De kans is vrij groot dat de eerste zinnen van dit artikel uw wenkbrauwen hebben doen fronsen. Toch worden berichten van deze strekking volop gedeeld op sociale media, en ook daadwerkelijk geloofd. We hebben niet alleen te maken met een pandemie, maar ook met een infodemie. Een boodschap die door onder andere de Wereldgezondheidsorganisatie en de Verenigde Naties wordt uitgedragen.
5G-virus
Dr. Thomas Cowan linkte de uitbraak van het coronavirus dat longziekte COVID-19 veroorzaakt aan de uitrol van 5G. Het is ook zeker niet de eerste keer, dit gebeurt nou elke keer wanneer er nieuwe, elektrische technologie wordt uitgerold. Het begon met de Spaanse Griep in 1918 die aan tientallen miljoenen mensen het leven kostte. Dat was namelijk de uitrol van het wereldwijde radioverkeer.
En nu is er dus weer een virus. Niet geheel toevallig is de uitbraak begonnen in Wuhan, volgens de gerespecteerde arts de eerste stad waar 5G volledig is uitgerold.
Virussen zelf maken mensen overigens niet ziek, het is een afvalproduct van de menselijke cellen wanneer deze bloot worden gesteld aan gif — dat gif is in deze de elektrische straling natuurlijk. Hij trok een strak gezicht toen hij deze bewezen onzin vertelde. Verder was Wuhan helemaal niet de eerste stad met 5G, en werd er sinds omstreeks 1880 — dus zo’n 38 jaar voor de Spaanse grieppandemie — al succesvol geëxperimenteerd met communicatie over radiogolven. Iets wat een simpele online zoekopdracht je al binnen een paar minuten kan opleveren. Zoals ik al zei: het nepnieuws is niet heel moeilijk te ontkrachten.
Toch is het bericht van deze arts, die zich op alternatieve geneeswijzen richt en helemaal niet gerespecteerd wordt, de aanleiding voor enkele recente brandstichtingen in 5G zendmasten. Zeer waarschijnlijk houden ook de brandstichtingen in Nederlandse zendmasten hier verband mee. YouTube verbande daarom afgelopen week de verspreiding van de video van Cowan en video’s van gelijkaardige strekkingen van haar platform.
Waarom geloven bepaalde mensen dit soort onzin toch, terwijl het er zo dik bovenop ligt? Het antwoord kan gezocht worden in de richting van de confirmation bias. Iets waar we allemaal in zekere mate vatbaar voor zijn.
Filterbubbel
De confirmation bias is de neiging om informatie die je eigen denkbeelden bevestigen op te zoeken en niet kritisch te beoordelen, en tegelijkertijd informatie die je eigen denkbeelden ontkrachten te negeren of af te zwakken. Een soort filterbubbel, maar dan op het niveau van je eigen hersenen.
Ik durf te stellen dat niemand die 5G hiervoor niet al als gevaarlijk zag zich heeft laten overtuigen door Cowan. Zijn informatie is namelijk veel te makkelijk te ontkrachten, maar dat moet je dus wel willen. Als je al de overtuiging had dat 5G levensgevaarlijk is, en je hebt nu een dokter die het weet te linken aan de uitbraak van een levensgevaarlijke ziekte, dan is dat waarschijnlijk net dat zetje dat sommige mensen nodig hadden om over te gaan op brandstichting.
Hetzelfde blijkt te gelden voor de apps die minister Hugo de Jonge met premier Rutte afgelopen week op een persconferentie aankondigden. Op een forum voor de uitwisseling van allerlei kennis, kwam ik een gebruiker tegen die er heilig van overtuigd is dat deze app ingezet gaat worden om van Nederland een (nog verdere) ‘surveillancestaat’ te maken. Zelfs als de intenties in eerste instantie puur zijn, wordt “niet het hele verhaal verteld,” waarschuwde hij.
“Want,” tekende hij op, “stel je nu eens voor dat er een moord in de binnenstad wordt gepleegd. Dan hoeft de politie alleen maar de corona-app uit te lezen om iedereen die in de buurt is geweest verdacht te maken.” Ik parafraseer.
Dat zo’n app het de opsporingsdiensten niet makkelijker maakt, omdat deze — mits de app gaat werken zoals door de bewindspersonen omschreven — alleen het Bluetooth-ID gebruikt en deze niet naar een persoon herleidbaar is, overtuigde hem niet. Dat de politie door de juiste juridische weg te bewandelen veel preciezere data kan krijgen aan de hand van peildata via zendmasten en de wél herleidbare IMEI-nummers was ook niet overtuigend genoeg.
Sterker nog, zijn conclusie was dat “de app dan overbodig is.” Dat de app oprecht bedoeld kan zijn om de volksgezondheid te ondersteunen en dus niet gelijk overbodig is wanneer opsporingsdiensten er niets mee kunnen, kwam niet in hem op. Dat privacyexperts, nationaal én internationaal aangezien de hele wereld op zoek is naar een technologische oplossing, bovenop de app zouden duiken om hem te ontleden en het dus heel dom zou zijn om juist op dit moment ons vertrouwen te schaden, stelde hem ook niet gerust.
Hij negeerde alle tegenargumenten volledig en zat dus ook vastgeroest in zijn confirmation bias.
Gevaarlijk
Dat de verspreiding van nepnieuws rond het coronavirus gevaarlijk kan zijn, is geen nieuws. Eerder werd al gewaarschuwd voor berichten dat een warme föhn in je keel proppen het virus kan doden, en dat je geen virus hebt opgelopen als je je adem minimaal 10 seconden zonder hoesten kan inhouden.
Ook dit soort berichten zijn net zo gevaarlijk. Als je Cowan gelooft, dan hoef je je dus helemaal geen zorgen te maken om het virus op te lopen, want dat is slechts een afvalproduct van blootstelling aan het gif. Je moet er gewoon voor zorgen dat je niet wordt blootgesteld aan dat gif: oftewel, affikken die zendmasten.
En dan kom je dus in de situatie dat mensen daadwerkelijk zendmasten in de fik steken, waarschijnlijk nog denkend dat ze iets goeds doen voor de volksgezondheid ook, waardoor wellicht hele gebieden de alarmdiensten niet kunnen bellen in geval van nood.
En misschien een even eng idee: je zult de mensen echt niet overtuigen met feiten en wetenschappelijke conclusies. Want die negeren mensen die vastzitten in hun filterbubbel dus gewoon. Het doorbreken van een confirmation bias moet vanuit jezelf komen.
Tips om de confirmation bias te doorbreken
En daarom een aantal tips om je innerlijke filterbubbel te helpen breken. Want of je nu zendmasten in de fik steekt, of dat net zoals de overgrote meerderheid van de mensen walgelijke acties vindt; het kan nooit kwaad om je eigen denkbeelden een beetje in twijfel te trekken.
– Voorkom denken vanuit de emotie. Dit zijn enge tijden die veel emoties oproepen, maar probeer ze niet te betrekken bij het beoordelen van informatie. Als je boos wordt op de regering, omdat ze met de corona-app de sleepnetwet uitbreiden, dan zit je in je emotie en beoordeel je alles vanuit die woede. Maar als het je lukt om die emotie achterwege te laten, is het veel makkelijker de informatie (overheid gebruikt corona om sleepnetwet uit te breiden) op waarheid te beoordelen;
– Herken logische fouten. We moeten een beroep doen op de experts. Ik ben geen viroloog of epidemioloog, maar er zijn heel fundamentele feiten in het verhaal van Cowan die ik zonder veel moeite kan controleren. Zoals dat hij zegt dat de data exact overeenkomen met nieuwe technologische ontwikkelingen, wat niet blijkt te kloppen. En als de fundering niet klopt, stort het hele verhaal al snel als een kaartenhuis in elkaar. Ook redenatiefouten kunnen een aanleiding zijn om eens extra kritisch naar de conclusies te kijken. Het is misschien alweer even geleden dat we op de middelbare school cirkelredenaties en andere drogredenen uit teksten moesten vissen, maar het misschien een goed moment om dit weer op te pakken;
– Sta open voor andere denkbeelden. Is iedereen die niet overtuigd is van de kwade bedoelingen van de overheid dan maar gelijk gebrainwasht? Dan zal je nooit goede argumenten tot je nemen waarom de corona-app wellicht niet de spionagetool is die je denkt dat het is. Maar hetzelfde kan gezegd worden over andere overheden. Als alle niet-Westerse en onvrije landen per definitie slecht zijn, dan kun je nooit goede bedoelingen zien in het sturen van hulp aan Italië door bijvoorbeeld Cuba, Rusland en China. En vice versa; als je denkt dat dat juist de enige eerlijke overheden zijn, dan zul je niet zo snel zien dat er geopolitieke winst mee behaald wordt;
– In het verlengde van openstaan voor andere denkbeelden: gebruik verschillende bronnen. Op Twitter en Facebook kunnen de inzichten van elke willekeurige gebruiker evenveel waarde krijgen als die van virologen en doktoren. Daarnaast zijn timelines per definitie een filterbubbel wiens hele bestaansrecht het bevestigen van je eigen ideeën is. Gebruik deze platforms dus niet, of in elk geval niet alleen, om belangrijk nieuws tot je te nemen;
– Weet dat twijfelen niet verkeerd is. Tegenwoordig moet je overal maar gelijk je mening klaar hebben staan, zelfs als je eigenlijk te weinig over het onderwerp weet om er iets van te kunnen vinden. Het is niet erg om dat toe te geven en de tijd te nemen om die overvloed aan informatie die beschikbaar is tot je te nemen en te beoordelen. Het is ook zeker niet erg om je mening tussentijds te veranderen. Ik zou zelfs zeggen: integendeel. Nieuwe inzichten krijgen en op basis daarvan je mening veranderen is een teken dat je niet geluisterd hebt naar dat stemmetje dat zegt dat jij het beter weet. En dat is pas een sterke eigenschap.
Image by Ria Sopala from Pixabay
