Fyra, Langstudeerboete, OV-chipkaart en de Betuwelijn, maar ook het Stadsinititiatief Rotterdam of de Groningse trambaan die nooit kwam: van hoog tot laag, de overheid faalt. Keer op keer. Soms kan een grootschalig, duur project nog teruggetrokken worden, maar vaak is het al te laat. Het weer is de laatste tijd betrouwbaarder dan de overheid.
Deze week zijn we daarom op zoek naar overheidsprojecten die wel geslaagd zijn. Van die dingen waarvan je als burger (of initiator) denkt: "Ja, dit is gelukt. Dit levert een bijdrage aan het makkelijker maken van mijn leven/de doorstroming van het verkeer/cohesie in de samenleving en is geen zakkenvullende eigenpijperij/
Julian Assange is gaan rappen. Haagse scholieren moeten hun examen Duits overdoen. De antwoordvellen zijn per abuis in de shredder terechtgekomen. En Rusland en Syrië zijn boos op de VS, die hebben beloofd wapens aan de Syrische opstand te leveren.
WETHOUDER VAN WERK, WERK, WERK
Tekst: Sam Trompert / 14 jun. – 12.15
Twee jaar geleden bracht premier Mark Rutte (VVD) een bezoek aan de Amerikaanse president Barack Obama. Rutte zegt daar tegen Obama: “Ik kom hier om drie dingen te bespreken: jobs, jobs and jobs.” – “Goeie onderwerpen!”, antwoordt Obama.
En nu is het 2013. De teller staat momenteel op 650.000 werklozen en volgens de laatste prognoses gaat dat cijfer ook volgend jaar omhoog. Ook gisteren, tijdens de kinderpersconferentie van het Jeugdjournaal, heeft Rutte de mond vol over banen. Maar resultaat blijft uit.
“De helft kan zo aan het werk”
Nee, dan Oldebroek. De Gelderse gemeente (+/- 23.000 inwoners) is vorig jaar gestart met de ‘werkgeversbenadering’. Dat klinkt als een stroperige ambtenarenregeling, maar niets is minder waar. Ongeveer twintig procent van de (voormalig) bijstandsgerechtigden heeft inmiddels een baan of volgt een opleidingstraject. Wethouder Carlo van Dijk (32) vertelt trots over het project: “In het begin hebben we van iedereen die in Oldebroek in de bijstand zat een zogenaamd perspectiefprofiel gemaakt. Daaruit bleek dat ongeveer de helft van de langdurig werklozen eigenlijk zo weer geheel of gedeeltelijk aan het werk zou kunnen.” Met die ‘kaartenbak’ onder de arm ging de gemeente langs het lokale bedrijfsleven, om te kijken waar vraag en aanbod elkaar konden treffen.
Eén van de mensen die daar wel oren naar had is Gerrit van Bruggen, eigenaar van telecombedrijf BST Telecom. Van Bruggen had eerder al eens met de gemeente Zwolle samengewerkt, waarna hij twintig bijstandsgerechtigden in dienst nam. Hij had dat best structureel willen voorzetten, maar het liep spaak op de trage ambtelijke molen. “Ik wil een kort procesje: langskomen, gesprek, contract. Dat had ik voorgesteld aan de wethouder van Zwolle, en die zou mij dan ‘aan een aantal ambtenaren gaan knopen.’ Pas maanden later kreeg ik een reactie.”
Na drie maanden aan de slag
Van Bruggen kreeg uiteindelijk een dik rapport met verhalen over doelgroepenbeleid en opleidingstrajecten. Dat was niet de aanpak die Van Bruggen voor ogen had. “Dit werd mij te ingewikkeld. Het werk dat ik die mensen laat doen (voornamelijk het aanleggen van glasvezelkabels) is in een maand aangeleerd. Dan nog even twee maanden ervaring opdoen en klaar. Na drie maanden kun je aan de slag, bij mij of een ander.”
Niet lullen, maar poetsen dus. Een andere ondernemer uit Oldebroek zei tegen wethouder Van Dijk, met zijn kaartenbak, dat die maar eens met Gerrit van Bruggen moest gaan praten. Inmiddels geeft Van Bruggen voorlichting aan andere bedrijven. Veel bedrijven weten bijvoorbeeld niet wat de mogelijkheden zijn. Tijdens de eerste drie maanden ‘stage’, betaalt de gemeente bijvoorbeeld de uitkering gewoon door, zodat Van Bruggen niets kwijt is aan loonkosten.
De Participatiewet
Maar er zijn ook veel bedrijven die mensen in de bijstand onderschatten, volgens Van Dijk. “Laten we elkaar geen mietje noemen, voor ondernemers zit er een luchtje aan mensen in de bijstand. Die zitten daar niet zomaar in”, aldus de ChristenUnie-wethouder. Voor een deel is dat ook zo, maar die eerdergenoemde helft kan zo weer aan de slag. Maar dan moet het bedrijfsleven wel meedoen, vindt ook Gerrit van Bruggen: “Om mij heen zie ik schrijnende gevallen van mensen die best wat kunnen, maar de kans niet krijgen. Wat mij betreft verdient iedereen een tweede kans. Dat is voor mij de reden om hieraan mee te doen.”
Vanaf 2015 worden gemeenten verantwoordelijk voor de uitvoering van de Participatiewet: de opvolger van een aantal werkloosheidsregelingen die ervoor moet zorgen dat meer mensen “mee gaan doen”. De invoering valt samen met een flinke bezuiniging. Dat maakt de wet een ingewikkelde puzzel, maar in Oldebroek lijkt het dus de goede kant op te gaan.
Het geheim van de smid
Volgens ondernemer Van Bruggen ligt dat aan de schaal. Waar het in Zwolle stuk liep op de stroperige organisatie, floreert de aanpak in het kleinere Oldebroek. “Als de lijntjes korter zijn, kun je sneller dingen regelen”, zegt hij. Wethouder Van Dijk denk dat de omvang van de gemeente niet uit hoeft te maken. Het geheim zit hem in de combinatie van twee beleidsvlakken. “Traditiegetrouw zie je in gemeenten dat de wethouder van de PvdA Sociale Zaken doet, en de VVD’er de dienst uitmaakt over Economische Zaken. Ik ben wethouder van beide, en kan op die manier precies zien waar de kansen liggen.”
Sociale Zaken weet wie er in de bijstand zitten, en Economische Zaken weet wat bedrijven nodig hebben. Een plus een is twee zou je zeggen. Van Dijk raadt daarom aan na de gemeenteraadsverkiezingen van volgend jaar deze twee posten samen te voegen in een wethouder van Werk. “De omvang van de organisatie zal in Amsterdam groter zijn en je zal daar meer gestructureerd moeten werken, maar de aanpak verandert daardoor niet.”
“HET WAS NIET MEER WIJ TEGEN ZIJ”
Tekst: Remco Slump / 13 jun. – 16:30
Wat een verademing nietwaar, die verbrede A2 tussen Amsterdam en Utrecht? Oké, de snelheidslimiet is omlaag gegaan en de trajectcontrole maakt veel slachtoffers, maar filevrij is de boel wel. Enkele jaren geleden was de A2 – een van de belangrijkste verkeersaders van Nederland – nog helemaal dichtgeslibd, zoals aderen soms plegen te doen. Het was een knelpunt: een bron van files, vertraging en veel ergernis onder automobilisten.
Houtje-touwtje oplossing
In 1976 was de snelweg weliswaar verbreed van 2×2 naar 2×3 rijstroken, maar dat was niet meer dan een houtje-touwtje oplossing. In plaats van meer asfalt te storten, versmalde Rijkswaterstaat de bestaande rijstroken zodat er aan beide kanten nog een bij kon. En dat bleek begin jaren negentig al niet meer genoeg om de aanwas aan verkeer bij te benen. Er moest simpelweg een meer structurele oplossing komen.
Uiteindelijk viel in 1995 het besluit. De A2 zou bij Utrecht uitgebreid worden naar 2×5 rijstroken en tussen Holendrecht en Maarssen naar 2×4. Opleverdatum: ergens in 2017. Echter, de voorgenomen verbreding bleek al snel niet meer voldoende. Daarom zette toenmalig verkeersminister Karla Peijs (CDA) in 2005 haar handtekening onder het definitieve plan. De hele A2 tussen Amsterdam en Utrecht zou tienbaans worden, en wel voor het jaar 2011.
‘2×5 is 2010’
Daartoe werd het Convenant A2 in het leven geroepen. Deze samenwerking tussen het Ministerie van Verkeer en Waterstaat en diverse bouwpartijen was nodig, aldus projectmanager Lex Dekker van Rijkswaterstaat. Anders was de deadline van eind 2010 nooit gehaald. “We hadden voor onszelf uiterst scherpe doelen neergezet”, vertelt hij, “daarom moesten we een nieuwe manier vinden om samen te werken aan een bouwproject.”
Het Convenant A2 zette daarom onder het motto ‘2×5 is 2010’ een aantal hoofddoelen op papier: Voor eind 2010 moesten er tien rijstroken liggen tussen de knooppunten Holendrecht en Oudenrijn, de kosten moesten beperkt blijven, zonder te bezuinigen op technische kwaliteit en de aanleg van de verbrede A2 mocht geen hinder opleveren voor het verkeer en de omwonenden. Daarom moesten er constant 2×3 rijstroken beschikbaar zijn.
Karikaturen
Maar ja, luchtkastelen bedenken is één, maar ze bouwen is een tweede. Ambitieuze doelen stellen, kan immers iedereen. “Klopt”, geeft voormalig procesmanager Kees van Leeuwen toe, “maar het Convenant A2 was niet simpelweg een lijstje doelen. Het was een intentieverklaring om nauw samen te werken en het traditionele gevecht tussen opdrachtgever en aannemer te voorkomen. We wilden buiten de gebruikelijke hokjes denken en ons niet verliezen in karikaturen.”
“Over het algemeen”, gaat Van Leeuwen verder, “denken opdrachtgevers dat bouwondernemingen erop uitzijn om ze pootje te lichten en geld afhandig te maken. Andersom denken bouwondernemingen dat opdrachtgevers nergens verstand van hebben. En dat resulteert in een situatie waarbij mensen te snel een standpunt innemen, boze brieven schrijven en meerwerkclaims indienen. Dat zit heel erg in de weg.”
Gezeik over vertragingen
Het werken volgens het Convenant vroeg daarom om een cultuuromslag. En dat was hard werken. “We hadden twee procesmanagers die als onafhankelijke partijen iedereen bij de les hielden”, vertelt Van Leeuwen. “Mijn collega en ik konden bij moeilijkheden zeggen: ‘Hallo heren, we hebben een convenant. Hier, kijk maar… Jullie handtekening staat eronder.’ Dan hadden ze natuurlijk kunnen zeggen: ‘mooi verhaal, maar nu wegwezen!’ Maar dat hebben ze niet gedaan.”
Dat komt, volgens Van Leeuwen, doordat alle partijen de meerwaarde van het Convenant A2 inzagen. “Een aannemer heeft – in tegenstelling tot wat veel mensen denken – gewoon voordeel bij een goed en soepel lopend project. Al dat gedoe en gezeik over vertragingen, meerwerken en procedures, daar zit niemand op te wachten. Immers, als iets op tijd klaar is – of het liefst nog sneller – dan maak je in minder jaren dezelfde omzet en dat is economisch interessant.”
Kop koffie drinken
Een goed voorbeeld van de nauwe samenwerking binnen het Convenant A2 komt van Lex Dekker. “Het einde van de bouw viel samen met de uitspraak van de Raad van State over de verbreding van de A2. Je zou kunnen zeggen dat dat riskant was – we waren immers al klaar met bouwen terwijl er formeel nog niet eens toestemming was – maar door goede afspraken te maken met de minister, hebben we die risico’s behoorlijk weten af te dekken.”
Alle neuzen dezelfde kant op. Is dat dan de succesfactor van het Convenant A2? Kan het werkelijk zo simpel zijn? Volgens Van Leeuwen wel. “Het was niet meer wij tegen zij”, legt hij uit, “maar samen. En ja, natuurlijk is er voldoende gebeurd tijdens het project, maar dat hebben we weten op te lossen. Gewoon, niet boos worden, maar bij elkaar gaan zitten. Niet gelijk een formele brief sturen, maar informeel een kop koffie drinken. Dat werkt een stuk beter.”
GOED VOLK
Tekst: Victoria Broens / 12 jun. – 16:00
In het dagelijkse leven zijn het de kleine dingen die een groot verschil maken. Dat de Fyra de belastingbetaler veel geld kost is iets om genoegzaam over te briesen met de avondkrant op schoot en een biertje in je hand. De net geplaatste, extra hoge verkeersdrempel op weg naar werk daarentegen, is een terugkerende bron van frustratie jegens het establishment en vele maten ingrijpender dan een gebrekkige trein. Iedere keer dat je ruw verstoord uit je sleur, nét op tijd op de rem trapt en je tas, je koffie, je kleuters, in een rotvaart naar voren gelanceerd worden, is een momentje om je te herinneren aan het feit dat het land bestuurd wordt door idioten.
Extra belangrijk zijn dan ook de dagelijks terugkerende, futiele en lokale succesjes die een gedienstige ambtenaar heeft weten te bereiken, en die ons doen ruimhartig doen beseffen dat het juist goed volk is, wat daar zit, en dat het eigenlijk helemaal zo slecht niet gaat met Nederland.
Die succesjes verschijnen in diverse vormen. Vlakbij het Amsterdamse Bos aan een sportveld aan het IJsbaanpad staat een levensgroot beeld van een man aan de kant van de weg. De man staat met zijn rug recht te plassen. Elke keer als ik er langs fiets raak ik héél even diep verontwaardigd -zomaar op klaar lichte dag een beetje richting sportende mensen plassen- en meteen daarna herken ik mijn plassende vriend. Ik denk aan vermoeiende vergaderingen op grijze dinsdagmiddagen, en aan de gemeenteambtenaar die koppig dit beeld naar voren bleef schuiven, die op snerende toon andere, abstracte beelden wist af te branden en met bezieling het belang van humor in de openbare ruimte wist te bevechten. Dankzij hem staat er een man te plassen in de wind terwijl onder zijn opgeluchte blik, atleten hun zoveelste rondje rennen.
#FAIL: GEFELICITEERD!
Tekst: Redactie / 12 jun. – 11.00
Terwijl wij ons best doen succesvolle projecten van de overheid in het zonnetje te zetten roept premier Mark Rutte (VVD) op tot falen. Startups moeten niet zo bang zijn failliet te gaan. Dat zegt hij op een bijeenkomst georganiseerd door Google. Volgens de Volkskrant roemt Rutte de Amerikaanse cultuur: “Er is een groot verschil tussen Nederland en de Verenigde Staten. In Nederland zeggen we als iemand failliet gaat: 'Haha, had je maar niet moeten gaan ondernemen'. In de Verenigde Staten zegt men: 'Je hebt het tenminste geprobeerd'”
Voorts zegt Rutte te hopen dat er minder hiërarchie en meer creativiteit in het Nederlandse bedrijfsleven komt. Hij hoopt op een land waarin veel gekke mensen wonen die zich kunnen uitleven. En als dat faalt: soit.
ECONOMIE, NATUUR EN RECREATIE PROFITEREN VAN TWEEDE MAASVLAKTE
Tekst: Ties Joosten / 11 jun – 16:30
Met de sluiting van de zeewering rond de Tweede Maasvlakte bij Rotterdam werd Nederland een klein jaar geleden weer tweeduizend hectare groter. Het nieuwe havengebied, waar op den duur 16 miljoen (16.000.000!) containers per jaar zullen worden overgeslagen, is bij uitstek een voorbeeld van uitstekend overheidsbeleid. De economie krijgt een impuls, er wordt nieuwe natuur gecreëerd, en er komt extra ruimte voor recreatie. En dan kostte de aanleg ook nog eens 150 miljoen euro minder dan begroot.
Eén van de opmerkelijkste aspecten bij de aanleg van de Tweede Maasvlakte is een document met de titel Visie en Vertrouwen. Alsof de overlegpolder nooit uit ons land is weg geweest kropen vier milieuorganisaties, twee koepelorganisaties uit het bedrijfsleven, drie ministeries, de provincie Zuid-Holland, de gemeente Rotterdam, de Stadsregio Rotterdam en het Havenbedrijf onder leiding van voormalig milieuminister Sybilla Dekker (VVD) bij elkaar om de tafel om talloze afspraken en overeenkomsten in een convenant vast te leggen.
De omvang van de afspraken is indrukwekkend te noemen. Van extra natuurgebieden voor de kust bij Renesse, via compleet nieuwe stadsparken achter Schiedam, tot het doortrekken van de autosnelweg A15 – de hele regio maakt door de aanleg van de Tweede Maasvlakte een gedaantewisseling door. Niet eerder werden in Nederland voor een project van deze grootte dit soort alomvattende afspraken gemaakt. Opvallend daarbij is dat een groot deel van de afspraken niet in wetten zijn vastgelegd. De partijen hebben ervoor gekozen elkaar te vertrouwen en zich niet te verliezen in een juridisch steekspel.
Het Nederlands elftal heeft vanmiddag met 0-2 gewonnen van China. Ondertussen blijkt dat niet één, maar dertien tentamens zijn gestolen op de Ibn Ghaldoun-school uit Rotterdam. Ze moeten allen over. En Ivo Opstelten blonk bij het Kamerdebat over het PRISM-schandaal uit in nietszeggendheid.
Is er dan helemaal geen kritiek op de plannen te verzinnen? Jawel. Zo werden voor de aanleg van de Tweede Maasvlakte Filipijnse arbeiders aangenomen die minder dan het minimumloon betaald kregen. Dit kon omdat het Nederlandse arbeidsrecht zo ver buiten de kust niet zou gelden. Ammehoela. Ook zijn er zorgen om de luchtkwaliteit bij Rotterdam. Die geldt sowieso al als één van de slechtste van West-Europa en verslechtert de komende jaren alleen maar verder. De flinke toename in transport en vervoer die de Tweede Maasvlakte met zich meebrengt baart dan ook zorgen.
Niettemin lijkt de aanleg van de Tweede Maasvlakte een succes te worden. Door de goede samenwerking tussen overheid, bedrijfsleven en maatschappelijk middenveld wordt tijd gewonnen en blijft grote maatschappelijke onvrede uit. Van het nieuwe havengebied was voor aanvang van de drooglegging al veertig procent verhuurd. En dan kost de hele aanleg ook nog eens 150 miljoen minder dan begroot. En dat is, zo leren de meeste infrastructurele projecten in Nederland, pas echt uniek.
Het UWV heeft dit jaar minder boetes uitgedeeld dan vorig jaar. Toch blijft er zo’n 3 miljoen staan. De politie in Istanbul bestormt het Taksimplein. En de KNSB negeert het ultimatum dat het Flevolandse Icedome hen had gesteld. Een kort geding dreigt. Oei…
WEL MAKKELIJKER
Tekst: Sam Trompert / 11 jun. – 11.00
Van verschillende kanten werd door lezers de suggestie gedaan: de vooraf ingevulde belastingaangifte. Een succesje van de overheid. Staatssecretaris Frans Weekers (VVD) was er in februari, bij de lancering, al erg blij mee. “Het zorgt ervoor dat het weer een stukje makkelijker wordt voor mensen en het voorkomt vergissingen bij de aangifte”, zei hij erover. Sindsdien is hij nooit meer zo blij geweest.
In totaal hebben zo’n 8 miljoen mensen dit jaar een digitale aangifte moeten doen. Bij 4 miljoen mensen was die aangifte al volledig ingevuld. Zij hoefden de gegevens slechts te controleren. Eigenlijk deed de fiscus dat al voor een aantal zaken, zoals loon, lijfrentepremies en *gaap*…
Ja ok, leuker kunnen ze het niet maken. Wel makkelijker.
"HET VOORBEELD VAN HOE HET NIET MEER MOET"
Tekst: Remco Slump / 10 jun. 12:30
Oké, we hadden beloofd om positief te zijn, maar we kunnen er simpelweg niet omheen. Er gaat nogal eens wat mis als het op overheidsprojecten aankomt. Neem het bekendste echec van de laatste tijd: de Fyra. Het lijkt erop dat de Nederlandse staat voor een dubbeltje op de eerste rij wilde zitten en nu door ‘goedkope’ treinen voor meer dan 180 miljoen euro het schip ingaat.
En bij de aanleg van de Betuweroute was het probleem juist dat de overheid niét het schip inging. Met de binnenvaart werd namelijk geen rekening gehouden, want treinen waren de toekomst van het vrachtvervoer. Het resultaat? Een spoorlijn die minder intensief gebruikt wordt dan gedacht en 4,7 miljard euro heeft gekost. Maar liefst 2,5 miljard meer dan was begroot.
Afijn, die debacles kennen we allemaal. Maar voor de rest valt het in Nederland toch best mee met de verkwisting van geld? Nee, dan de Belgen… Om hun ‘grote nutteloze werken’ kunnen we altijd smakelijk lachen: een viaduct dat eenzaam en alleen in een weiland staat, een brug die zomaar ineens ophoudt, een volledig werkend metrostation dat nooit in gebruik is genomen.
Haastige spoed
En toch kan Nederland er ook wat van. Zo loopt er vanaf Amsterdam Centraal een stuk ongebruikte metrotunnel richting de wijk IJburg. Dat heeft de gemeente daar in 1993 haastig laten aanleggen omdat de NS had aangekondigd het aantal sporen ten oosten van Amsterdam Centraal uit te breiden. En als die extra sporen daar eenmaal lagen, zou het technisch onmogelijk worden om er nog een metrotunnel onderdoor te boren.
Haastige spoed is zelden goed, want toen het Rijk minder geld uittrok voor het openbaar vervoer in de grote steden en bleek dat een tram richting IJburg goedkoper zou zijn, verdwenen de metroplannen in de prullenbak. De kosten van de ongebruikte tunnel? Een relatief bescheiden 20 miljoen gulden (iets meer dan 9 miljoen euro).
Spookstation
We blijven bij de Amsterdamse metro, want onder het station Weesperplein ligt een station dat nooit helemaal is afgebouwd. Het was oorspronkelijk bedoeld als knooppunt tussen de Oostlijn en de geplande Oost/Westlijn, maar die laatste is er nimmer gekomen. Helemaal weggegooid geld was de aanleg echter niet, want vanaf de bouw in 1970 tot 2006 heeft het spookstation gediend als atoomschuilkelder.
Een stuk zichtbaarder is het treinstation Lelystad Zuid, of althans het skelet ervan. Het werd in 1988 aangelegd, maar is nooit in gebruik genomen. Omdat Lelystad minder snel groeide dan gedacht, ligt het station nog steeds midden tussen de weilanden. De enige functie die het vooralsnog lijkt te hebben, is als onderwerp voor fotowedstrijden.
Kopje onder in drijfzand
Op luchtfoto’s kun je de A4 tussen Delft en Schiedam al dertig jaar zien liggen, maar er overheen rijden is onmogelijk. Want ook al liggen de grondwerken al decennia klaar, Rijkswaterstaat is pas in 2012 begonnen met de bouw van de daadwerkelijke snelweg.
Bij de start van de werkzaamheden memoreerde minister Schultz van Haegen (Infrastructuur en Milieu) aan de lange geschiedenis van de weg, waarvoor de eerste plannen al uit 1953 dateren. “Dit kleine stukje weg ging kopje onder in het drijfzand van trage politieke besluitvorming, tegenstrijdige regelgeving en slepende procedure. De geschiedenis van de A4 Delft-Schiedam is een les voor ons allemaal; het voorbeeld van hoe het niet meer moet.” Amen!
Waardeer dit artikel!
Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een kleine bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.