Cyprus krijgt een nieuwe president. Dat had eigenlijk al afgelopen zondag geregeld moeten zijn. Omdat Nicos Anastasiades, een 66-jarige conservatief, het echter vertikte om meer dan vijftig procent van de stemmen te behalen, komt er dit weekend een run-off. Toch zijn de experts op Cyprus het erover eens: Anastasiades zal Stavros Malas kloppen, een 45-jarige 'onafhankelijke' wetenschapper met communistische achterban.
In tegenstelling tot de afgelopen 39 jaar zal het niet de voornaamste taak van de Cyprotische president zijn om Turkse koffie te gaan drinken. Sinds 1974 is het eiland gespleten in een Grieks en Turks deel en moet de president, wie het ook is, de relaties pappen en nathouden in de hoop ooit het dispuut op te lossen. Maar over oorlog, taal en grenzen gaat het nu even niet. Wel op de letters die in het woord 'dispuut' zitten. It's the economy, stupid.
Aunty Angela
Want het water staat de eilandbewoners tot aan de lippen. Anastasiades moet voorkomen dat de machtige bancaire sector verder in elkaar stort en dat Cyprus in april al failliet is. Hij moet een bail-out regelen met de Europese Unie, en wil daarom de Duitse bondskanselier Angela Merkel voor zich winnen. “He plays the Aunty Angela-card”, aldus sommige experts.
Merkel vindt op haar beurt Anastasiades wel een aardige vent (in ieder geval één van de minst erge Cypriotische politici) en wil best met hem onderhandelen, maar of de EU en het IMF achttien miljard euro gaan ophoesten om Cyprus te redden is maar zeer de vraag.
Cyprus is immers één van de minst interessante kinderen in onze Europese klas. Leuk voor vakantie, dat dan weer wel. Zwem drie rondjes in adamskostuum rond de rots van Afrodite en je liefdesleven schijnt niet meer kapot te kunnen. Ooit kwam Afrodite hier uit een ejaculatie van Zeus tevoorschijn, als een dea ex machina. Maar dan uit het schuim van de zee.
Pompen of verzuipen
Maar goed, om Cyprus te laten verzuipen, dat is ook wat rigoreus. En om allerlei redenen toch stiekem ook niet wenselijk. Het bevordert het economisch herstel van buurland Griekenland niet, bijvoorbeeld. Maar hoe leg je aan de Nederlandse belastingbetaler uit dat je dolgraag Cyprus wilt redden, hoe belangrijk dat wel niet is voor ons eurofiele gevoel en voor onze unitaire betaalmiddel?
Niet, aldus CDA-kamerlid Eddy van Hijum, die gisteren bij Radio 1 als de grote Cyprus-kenner uit de hoge hoed werd getoverd.
Stabiliteit van de Euro op de lange termijn? Dat zal allemaal wel, maar je moet ook in de gaten houden dat het draagvlak voor geld in een systeem pompen niet onbeperkt is.
Dat zal allemaal wel, meneer van Hijum. Maar wat als de Europese heilstaat te maken krijgt met interveniërende Russen? Want de Cyprioten moeten ergens het geld vandaan halen.
Witwasmachine
Even daarvoor had Van Hijum laten weten op de hoogte te zijn van de Russische aanwezigheid op Cyprus. Sterker nog, zijn ambtenaren hadden flink lopen googlen en konden hem interessante cijfers aanleveren. Zo had de Duitse geheime dienst aan het licht gebracht dat Cyprus een witwasmachine van Russisch zwart geld zou zijn. En vond hij een ander recent rapport van de Amerikaanse NGO Global Financial Integrity (GFI), dat had becijferd dat alleen in 2011 vanaf het EU-eiland 128 miljard dollar naar Rusland is verstuurd.
Nog een interessante statistiek, ook van GFI: sinds 1994 zou 212 miljard dollar aan zwart geld Rusland zijn uitgegaan en 553 miljard dollar zijn teruggekeerd. Geen wonder dat de bancaire sector acht keer groter is dan het jaarlijkse Cypriotische 'inkomen'.
Nogmaals: dat zal ook allemaal wel, meneer van Hijum, maar wat als de trojka Cyprus niet wil redden? Anastasiades kan dan wel als enigszins pro-Europees worden bestempeld, maar als Merkel & co niet willen, moet hij toch 's lands economie redden. Bestaat de kans dat de president dan alsnog naar de pijpen van Poetin in plaats van het mantelpakje van Merkel gaat dansen? In het offshore belastingparadijs genaamd Cyprus is het moeilijk om dan niet een toevlucht tot Rusland te nemen.
Vloeiend Russisch
Nog even wat meer aangestipte punten wat betreft die bilaterale relatie Cyprus-Rusland:
Eén: Cyprus is tot de komst van de nieuwe president de enige EU-lidstaat met een communistische leider, Demetris Christofias. Een man die weigert privatiseringen door te voeren, maar daardoor ook niet weet hoe hij zijn land uit de precaire situatie kan halen.
Enfin, wat de beste man wel kan, is vloeiend Russisch spreken. Evenals de burgemeester van Limassol, de grootste stad van het land, waarover senior correspondent Luke Harding van The Guardian eerder deze maand het volgende schreef:
So many Russians now live in Limassol, an attractive port with an old city and crusader castle, that the resort has been dubbed "Limassolgrad". There is a Russian-language newspaper, two Russian schools and a radio station. On Sundays Russians flock to Debenhams; the resort's tourist strip features stores selling fur coats, kefir – a sour Russian yoghurt drink, and Baltika, Russia's popular beer.
Twee: Deze burgemeester (van Limassol) stond toe dat eerder deze maand een Russisch containerschip vol met wapens de haven van zijn stad kon invaren. Wapens die naar Syrië moesten en vanuit EU-oogpunt absoluut niet zo maar in de buurt van Cyprus zouden mogen zijn. Zonder probleem of veroordeling voer het schip echter binnen, kon de kapitein het van brandstof voorzien, een brandy sour achteroverslaan en koers richting de Syrische havenstad Tartus zetten.
Drie: In 2010 werd vijftig jaar onderlinge diplomatieke relaties gemarkeerd met een fiscaal zeer aantrekkelijke overeenkomst voor de Russen. Een geste vanuit Cyprus, dat daarmee voor Russische offshore bedrijven nog meer een toenemende basis voor genereuze fiscale voorwaarden is geworden. Wat ook blijkt uit de hierboven genoemde statistieken.
Vier: Cyprus heeft al een lening uit Rusland ontvangen van 2,5 miljard euro. Daar moet men slechts 4,5 procent rente over betalen met verder geen aanvullende voorwaarden (welke de EU wél wil stellen aan Cyprus aangaande strenge bezuinigingen en besparingsplannen).
Vijf: Cyprus bedelt sinds afgelopen zomer al bij het Kremlin om nog eens vijf miljard euro. Poetin beraadt zich daarop en is met de komst van een nieuwe president toch benieuwd naar beweging vanuit de Europese Unie.
Russische sponsoring
Kortom, Cyprus kan het goed vinden met Rusland. Een relatie om verleid te worden tot een financiële toevlucht. Waarop Duitse en Nederlandse politici zeggen dat wij, uit het brave deel van de EU, toch gek zouden zijn om geld te moeten pompen in een economie die vervolgens dat geld weer aan de Russen uitkeert (ook al ontkent de Cypriotische minister van Financiën stellig dat er sprake is van het witwassen van zwart Russisch geld).
Nee, dat klinkt inderdaad niet als gewenst. Maar nu dan het alternatief. Wat als Rusland niet alleen die vijf miljard euro extra beschikbaar stelt waar Cyprus al sinds de zomer van 2012 om lobbyt, maar dat het eiland überhaupt zijn heil zoekt tot Poetin en de zijnen omdat de trojka weigert geld te doneren voor een Cypriotische bail-out?
Dan hebben we als Europese Unie een groter probleem. Dan zijn we een gemeenschap waarvan één land volledig gesponsord wordt door een land van buitenaf, omdat we elkaar niet meer willen helpen.
Lucratief
Volgens de Duitse politieke analist Alexander Rahr is die mogelijkheid aanwezig, zo zei hij tegen de Russische krant Pravda:
"Landen als Griekenland en Cyprus zoeken hulp en lijken in de toekomst eerder hun blik te richten op Rusland dan op het IMF, omdat Rusland na China over de grootste hoeveelheid buitenlandse uitwisselingsreserves beschikt. In ruil daarvoor is het voor Rusland erg lucratief om in andere economieën te investeren en andere landen te helpen. En dat kan zij ook."
Poetin beraadt zich nog en kijkt de kat uit de boom, maar het is voor Rusland niet wenselijk en bijna provocatief dat Cyprus het gehele financiële beleid transparant moet maken van de trojka, dat volledige inzage eist in dat beleid voordat ze tot een lening zou overgaan. Er wordt dan een arsenaal Russische gegevens geopenbaard.
Kortom, ook al zijn zij een groot onderdeel van het probleem, de Russen zullen hoe dan ook betrokken moeten worden bij de redding van Cyprus. Stephen Isaacs, strategisch analist van Alvine Capital Management, sprak daarover in Bloombergs programma Countdown en zei:
"Ik denk dat de EU Rusland erbuiten wil houden, maar dat er ook een soort verlangen vanuit de EU is om de Russen ook pijn te zien lijden bij dit fiasco. Er zitten toch vooral Russische spaarders op Cyprus, met een substantieel bedrag waarvan sommige mensen zeggen dat het twintig miljard euro is. "
"Maar wat wil je doen? Do you default? Verban je de spaargelden, haal je ze weg uit dat 'zwarte' circuit? Dat is extreem gevaarlijk. Je moet de Russen niet boos maken. Dus dat gaat gewoon niet gebeuren, dat is veel te gevaarlijk. "
Betrokkenheid
Er zal dus een middenweg moeten komen. Charles Dallara, directeur van het instituut voor International Finance Managing, vindt dan ook dat de Russen bij de oplossing moeten worden betrokken. “Russia has strong ties into Cyprus and they need to be part of the solution.”
Ook Jeroen Dijsselbloem heeft als president van de Eurogroep aangegeven dat men niet om Rusland heen kan.
Rahr acht die kans wel aannemelijk, dat Rusland in grote mate gaat bijdragen, zo zegt hij tegen Pravda:
"Maar het geld moet dan via overheidskanalen gaan en niet door de offshore kanalen. Cyprus en Griekenland zijn de landen die in de nabije toekomst leningen van Rusland zullen krijgen, domweg om het feit dat de Europeanen zonder geld lijken te raken."
Cyprus is hoe dan ook een nieuw hoofdpijndossier voor Europa. Mocht Anastasiades komend weekend inderdaad president worden, dan doet hij er voor het landsbelang goed aan zich niet enkel tot Merkel te richten, maar ook tot Poetin. Wanneer je een race tegen de klok dreigt te verliezen, heb je soms meer aan een goede buur dan aan een verre vriend. Europa en de trojka moeten daarentegen ook contact met het Kremlin opnemen en bestuderen of Rusland de pijn van de Europese belastingbetaler iets kan verzachten, zonder dat we het lot van een lidstaat nog meer in handen van buitenaf leggen.
