Filosofe Nel van den Haak
Infiltreert mechanisch denken de Richtlijnen
Bij het doorbladeren van het boek De machinemens stuit ik al meteen op pagina 217 op de kunstnier (afbeelding) van Willem Kolff. Of zoals de auteur Nel van den Haak schrijft de hart-longmachine. Zoveel verschil zat ook niet in het mechanisme, want het doel was het overnemen van orgaanfuncties.
De machinemens is in 2013 uitgegeven (uitgeverij EBuron). Het behandelt in belangrijke mate de ontwikkelingsgang van de Geneeskunde door de eeuwen heen. Centraal staat het menselijk lichaam, dat sinds de late middeleeuwen vergeleken wordt met een machine.
Als filosofe heeft ze het aangedurfd om de Machinemens in de medische geschiedenis en in de huidige medische praktijk te beschrijven, maar ook de vraag te stellen: mens versus machine? Het gebruik van metaforen laat de ontwikkelingsgang zien. Het hart wordt zoals bekend beschouwd als een pomp. Elk tijdperk kent daarbij zijn eigen referentie, waardoor we beter de functie van een orgaansysteem begrijpelijk kunnen maken voor de tijdgenoten. Het gehele boek van meer dan 250 pagina's staat vol illustraties, die aangeven hoe metaforen zijn gebruikt in de Geneeskunde.
Er bestaat geen 'gemiddelde' patiënt
Wij zijn ons brein (Swaab)
Van de apodictische uitspraken van Dick Swaab in zijn boek 'Wij zijn ons brein' moet Nel van den Haak niet veel hebben. Zoals zij tijdens een lezing op 19 januari 2015 in Zwolle aangeeft, dreigen we steeds meer van 'de maakbaarheid van de mens' uit te gaan. Hoever kan dat zo doorgaan? Een 'gemiddelde' patiënt bestaat niet. We veronachtzamen de menselijke maat. In de discussie komt ook naar voren dat protocollering 'schuurt' (zoals een toehoorder het noemt) met die individualiteit. Dit is ook een uiting van het mechanisch denken. De zelfmoord van de huisarts in Tuitjenhorn vormt een dramatisch voorbeeld van wat er gebeurt als protocollen en richtlijnen als te absoluut worden beschouwd. Een oud-huisarts wil gezegd hebben dat hij in zijn praktijk veel baat heeft gehad bij 'machinemens' metaforen om defecten uit te leggen.
Aanrader
Het boek geeft -naast een overzichtelijke en belangwekkende terugblik op de metafoor van 'de Machinemens' – grondstof voor een stevig debat over de hedendaagse Gezondheidszorg. Iets voor op het nachtkastje van minister Schippers van het ministerie van VWS.
