Ik vond Thieme altijd een beetje religiedwaas, ondanks haar uitstekende ideeën en Ouwehand leek me een waardige, nuchtere opvolger. Mijn hete bron voorspelde gedonder en een totaal andere koers.
Mijn stem, mijn klomp
Goed zijn voor milieu, dieren en mensen: wie wil dat nou niet? Dus konden ze lang op mijn stem rekenen. Vorig jaar begon het te barsten en te scheuren. Opnieuw waren er types binnen de meest veganistische partij ter wereld die elkaars bloed wel konden drinken en werd de vullis op straat gepletterd. Echt opgelost werd het daarna niet, wel gladgestreken, maar voor mij voelde het niet meer OK. Bij de laatste verkiezingen kleurde ik voor het eerst in 20 jaar een vakje rood van een andere lijst.
Afgelopen zomer brak mijn klomp. Alsnog. Premier Schoof gaf aan dat hij op 7 oktober aanwezig wilde zijn bij de herdenking op de Israelische ambassade. Ook liet hij weten dat hij vindt dat Israel recht heeft op zelfbescherming. Dit tot groot ongenoegen van (let op dit duo) Stephan van Baarle (DENK) & Esther Ouwehand (PvdD). Die laatste vindt dat wat Schoof doet, niet in lijn met de uitspraken die het kabinet doet over Israel-Palestina.
Tel Aviv is de plantaardigste stad ter wereld
Een grote liefde voor groenten en een overweldigende drang om te innoveren zijn een paar van de redenen achter de vroege en snelle opkomst van plantaardig eten in Israel. 7% van de bevolking is veganistisch, ruim een kwart vegetarisch en nog een groter aandeel is flexitarisch. Meer dan waar ook ter wereld.
Het enige dat de meeste mensen weten over de kosjere keuken is dat vlees en zuivel niet tezamen bereid en gegeten mogen worden. (Deuteronomium 14:21) Maar het behelst meer. De joodse zienswijze heeft een lange, trotse traditie van mededogen voor dieren. Een veganistische levensstijl werd voor het eerst voorgeschreven in de Hof van Eden (Genesis 1:28-29). Daarnaast erkennen religieuze Joden het principe van tza’ar ba’alei chayim (het lijden van levende wezens), dat het veroorzaken van onnodig lijden aan dieren verbiedt. Zo en dat uit de pen van een atheïst. Goed he.
Als het gaat om het erkennen van de natuurlijke rechten van dieren, loopt Israël ver voor op andere landen. Zo heeft het als één van de eerste landen de verkoop van verzorgings- & huishoudproducten die op dieren zijn getest zijn, verboden. Het was het eerste land dat door paarden en ezels getrokken karren en rijtuigen verbood die voor werkdoeleinden werden gebruikt.
Dieren hebben rechten
Het land is bij veel vegans bekend vanwege de ’s werelds grootste dierenrechtenmarsen en -bijeenkomsten en het herbergt talloze dierenbevrijdingsorganisaties. Een Israëlische startup lanceerde de allereerste wreedheidvrije veganistische cryptocurrency, toepasselijk VeganCoin gedoopt.
Net als mensen hechten alle andere dieren waarde aan hun leven en willen ze ook zo lang mogelijk leven. Dieren doden uit menselijke ijdelheid en vraatzucht is onrechtvaardig, ongeacht hoe het wordt gedaan. Velen vinden dat veganistisch eten de nieuwe kasjroet (Joodse dieetwet) is van deze tijd. Dat zegt dat dieren niet onnodig mogen lijden tijdens het slachten. Maar aangezien mensen gemakkelijk manieren kunnen vinden om in leven te blijven zonder andere dieren te eten, vooral in de 21e eeuw, is het slachten van iedereen die wil leven dan niet onnodig en oneerlijk?
Rabbijn David Rosen, voorzitter van de International Jewish Vegetarian Ecological Society, betoogt dat alleen veganistisch eten koosjer is, omdat moderne veehouderijpraktijken in strijd zijn met de Joodse leer. “Als je een gezond dieet kunt hebben zonder betrokken te raken bij overtredingen en mishandeling van dieren, dan hebben we een religieuze plicht om dat te doen”, vertelde hij aan The Jerusalem Post.
PETA: People for the Ethical Treatment of Animals
Er zaten uiteraard nog wel hobbels op de diervriendelijke weg. Een onderzoek door PETA (People for the Ethical Treatment of Animals) en twee Israëlische organisaties—Anonymous for Animal Rights en Let the Animals Live legde bloot dat tijdens het shackle & hoist-slachten, worstelende koeien pijnlijk werden vastgehouden, hun keel werd doorgesneden en bij de achterpoten de lucht in werden gehesen terwijl ze nog bij bewustzijn waren. Nadat het onderzoek openbaar werd, verbood Israël de import van vlees dat met deze slachtmethode werd geproduceerd. De Orthodox Union, het grootste koosjer-certificeringsagentschap in de VS, heeft vleesleveranciers ook laten weten dat het geen vlees meer zal accepteren van dieren die zijn gedood met dergelijke methodes.
De Israëlische theoloog Asa Keisar is ook van mening dat het gebruik van vlees, zuivel en huiden niet is toegestaan vanwege de wreedheid die dieren wordt aangedaan. Keisar bij The Jerusalem Post: “De vraag is niet of de Torah ons toestaat om vlees te eten, de echte vraag is of we wel of geen tza’ar ba’alei hayim hebben. Op dit moment hebben we dat zeker, dit is een feit. We hebben video’s en getuigenissen. Daarom moet je veganist zijn.”
Soja & Dadels
Het land van melk en honing behoeft dus een nieuwe naam. Sommigen opperen reeds ‘het land van Soja en Dadels’. Want waar ter wereld kun je soldaten zien marcheren in diervrije laarzen, riemen en baretten? Zelfs mondiale voedselmerken zoals Domino’s en Ben & Jerry’s hebben de waarde gezien van vegan-vriendelijke opties in Israel.
In de hele wereld openen Israëlische chefkoks (zoals Yotam Ottolenghi in UK en Jigal Krant in NL) restaurants met plantaardige menu’s en zijn voedselbloggers hard aan het werk om hun groeiende publiek te voeden met nieuwe recepten en inzichten in de diervriendelijke levensstijl. Het hoge niveau van idealisme in de veganistische beweging zorgde ervoor dat ze een trend hebben aangenomen die die van hun collega’s in Europa en Noord-Amerika overtreft. Maar Israëli’s houden ook gewoonweg heel erg van groenten.
Zelfs shoarma, het gesneden vlees met Midden Oosten-smaak, geliefd bij late ‘stappers’, wordt volop geserveerd in plantaardige uitvoering. Een reden voor dit succes: bij shoarma en veel andere vleesgerechten draait alles om de smaak van de kruiden en die kunnen net zo goed worden toegevoegd aan groentes of aan niet-dierlijke eiwitten.
Bekijk het vanuit het dier
‘Het gezicht’ van de veganistische beweging van Israël is Omri Paz, die in 2012 de non-profit Vegan Friendly begon, nadat hij was gaan walgen van de vee- & zuivel-industrie. In de jaren daarna heeft de organisatie een breed geaccepteerd accreditatiesysteem ontwikkeld, demonstraties opgezet waar tienduizenden aan meedoen en het Vegan-Fest Tel Aviv gelanceerd, het grootste in zijn soort ter wereld. Het volgende aan de horizon is de release van virtual reality-software waarmee potentiële vleeseters het productieproces kunnen bekijken vanuit het perspectief van het dier dat ze gaan opeten.
Een andere technologische innovatie is de ontwikkeling van schoon, slachtvrij en planeetvriendelijk, vlees. Verschillende starters concurreren met Nederlandse en Amerikaanse bedrijven om betaalbare, hoogwaardige producten te produceren. Eéntje ervan heeft al geschiedenis geschreven met de lancering in december 2018 van ‘s werelds eerste gekweekte mini-steak.
Ik kan uit eigen ervaring melden dat het vega-gebeuren in Israel niets nieuws is. Toen ik als Nederlandse vegetariër in de 90’er jaren voor het eerst veelvuldig en langdurig in het land verbleef, wist ik niet wat me allemaal overkwam. In positieve zin dan. Er was daar toen reeds net zoveel keus voor herbivoren als voor carnivoren. En bij de hippe tenten van Tel Aviv, die echt de lekkerste cheesecakes ter wereld serveren, stond exact aangegeven van welke koeien de melk was, met welk voedsel die waren gevoederd en het aantal maanden dat kalf en koe samenbleven. Ik bedoel maar: 30 jaar geleden!
BDS niet blij
De Joods-Nederlandse kok Jigal Krant laat zich enorm inspireren door de Israelische keuken. In 2018 won hij Het Gouden Kookboek voor zijn fantastische en kleurrijke recepten in TLV en TLV Vegan. Maar sinds 7 oktober 2023 wordt hij met de nek aangekeken. Omdat hij Joods is en over de Israelische keuken schrijft. Het wordt in Palestijnse en in BDS-kringen en ook binnen de Partij voor de Dieren negatief geframed. Bij die laatste las ik het volgende: “Israël met het ‘meest veganistische leger ter wereld’ misbruikt dat imago om Palestijnen te onderdrukken.”
Nu ja, hoe dan? Door ze tofu te eten te geven of omdat soldaten geen wollen borstrokjes dragen? Of u dit nu een prettige of een onprettige waarheid vindt: het IDF eet voor het grootste deel groen. Nou, Shalom lieve mede-vega(n)s en een (plant)aardige kerst gewenst!
Illustratie: ‘Go Vegan!, Muurschildering door @Dioz in Haim Ben Atar Street, Tel Aviv, Israel. (commons.wikimedia.org). Tevens gebruikt voor de cover van het kookboek van Jigal Krant.
