Veel overeenstemming was er, over de aanpak van belastingontwijking. Maar het debat, waar ‘rechts’ het liet afweten, bood tussen gekibbel en gesmijt met technische termen wel ruimte voor diepgang.
Met de notering ‘derde beste belastingparadijs’ ter wereld heeft Nederland een toppositie op het ‘verkeerde lijstje’. Dankzij 14.400 brievenbusfirma’s op Nederlandse bodem, een web van gunstige belastingregels en een ‘faciliterend netwerk’ van juristen, fiscalisten en notarissen, wordt er jaarlijks zo’n €5,5 mrd onbelast weggesluisd. Daarvan verliezen we zelf €1,5 mrd, omdat Nederlandse multinationals niet voldoende afdragen. Het restant, € 4 mrd, is verlies voor de staatskas van andere landen. Allemaal scháttingen, benadrukt Tom van der Lee van GroenLinks. ‘De wereld van belastingontwijking is met schimmigheid en intransparantie omgeven.’ Harde cijfers zijn moeilijk te vangen.
Lege hulzen
De bezem door al die ‘lege hulzen’, vinden de aanwezige partijen GroenLinks, SP, PvdA, D66 en 50Plus. Weg met de toren waar 2000 bedrijven staan geregistreerd, zonder dat er daadwerkelijk activiteiten plaatsvinden en mensen werken. Stel ‘substance’-eisen, zodat die firma’s hier behalve een postbus, ook echt wat doen, banen creëren en bijdragen aan de economie.
Samenwerking, tussen politieke partijen en landen, is nodig in de strijd tegen de ‘belastingwedloop’ van bedrijven die shoppen naar de laagste tarieven. Martin Rooijen van 50Plus: ‘Landen gaan mee in de race naar de bodem van de belastingpot’. Europa heeft een probleem, vindt hij, helemaal als de Britten na brexit hun eigen tarieven kunnen bepalen. ‘Multinationals spelen landen tegen elkaar uit en de landen laten dat toe.’
Harmonisatie van grondslagen en tarieven is nodig en daar wil Van Rooijen, net als de anderen, wel een stuk ‘fiscale soevereiniteit’ voor inleveren. Hij stelt ook een onderzoek voor naar de mogelijkheid van een Nederlandse bronheffing op inkomsten als rente en royalty’s. Want het gebrek daaraan maakt Nederland zo’n populair doorstroomland voor multinationals. Is dit een ‘live’ standpuntwijziging van 50Plus? Het Eerste Kamerlid van de ouderenpartij werd op slag populair. ‘Moge hij het overnemen van partijleider Krol’, klonk er hoopvol in het panel.
Pervers
Er ontstaat (gelukkig) wél wat reuring bij de vraag die Henk Nijboer van de PvdA opwerpt: wat doen we met dat geld dat de aanpak van ontwijking gaat opleveren? Niet terug naar bedrijven, als het aan zijn partij ligt. ‘Bedrijven die jarenlang belasting hebben ontweken gaan we niet belonen.’ Wat D66 betreft mag een deel ‘best terug naar het bedrijfsleven’, laat Steven van Weyenberg (D66) weten. ‘Wat is daar mis mee, vooral als bedrijven makkelijker mensen in dienst kunnen nemen?’ Pervers, sneert Nijboer naar zijn buurman. ‘D66 is hier gewoon rechts’.
Ook ontstond er een forse discussie rond de vraag of de lasten op arbeid moeten worden verschoven naar kapitaal. Het totaal aan vermogens in Nederland is vijf keer groter dan wat er verdiend wordt. ‘Kampioen vermogensongelijkheid’, stelt Arnold Merkies van de SP, in de geest van prominent Frans econoom Thomas Piketty. ‘Slechts 14% van de belastingen komen uit kapitaal, veel lager dan onze buurlanden met een gemiddelde van 21%.’ Op D66 na willen de aanwezige partijen een hogere winstbelasting (vpb). Oók 50Plus. ‘De belasting op kapitaal moet omhoog moet om de belasting op arbeid én pensioenen te kunnen verlagen’, vindt Van Rooijen.
GroenLinks wil wél lagere lasten voor bedrijven ‘aan de onderkant’, benadrukte Tom van der Lee. Maak arbeid goedkoper en milieuvervuiling duurder, is dan ook de kern van Klavers ‘plan van €27 mrd’ voor belastinghervorming. ‘Er zijn teveel werklozen, want arbeid is te duur’. Nijboer van de PvdA zit er opnieuw bovenop. ‘Is arbeid een product dat moet worden afgeprijsd?’ Juist nu er bij bedrijven zoveel ‘opgepot kapitaal’ zit, aandelen opgekocht worden en dividenduitkeringen toenemen? Terwijl de lonen maar niet meegroeien.
Verkeerde lijstje
Terug naar belastingontwijking. Wil Nederland die belastingconstructies echt aanpakken, als dat tot gevolg heeft dat wij daaraan verliezen, vraagt iemand uit het publiek. Want Nederland wint toch zo’n €3 mrd met dat hele ‘ontwijkingssysteem’. Nijboer (PvdA) krijgt op zijn beurt de wind van voren van Merkies (SP). Want waarom stemde de partij tegen het invoeren van antimisbruik-bepalingen in de verdragen die Nederland met andere landen sluit? ‘Bied het aan en regel het nog dit jaar’, aldus Markies. Ontwikkelingslanden, die in het debat nauwelijks aan de orde kwamen, lopen door wereldwijde belastingontwijking jaarlijks naar schatting €100 mrd mis. Zo snel gaat dat niet, sputtert Nijboer tegen. ‘Ontwikkelingslanden moeten hun belastingwetgeving aanpassen. En ze hebben wel wat anders aan het hoofd.’
Dat we in de top van het verkeerde lijstje staan, daar waren de partijen het zondag over eens. Een stembusakkoord leverde het debat niet op. Wel een collectieve ja-stem voor een SP-motie in aantocht over de aanpak van een ‘hybride constructies’, een belastingroute door Nederland waar met name Amerikaanse bedrijven van profiteren en miljarden onbelast worden weggesluisd. Ook PvdA, die eerder tegenstemde, gaat er voor, beloofde Nijboer. ‘We willen de spil niet meer zijn.’
