1) Welk deel van Bangkok hebben de betogers afgesloten?
Vergelijk het met een blokkade van Amsterdam binnen de ring, inclusief de hoofdkantorenwijk aan de Zuid-as.
Plus het centrum van Den Haag – met Binnenhof, ministeries, ambassades en paleizen. Plus het Mediapark in Hilversum. Plus in andere plaatsen gevestigde landelijke dienstverleners, zoals de NS en de Rabobank in Utrecht. Daarbij hoort ook de directie en de douane van de Rotterdamse haven.
Het centrale deel van Bangkok telt net zoveel inwoners als heel Amsterdam. Dagelijks trekken zo’n anderhalf miljoen mensen daar het stadsdeel om er te werken of te studeren.
2) Wie zijn dat, die tienduizenden betogers?
Het is vooral de snel groeiende middenklasse van de metropool Bangkok die de straat op gaat. Maar ook uit het relatief rijke agrarische zuiden komen bussen vol betogers.
Critici beweren dat arme stedelingen geld krijgen om te demonstreren. Aangenomen wordt dat enkele rijke families de protestacties financieren.
De betogers zijn eensgezind in hun afkeer van de ‘corrupte’ regering van premier Yingluck Shinawatra, die haar electorale overmacht dankt aan ‘domme en/of omgekochte boeren’ in het noorden en noordoosten.
Slechts een deel is aanhanger van de grote oppositionele Democratische Partij – de partij van de geelhemden. De meesten zijn niet partijgebonden. Om eenheid uit te stralen hullen de betogers zich in de kleuren van de Thaise vlag: rood, wit en blauw.
3) En wie is die fanatieke protestleider?
Dat is de 65-jarige Suthep Thaugsuban, tot voor kort prominent lid van de Democratische Partij. Initiatiefrijk, charismatisch, fanatiek en compromisloos.
Hij kwam in actie, toen het de oppositie keer op keer niet lukte om het beleid van de regering in het parlement bij te sturen. Hij benoemde zich tot voorzitter-generaal van het volkscomité voor democratische hervormingen. Na zijn eerste successen sloten andere protestgroepen zich bij hem aan. Dat deed later ook de Democratische Partij.
Als vicepremier gaf Suthep in 2010 bevel voor het neerslaan van de opstand van de ‘roodhemden’ tegen zijn door het leger geïnstalleerde interim-kabinet. Resultaat: 90 doden en honderden gewonden. ‘Het duurt te lang’, zei hij toen. Nu leidt hij zelf al drie maanden het verzet tegen het huidige gekozen ‘rode’ kabinet.
Justitie vervolgd Suthep voor moord vanwege zijn rol in 2010. Maar hij zegt als actieleider geen tijd te hebben voor verhoor. Een uitgeschreven arrestatiebevel is omwille van de lieve vrede nog niet uitgevoerd.
De strijder tegen corruptie moest eerder als parlementariër opstappen, vanwege een niet toegestaan financieel belang in een mediabedrijf.
4) Wat wil protestleider Suthep bereiken?
Suthep wil een ‘totale hervorming’ van de Thaise politiek. Corruption – de Thaise term voor omkoping, vriendjespolitiek en machtsmisbruik – moet structureel worden uitgebannen.
Hij eist dat premier Yingluck per direct opstapt. Zij en haar rijke Shinawatra-familie moeten voorgoed uit de politiek verdwijnen. Daarom mogen de verkiezingen (gepland voor 2 februari) niet doorgaan. De protestleider denkt dat de Pheu Thai Partij van Yingluck ‘ten onrechte’ weer de grootste wordt.
Suthep eist de komst een niet-gekozen volksraad, die tijdelijk regeert en hervormingen doorvoert. Hij zal zelf 20 procent van de leden voordragen; maatschappelijke organisaties de overigen. Maar de familie Shinawatra is hoe dan ook niet welkom.
5) Wat wordt premier Yingluck Shinawatra verweten?
Grootste verwijt: ze is de zus is van voormalig premier Thaksin Shinawatra. De naar Dubai gevluchte ‘corrupte landverrader’ zou via haar nog steeds Thailand regeren.
Feit is dat biljonair Thaksin groot-financier en adviseur is van haar Pheu Thai Partij (Partij voor de Thais). Yinglucks verkiezingsoverwinning zou te danken zijn aan het massaal kopen van stemmen in het noorden en noordoosten en loze verkiezingsbeloftes.
Yingluck drukt volgens de oppositie wetten door om haar achterban te paaien, al weet ze dat die onbetaalbaar en schadelijk zijn. Belangrijkste voorbeeld: De gegarandeerde minimumprijs voor rijst, die inderdaad zorgt voor wegrottende ‘rijstbergen’.
De demonstraties begonnen toen Yingluck een amnestiewet verdedigde. Die bepaalde dat verantwoordelijken bij eerdere politieke onrusten vrij uit gaan – ook haar tegenstanders. Ze noemde het een poging tot nationale verzoening. Maar de oppositie sprak van een ongrondwettelijke poging haar broer terug te halen als premier.
6) Waarom winnen de Shinawatra’s toch alle verkiezingen?
De familie Shinawatra kan rekenen op een enorme aanhang in het noorden en noordoosten van Thailand – grote landsdelen die laat opgingen in het zuidelijke koninkrijk Siam. Voor de kiezers daar was Thaksin in 2001 met zijn partij Thai Rak Thai (Thai houden van Thailand) de eerste landelijke politicus die hen serieus nam.
Thaksin komt uit de trotse noordelijke stad Chiang Mai. Hij kent de aversie van de plaatselijke elite tegen ‘Bangkok’.
Hij spreekt ook de taal van de arme rijstboeren in het noordoosten, de Isan. Als premier maakte hij zijn verkiezingsbeloftes waar. Opvallend was een economisch programma, waarbij elk dorp geld kreeg om te investeren in zelf te bepalen voorzieningen. Dat werd een succes, ondanks felle kritiek van de Democratische Partij.
Mateloos populair werd Thaksin ook bij arme inwoners van Bangkok, na de introductie van voor iedereen toegankelijke gezondheidszorg. De Democratische Partij hekelde ook dat plan.
Kennelijk vergeeft Thaksins achterban hem zijn grove misstappen: Zijn ‘Oorlog tegen Drugs’ werd misbruikt voor dodelijke afrekeningen (2000 doden); door een wetswijziging kon hij zijn telecombedrijf verkopen zonder belasting te betalen en via illegale constructies kocht en verkocht hij stukken grond.
Thaksin won met steeds meer stemmen elke verkiezing. Nadat het leger hem afzette en zijn partij verbood, zette zijn zus Yingluck met Pheu Thai de opmars voort. De partij heeft in het parlement een absolute meerderheid. Ook in het democratenbolwerk Bangkok rukt de partij op.
7) Hoe reageert de premier op de demonstraties?
Premier Yingluck reageert rustig. Ze benadrukt geen geweld te gebruiken. Daarmee neemt ze indirect afstand van protestleider Suthep, die dat in 2010 als vicepremier wel deed.
Ze zette de behandeling van de omstreden amnestiewet stop. Hoewel ze regeert met een absolute meerderheid in het parlement, gaf ze – ‘om escalatie te voorkomen’ – toe aan de wens om af te treden: Ze legde haar lot in handen van de kiezer door verkiezingen uit te schrijven.
Yingluck geeft herhaaldelijk aan te willen praten over politieke vernieuwingen. Ze is voor een oprichting van een onafhankelijk hervormingsforum. Alle partijen zouden zich voor de verkiezingen moeten neerleggen bij de toekomstige adviezen van dat forum.
Ze is pertinent tegen een benoemde volksraad, omdat die in strijd is met de grondwet en democratische principes. Ze weigert ook haar functie neer te leggen totdat na verkiezingen een nieuwe regering aantreedt. 'Het land moet worden geregeerd – en wel democratisch.'
8) En hoe zit het met de oppositie?
De Democratische Partij is uit het parlement gestapt om zich aan te sluiten bij de buitenparlementaire acties van Suthep. Bovendien hebben de democraten zich uit protest niet aangemeld voor deelname aan de verkiezingen.
Wel verkiezingen en niet mee doen. Of geen verkiezingen en in plaats daarvan een benoemde volksraad. Beide komen de aloude partij niet ongelegen. Altijd beter dan verkiezingen verliezen.
De aanhang bestaat uit de omvangrijke oude Thaise (adellijke) elite en de gegoede burgerij. De sterk groeiende middenklasse in de hoofdstad sluit zich daar graag bij aan. Toch raakt de partij steeds meer stemmen kwijt. Vooral jongeren haken af.
De nieuwe partijleider Abhisit Vejjajiv wil daarin verandering brengen. De partij blijft als vanouds pal staan voor Koning, vaderland en Boeddhisme. Maar – in navolging van de partij van de Shinawatra’s – wil hij komen met een populair verkiezingsprogramma. Dat vraagt veel tijd voor intern overleg.
9) Dus nu is sprake van een patstelling?
Ja.
Want protestleider Suthep weigert pertinent elk compromis: Hij gaat door met de acties zolang de premier niet vertrekt. En er een benoemde volksraad komt, die hervormingen doorvoert. Geen verkiezingen dus voorlopig. De oppositionele Democratische Partij sluit zich daarbij aan.
En premier Yingluck weigert pertinent voortijdig op te stappen. Dat doet ze pas als na verkiezingen een nieuwe regering aantreedt. Die verkiezingen moeten volgens haar dus hoe dan ook doorgaan.
10) Wat vindt de koning daarvan?
Eenmaal, lang geleden al weer, heeft de koning twee strijdende partijen publiekelijk de les gelezen. Met succes.
De koning is een wijs man – daar zijn alle Thai het over eens. Tijdens een bijeenkomst 5 december ter ere van zijn 86-ste verjaardag, riep hij de Thai op de eenheid te bewaren en samen te werken aan het welzijn van Thailand.
Speculeren over wat de koning nu zou vinden of doen is in Thailand wettelijk verboden. Wat we alleen weten is dat het mijn zijn gezondheid goed gaat. In december liet het paleis weten dat zijne majesteit zelf zijn elektrische rolstoel bedient en dagelijks de vissen voedert.
11) En het leger dan?
De militaire top weigert partij te kiezen. De legerchef is speculaties in de media over een militaire coup zat. ‘Onze opdracht is geweld te voorkomen en mensen tegen elkaar te beschermen. We bemoeien ons niet met politiek.'
De speculaties zijn niet vreemd. Thailand heeft veel militaire coups meegemaakt om politieke patstellingen te beslechten. De laatste in 2006. Die is het leger toen niet goed bevallen.
Bij de terughoudendheid van de militairen kan bovendien mee spelen dat de politieke tegenstellingen ook binnen de eigen organisatie verscherpen. Van oudsher behoort de legertop tot de Bangkokse elite, maar komen de meeste soldaten uit het noorden en noordoosten. Dankzij Thaksin zijn die politiek gemotiveerder dan in het verleden.
12) Wat nu?
Goede vraag. Maar niemand geeft antwoord. Protestleider Suthep niet. Premier Yingluck niet. Het leger niet.
Angst voor escalatie is er wel.
Protestleider, premier en legerchef vrezen provocaties ‘van derden’ die van het ene op het andere moment leiden tot een explosie van geweld.
En iedereen lijkt er rekening mee te houden dat het leger dan toch moet ingrijpen.
