Een vuurbal van drie mijl breed, die objecten ruim drie en een halve kilometer de lucht in schoot, zo zag een piloot de explosie vanuit de lucht. Dit was de grootste ramp tijdens de Tweede Wereldoorlog in Amerika, en een grote stap in de beweging voor burgerrechten voor de groep Amerikanen van kleur. Deze zomer was de tachtigjarige herdenking van het grootste drama dat tijdens de Tweede Wereldoorlog in Amerika plaatsvond. De Bay area was -naast productielokatie van Liberty- en Victory ships- in feite één grote munitie opslag voor de oorlog in de Stille Oceaan tegen Japan. Op 17 juli 1944 ging het helemaal mis in Concord, zo’n vijftig kilometer landinwaarts vanaf de Golden Gate brug. In de haven werkten vooral mensen van kleur (ofwel Afro-Americans) in Port Chicago Naval Magazine. Ze waren twee schepen aan het inladen toen door nog altijd onbekende oorzaak maar waarschijnlijk statische energie een piepklein vonkje oversloeg. In de met kruitdampen geladen lucht geen goed ding… Driehonderd twintig man verloren op slag hun leven.
De SS E.A. Bryant, een schip uit de Liberty class (ofwel ‘freedom ships’ zoals ze bekend werden, en er is nog een in originele staat in een pier van San Francisco) was aangemeerd aan de enige diep water haven landinwaarts van de San Francisco baai. Ook de SS Quinault Victory, een schip van de kersverse Victory class die de Liberty class verving, was hier aangemeerd. Beiden moesten munitie transporteren naar de frontlinies in de oorlog tegen Japan.
De Quinault was half vol met brandstof en werd voorbereid voor het inladen van munitie. De volgetankte Bryant was al behoorlijk volgeladen op het kritische ogenblik: 1000 pond bommen in ruim nummer drie, 40mm granaten in ruim vijf, en clusterbommen in ruim vier. Brandbommen van 290kg hadden hun ontstekingen al gemonteerd, en stonden dus op scherp. Deze brandbommen werden in ruim 1 geladen. De kraan waarmee dit gedaan werd had een haperende rem, bleek uit onderzoek na afloop van de ramp.
Een vrachtwagenlading met torpex, torpedo brandstof die nog schokgevoeliger was dan TNT, werd in ruim twee geladen.
Op de kade zelf, bijna vijfhonderd meter lang, stonden nog zestien treinwagons vol met munitie te wachten. In totaal was er 1800 ton TNT aanwezig.
De oorlog maakte mensen competitief en dit was ook het geval bij de mensen die de boten vol moesten laden. De nachtploeg concurreerde met de dagploeg en het inladen gebeurde 24 uur per dag. Er was een scherp onderscheid tussen de gekleurde werkers en hun blanke opzichters. Dit riep destijds al weerstand op, omdat de soldaten die zich een slag in de rondte werkten racisme ervoeren.
Na de explosie zou dit op 9 augustus 1944 leiden tot een grote opstand, die door het leger als ‘muiterij’ werd aangemerkt, en waarover een film gemaakt is, ‘Mutiny’ (1999). De soldaten die hun collega’s en vrienden verloren eisten dat de omstandigheden, met name op het gebied van veiligheid, verbeterden. Meer dan tweehonderd soldaten werden veroordeeld voor diverse zaken. Vijftig van hen -de ‘Port Chicago 50’- werden voor muiterij veroordeeld, en kregen vijftien jaar dwangarbeid opgelegd, en een oneervol ontslag. Op drie na werden ze in januari 1946 vrijgelaten wegens brede publieke protesten. Veel vragen werden aan de krijgsraad gesteld omtrent de procedures die tot deze overdreven straffen leidden.
Dit jaar was een speciale herdenking, want de US Navy heeft officieel alle 256 mannen die tijdens de krijgsraden werden veroordeeld vrijgesproken, en de vijftig soldaten die al deze tijd als muiters waren gebrandmerkt werden in ere hersteld. De soldaten wilden niet langer hun leven in de waagschaal stellen onder dezelfde levensgevaarlijke omstandigheden die de explosie veroorzaakten. Hiermee waren ze de voorlopers van de burgerrechten beweging, maar maakten ze andere munitie opslagplaatsen ook veiliger. Al deze tachtig jaar zijn organisaties in touw geweest voor eerherstel van de racistische politiek waar deze mensen mee te maken hadden.
Zoals de Port Chicago Naval Magazine National Memorial stelt: Today, justice prevailed!
De Amerikaanse marine excuseert voor de te zware straffen voor de muiters. Nabestaanden vormen een groot deel van het publiek.
Nabestaand familielid
Wie de locatie wil bezoeken, moet contact opnemen met de Port Chicago legerbasis. Het is mogelijk om een rondleiding te krijgen maar doorgaans niet binnen twee weken. Meer informatie is te vinden op https://www.nps.gov/poch/planyourvisit/index.htm
Roken kan leiden tot de dood…
Het kleine stadje ‘Port Chicago’ nabij Concord waar veel militairen woonden was volledig vernietigd.
Vernielde bioscoopzaal
