Door internationale omstandigheden is onze economie de laatste jaren in een diepe recessie terecht gekomen. Dit wil zeggen dat de groei van de nationale productie omsloeg in krimp. Onze export liet het als eerste afweten. Producenten raken hun spullen niet kwijt, krimpen de productie in en moeten mensen ontslaan. Consumenten zien hun koopkracht teruglopen, worden onzeker en stellen hun aankopen uit. Voor je het weet zit je in een neerwaartse spiraal. De overheid ziet intussen haar belastingontvangsten teruglopen en ze moet werkloosheidsuitkeringen gaan uitbetalen. Ze kampt met een oplopend tekort.
De huishoudboekjesaanpak
Op zo’n situatie kun je op twee manieren reageren. Een daarvan is de huishoudboekjes-aanpak, vooral aanbevolen door politici die weinig kaas hebben gegeten van de werking van een economisch systeem. Zij redeneren als volgt: wanneer je geld tekort komt, dan moet je zien je inkomsten te vergroten en je uitgaven te verminderen. Je moet de tering naar de nering zetten. Zoals bij elk gezin het huishoudboekje op orde moet zijn. Voor de overheid betekent dit: de belastingtarieven omhoog en bezuinigen op uitgaven. De regering Rutte handelt al enkele jaren volgens dit simpele recept.
Nu is het verhogen van de belastingtarieven in een recessie ongeveer het stomste wat je kunt doen. Je haalt nog meer koopkracht bij de burgers weg en ontmoedigt producenten nog verder. Het blijkt dan ook jaar op jaar dat de overheid ondanks de hogere tarieven minder belastingontvangsten binnenkrijgt. Hup, weer een pakket tariefsverhogingen en bezuinigingen er overheen. En weer loopt het tekort verder op en remt de groei af. Dit alles omdat men krampachtig probeert uit de buurt te blijven van het maximale tekort van 3 procent dat op Europees niveau is afgesproken. Intussen is onze economie afgeknepen tot een niveau waar zelfs al voor deflatie, dalende prijzen, wordt gevreesd.
De regering Rutte handelt al enkele jaren volgens dit simpele recept
Honderdduizenden mensen zijn hun baan kwijt, kunnen hun hypotheek niet meer afbetalen, gedwongen huizenverkopen doen vaak gezinnen uit elkaar vallen, winkels en andere bedrijven zijn failliet.
Keynes
Er is ook een andere aanpak mogelijk. Eentje die je in elk leerboek economie terug kan vinden. Er was eens (ten tijde van de diepe depressie van de jaren dertig) een briljant econoom John Maynard Keynes (1883-1946). De situatie was nog wat beroerder dan nu en Keynes maakte zich ernstige zorgen over al die werkplaatsen en fabrieken die stil stonden en al die mensen die geen werk hadden. Hij betoogde dat in een toestand waarin de particuliere besteders geen initiatief meer nemen, de overheid de economie weer op gang zou kunnen brengen door extra koopkracht in het systeem te brengen. Een stimulerende koopkrachtinjectie door grote projecten op te zetten. Overigens, liefst in Europees verband omdat een stimulans in onze open economie voor een groot deel weglekt naar het buitenland.
Merk op: precies het tegenovergestelde van wat onze regering nu al jaren doet. In onze tijd zou zo’n stimulans kunnen bestaan in het massaal aanleggen van glasvezelnetwerken, het isoleren van de hele woningvoorraad, het verbeteren van het onderwijs en dergelijke. Mensen gaan weer aan het werk, geven hun ontvangen inkomen uit, anderen ontvangen hierdoor weer extra inkomen, enzovoort.
Een vliegwieleffect komt op gang. Deze aanpak wordt ook in onze tijd door de meeste economen die hun leerboek kennen en verder kijken dan het huishoudboekje al enige jaren aanbevolen. Ik noem Paul Krugman en Robert Schiller, economen van wereldfaam. In ons land Bas Jacobs, Ewald Engelen, Sylvester Eijffinger, Coen Teulings, Rick van der Ploeg. En, het moet gezegd worden, politicus Emiel Roemer (SP) zit ook op die lijn.
Maar hoe moet dat dan met het begrotingstekort en de oplopende staatsschuld? Die dreigen groter te worden dan wat er in Europees verband is afgesproken. Keynesianen blijven daar koeltjes onder. Zij wijzen erop dat er eerst groei in het systeem moet komen. Dan komen na enige tijd vanzelf de middelen vrij om de schuld af te lossen. Keynes in 1937: 'The boom, not the slump, is the right time for austerity at the Treasury.'
Een tijdelijk wat groter tekort en grotere staatsschuld is minder ernstig dan honderdduizenden gezinnen in de ellende storten. Het is met name de VVD die van oudsher benauwd is de overheid tijdelijk uit te laten breiden. Dat de PvdA geen tegenwicht biedt bevestigt dat deze partij al enige tijd de weg kwijt is.
Het toppunt is nu dat onze regering zonder blikken of blozen claimt dat dit een gevolg is van haar beleid
Intussen is door opleving van de wereldhandel een broos herstel op gang aan het komen. Het toppunt is nu dat onze regering zonder blikken of blozen claimt dat dit een gevolg is van haar beleid. Nee, dames en heren, dit herstel is te danken aan de opleving van onze export. En het had bij een keynesiaans stimulerend beleid jaren eerder binnen bereik gelegen.
