zanger in die met rotsvaste krachtstem verhaalt van jeugdige bravoure, die voorbij gaat, een zwaar basgeluid voegt zich, en sterft weer weg, een akoestische gitaar neemt over, drumslagen beuken, vervormen, grommen vanuit een donkere diepte, en storten zich leeg, in een epische leegte, het einde.
And so what happened made a mockery of everything you thought you knew
The children that were part of you, they were only passing through
Winds will change direction, grace and light will once again fall on you
It will be over soon
It will be over soon
‘Never Arriving’ klinkt na het cathartische slot van de openingstrack aanvankelijk als een diepe zucht, neemt de luisteraar vervolgens mee op een, door een jagende gitaar, bas en drum combinatie voortgedreven, mythische tocht door een landschap van onvoltooide herinneringen. ‘The Weather’ vervolgens is misschien wel de meest directe aanklacht tegen de mensheid die recentelijk door een rockband op muziek is gezet. ‘The Weather’ zuigt als de wervelwinden in een kolkende cycloon, er is boosheid, woede zelfs, maar geen hoop, die is verkocht, aan de hoogste bieder.
And we change just like the weather
The wind blows a little stronger
The high tides reach a little further above the beach
And the sun burns hotter
And we all grow a little madder as the pressure creeps up a little higher
And the rivers flow a little deeper and the floodwaters stretch a little further
And the hillsides they just grow drier and the fires catch a little faster
And you and I we just get harder and the spaces between us wider
Het eerder genoemde ‘End Of Days’ kent evenmin genade: They’re running out of tickets for the two-minute hate / The salespeople they know every trick, click, click. Maar, er klinkt ook ‘spijt’: We can’t go back to uninvent the wheels we ride.
Vermommingen, de maskers waar we ons achter verbergen, de leugens die ze bedekken, daar gaat het over in ‘Great Disguise’. Tot hier valt er nog nauwelijks iets van hoop te bespeuren op ‘From Here’. ‘Conversation’, een weemoedige sfeerschets, biedt even een rustpunt. ‘Where I Am’ en ‘Setting Sun’ zijn stevige rocksongs, de laatste zeilend op de toppen van een fraaie, melodieuze drive.
‘The Weather’ is misschien wel de meest directe aanklacht tegen de mensheid door een rockband op muziek gezet.
‘Hard Way’ met zijn ingehouden gezongen, door akoestische gitaar begeleide inleiding en de over de hele linie tribaal rollende drums is een meeslepende sing-along song en gaat naadloos over in ‘Watch & Learn’, over de kinderen die klaar staan om het over te nemen van de oude, met een sardonische lach naar de uitgang gebonjourde, in kringetjes ronddraaiende elites. De laatsten zijn in ‘Maps’ de passagiers van een Ship Of Fools, waar de verteller al te lang op ronddoolt. En dan de afsluiter, tevens de titelsong, ‘From Here’. Zachte pianoklanken zetten de toon, bas en drums nemen over, een oude orgelmelodie jankt, de zanger accelereert (I am the master of nothing, repeat after me), gitaarsnaren worden geranseld, sombere landschappen drijven voorbij als wolken in een grauwe regenlucht…
So let’s all go home now, look ourselves in the mirror
Throw our heads back and laugh
…en dan is het stil, doodstil.
Er lijkt weinig licht te zijn op ‘From Here’, de duisternis die onze tijd dreigt te verstikken overheerst. Maar klopt dat beeld wel? Op het hoesontwerp van ‘From Here’ pieken zwarte boomskeletten omhoog naar in de blauwe poollucht dansende lichtfiguren van aurora borealis, het noorderlicht. Als Robert Macfarlane in ‘Underland’ na een lange en ongemakkelijke tocht de ‘rode dansers’ vindt, schrijft hij: “De figuurtjes zijn geesten die samen dansen, en ik ben ook een geest, en ze hebben iets saamhorigs, wij hebben iets saamhorigs, net als de duizenden jaren dat ze hier al dansen.” En hij merkt dat hij huilt, verheugd als hij is door hun beweeglijkheid, daar diep in het graniet en het donker. Die ontroering roepen ook de geesten van ‘From Here’ op. Juist door ze te benoemen, opent Justin Sullivan deuren waarachter lichtfiguren schijnen die bewegen, dansen en kunnen ontroeren. En dat alles op de klanken van een rockalbum van monumentale allure.
New Model Army – ‘From Here’ (earMUSIC/PIAS)
Robert Macfarlane – ‘Underland’ (Hamish Hamilton); Robert Macfarlane -‘Benedenwereld’ (Atheneum)
