Op 7 augustus zet Ebola voet aan de grond in Spanje. Onder druk van de katholieke kerk besluit de regerende conservatieve volkspartij Partido Popular een met het virus besmette priester vanuit Sierra Leone naar Madrid over te brengen voor behandeling.
Een politieke keuze, want volgens experts is Spanje niet uitgerust voor een dergelijk noodgeval. Een geschikte, hoog gekwalificeerde locatie voor de opvang van dergelijke patiënten is er niet. Net zomin als goed getraind medisch personeel voor de omgang met het besmettelijke en dodelijke virus.
Ziekenhuis ontmanteld
Het aangewezen ziekenhuis, Carlos III in Madrid, is door de bezuinigingen de afgelopen jaren vrijwel compleet ontmanteld. Belangrijke onderdelen van de gezondheidszorg zijn de afgelopen jaren geprivatiseerd. Waardoor onder meer een vacuüm af te sluiten kamer en laboratorium voor bloedonderzoek ontbreken.
De dag dat priester Miguel Pajares aankomt in de Spaanse hoofdstad is personeel nog druk bezig met het ontruimen van de zesde etage. Bedden zijn er nog niet, de verdieping wordt in alle haast en provisorisch ingericht, medisch personeel wordt tijdelijk aangesteld, vanaf andere locaties. Verpleegkundigen melden zich massaal ziek, beseffen dat ze niet zijn voorbereid op de zware taak. Medisch personeel waarschuwt dat het virus het ziekenhuis kan verlaten door een gebrek aan controle. Maar het loopt wonderwel goed af. Pajares overleeft de ziekte niet en sterft op 12 augustus, maar er zijn geen nieuwe besmettingen.
Nieuwe patiënt
Op 21 september wordt missionaris Manuel García Viejo, eveneens besmet met het Ebola-virus, vanuit Sierra Leone ingevlogen. De 44-jarige Teresa, met een opleiding vergelijkbaar met die van een Nederlandse thuiszorg-medewerkster, besluit zich vrijwillig op te geven.
Tijdens een spoedcursus van welgeteld 15 minuten krijgt zij, met haar collega´s, summiere instructies over hoe om te gaan met de dodelijke ziekte. Belangrijkste onderdeel is het aantrekken van het beschermingspak. Een uit de Verenigde Staten geïmporteerd geheel, van geel plastic, waarvoor 15 euro per stuk is neergeteld. Naar nu blijkt van een lager niveau dan vereist wanneer het gaat om Ebola. De handschoenen worden met tape aan het pak vast gemaakt, het pak zelf is niet waterdicht en er is alleen een mondkapje om eventuele besmetting door de lucht te voorkomen.
Gebrek aan controle
Vanaf het eerste moment is er sprake van een gebrek aan controle. De protocollen, over hoe bijvoorbeeld het beddengoed van de Ebola-patiënt moet worden afgevoerd, zijn onduidelijk. Net als op welke manier de kamer dient te worden ontsmet en vooral: hoe te handelen na contact met de patiënt. Met als gevolg dat alles en iedereen in het ziekenhuis gebruik maakt van de lift waarmee personeel en mogelijk Ebola-besmet materiaal wordt vervoerd.
Teresa stelt zelf ´alles te hebben gedaan wat haar werd gezegd´. De verpleegster betreedt twee keer de kamer. De eerste keer om de grond te dweilen en de luier van de patiënt te verwisselen. Een taak die veel voorzichtigheid vereist, want Ebola wordt overgebracht door lichaams-sappen: braaksel, zweet, sperma, bloed, urine. De tweede keer wordt Teresa ingeschakeld bij het ontsmetten van de kamer, de dag van de dood van missionaris Manuel García Viejo, op 25 september. Daarna gaat het fout.
Besmetting
Bij het uittrekken van het beschermende pak, waar ze rond de 20 minuten voor nodig had, raakt ze zo goed als zeker met een handschoen haar gezicht aan. Het is genoeg om het virus binnen te krijgen. Alleen weet Teresa op dat moment van niets.
Een dag later neemt de Madrileense vakantiedagen op. Ze blijft vooral in en rond haar appartement, in een blok van vier verdiepingen met gezamenlijk trappenhuis in Alcorcón, een buitenwijk van Madrid. Ze laat de hond uit, kijkt tv met haar echtgenoot en studeert voor haar examen. In de hoop een vaste aanstelling te krijgen in het ziekenhuis.
Paracetamol
Op dinsdag 30 september belt ze met haar huisarts, om te melden dat ze koorts heeft. Geheel volgens de instructies voor medisch personeel dat in aanraking is geweest met Ebola-patiënten. Het advies: neem een paracetamol. Maar de pijnstiller werkt nauwelijks, de dagen daarna blijft haar koorts stijgen. Wanneer ze zich zes dagen later, maandag 6 oktober, telefonisch meldt bij ziekenhuis Carlos III krijgt ze te horen naar haar eigen, dichtstbijzijnde medisch centrum te gaan. Volgens de regels van de Spaanse publieke gezondheidszorg.
Waarschuwing
De inmiddels beroerde Teresa, ze moet overgeven is misselijk en duizelig, waarschuwt het ambulance-personeel dat haar vervoert. ´Blijf uit mijn buurt, ik ben bang dat ik Ebola heb´. Toch wordt ze opgevangen op de reguliere eerste hulp van het ziekenhuis van Alcorcón. Gescheiden door slechts een gordijn van andere patiënten wacht ze daar urenlang op de uitslag van de test. Twee artsen komen en gaan, nemen bloed af, bestuderen haar keel, haar lichaamstemperatuur. Uiteindelijk ziet ze op haar mobiele telefoon dat ´iemand´ besmet is met Ebola. Het gaat over haar, beseft ze op dat moment.
Wat volgt is bizar. Pas een paar uur na de uitslag van de test rijdt een reguliere ambulance voor bij het ziekenhuis. Beschermd met enkel mondkapjes laden twee broeders haar in de ambulance, richting ziekenhuis Carlos III. Waar ze direct in quarantaine gaat. De ambulance wordt gewoon weer ingezet en pas zeven ritten later, met verschillende patiënten die nacht, geheel ontsmet.
Ebola-crisis
Het spant erom of Spanje erin slaagt de crisis rond de ebola-besmetting onder controle te krijgen. De minister en staatssecretaris manen op tv tot kalmte, maar op straat zijn mensen vooral bang. 'Heb ik misschien naast haar gezeten in de metro?', vraagt een Madrileense moeder van twee kinderen zich hardop af.
Uit medische hoek krijgen de Spanjaarden weinig geruststelling. 'Het is mogelijk dat meer mensen ziek worden', stelt de directie van het Madrileense ziekenhuis Carlos III. Waar inmiddels in totaal zes ´verdachte gevallen´ zijn opgenomen. 'Pas wanneer er de komende drie weken geen nieuwe gevallen bijkomen, is de dreiging voorbij.'
Personeel woedend
Personeel van het hospitaal eist ondertussen opheldering over de gevaren waaraan zij bloot worden gesteld. 'Ze spelen met ons leven', aldus een verpleegster. 'Wij zijn hier niet voor opgeleid.'
Inmiddels zijn zes personen in quarantaine geplaatst, waaronder de echtgenoot van Teresa en de artsen die haar behandeld hebben op de eerste hulp van het ziekenhuis in Alcorcón. In een poging een uitbraak te voorkomen. Meer dan 80 anderen staan onder controle. Zoals de ambulance-medewerkers en twee kappers, die Teresa hebben geknipt in de periode dat ze mogelijk al was besmet. Haar hond Excalibur is afgemaakt.
Hoop op genezing
De Ebola-crisis kan de minister van volksgezondheid, Ana Mato, haar positie kosten. De roep om aftreden klinkt uit alle hoeken. Europa heeft om opheldering gevraagd over de besmetting.
Voor de genezing van de 44-jarige Teresa hadden de artsen in eerste instantie hun hoop gevestigd op een experimenteel serum, vervaardigd uit het bloed van een Afrikaanse zuster die de ziekte overleefde. De behandeling sloeg niet aan, dus is gekozen voor een nieuwe medische weg. Spanje houdt de adem in.
