In het najaar van 2010 deed de Russische zakenkrant Kommersant een peiling. Wie zou de beste burgemeester van Moskou zijn? Met overmacht werd deze virtuele verkiezing gewonnen door Aleksej Navalnij, met 29964 stemmen (45,02%). Een advocaat, een populaire blogger en een activist.
Zijn grootste concurrent scheen 'Geen van allen' te zijn, met dertien procent. En de huidige burgemeester van Moskou, Sergej Sobjanin, was onder de lezers van Kommersant goed voor nog geen drie procent van de stemmen.
Oppositieleider
Navalnij bleek een rijzende ster te zijn. Binnen korte tijd was hij niet meer de advocaat, niet meer de blogger en niet meer de activist. Hij was de meest charismatische protestleider. En dus oppositieleider.
Het Kremlin vindt prominente critici van het regime lastige mensen. Zeker als ze pakkende leuzen hebben, pijnlijke onthullingen over frauduleuze praktijken doen, demonstraties organiseren en uiteindelijk zulke massa's mensen mobiliseren dat de grootste protesten ooit in post-sovjet Rusland een feit zijn, zoals Navalnij in 2012 bewerkstelligde.
Aleksej Navalnij wordt vandaag ingeschreven als kandidaat voor de burgemeestersverkiezingen in Moskou. Deze vinden in september plaats en zijn twee jaar eerder dan gepland, omdat zittend burgemeester Sobjanin vorige maand aftrad en nieuwe verkiezingen liet uitschrijven voor 8 september. Om daar vervolgens als Poetin-adept ook weer beschikbaar voor te zijn. Kremlin-critici zeggen dat dit een werkwijze is om andere kandidaten een minder voedingsbodem voor oppositie te geven. Een recente poll van het onafhankelijke Levada Center wijst vooralsnog dan ook uit dat Navalnij minder populariteit geniet dan Sobjanin (34 om 30 procent).
Op een gegeven moment vindt het superpresidentiële semipresidentiële regime (want Rusland is dan wel officieel een land met een parlement, een meerpartijenstelsel en een president en een premier, maar in de praktijk lijkt president Vladimir Poetin nogal aan de touwtjes te trekken) het dan wel mooi geweest. En denkt men na over maatregelen. Neutralisatie, indien nodig via het gerechtshof.
Het is een publiek geheim dat het Kremlin momenteel Navalnij meer dan zat is. De vraag is vooral: moet hij het veld ruimen en zo ja, in welke mate?
Kirov
Navalnij staat morgen voor de rechtbank in Kirov, een stad van een half miljoen mensen en duizend kilometer ten oosten van Moskou gesitueerd. De 37-jarige zou zich als adviseur in 2009 namelijk schuldig hebben gemaakt aan fraude en verduistering bij een lokaal staatshoutbedrijf. Niet alleen zou Navalnij zich in financieel opzicht hebben verrijkt, ook zou hij gehakt hout hebben gestolen. Al getuigde de directeur van het bedrijf dat hij Navalnij geen gekke dingen heeft zien doen.
In een land waar de onafhankelijke rechtsstaat soms discutabel is, gaat het die keren om de zetten die het Kremlin doet. Moet Navalnij de gevangenis in, of krijgt hij een voorwaardelijke straf? Want dat hij een straf krijgt, is voor hemzelf ook duidelijk. "Ik zal schuldig worden bevonden", vertelde Navalnij afgelopen week op radiozender Echo Moskvi. "De vraag is alleen of deze voorgefabriceerde zaak mij een voorwaardelijke of een daadwerkelijke celstraf oplevert."
Twee weken geleden eiste de openbare aanklager in Rusland zes jaar gevangenisstraf tegen Navalny. Maar zelfs bij een voorwaardelijke celstraf zou voor Navalnij geen functie in het openbaar bestuur, en dus ook de politiek, meer mogelijk zijn. 'Toevallig' is dat afgelopen jaar in de wet vastgelegd. Hij zou dan ook geen burgemeester van Moskou kunnen worden (zie kader).
Mandela
Maar hoe groot wordt Navalnij's martelaarsschap in dit nu al geruchtmakende Russische proces, dat overigens veel gelijkenissen toont met de zaak van de gevangen oligarch Michail Chodorkovski?
Wanneer Navalnij achter de tralies verdwijnt, achten vrienden en andere oppositieleden het waarschijnlijk dat zijn naam alleen maar groter wordt, dat de massa woedender dan ooit zal zijn en de straat opgaat – acties die overigens na de straf voor Chodorkovski in 2005 niet of nauwelijks plaatsvonden – , en dat Navalnij een cultstatus als Nelson Mandela zal krijgen. Zoals de voormalige Zuid-Afrikaanse president jarenlang geïsoleerd was van de maatschappij maar kon terugkeren als de hervormer, zo zou ook het lot van Navalnij kunnen zijn. Of niet.
Het Kremlin wil met een veroordeling van Navalnij niet alleen zijn politieke ambities breken, maar ook de angel uit de demonstraties halen en zorgen dat er onenigheid en verdeeldheid ontstaat over wie dé uitdager van president Vladimir Poetin is. Afgezien van het feit dat Navalnij dus sowieso geen politieke functie mag uitvoeren, zou een celstaf van zes jaar ervoor zorgen dat Navalnij niet kan deelnemen aan de presidentsverkiezingen. 'Toevallig' vinden deze in 2018 plaats.
Hoe hard is de hand waar het Kremlin mee regeert en een klap wil uitdelen? Slaat sterke leider Poetin zijn uitdager Navalnij voorlopig knock-out of durft hij dat risico niet te nemen? Dat zal morgen blijken in Kirov, de stad die de naam draagt van de man die in 1934 als een bedreiging voor Josif Stalin werd gezien. 'Toevallig' stierf rising star Sergej Kirov in datzelfde jaar.
En ach. Anders zijn er nog vijf aanklachten tegen Navalnij.
Waardeer dit artikel!
Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een kleine bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.
Geert Jan Hahn
Geert Jan Hahn is journalist en slavist. Werkte, woonde en studeerde in Kiev, Sint-Petersburg en Warschau. Voltooide Slavic Literary Studies cum laude aan de UvA. Reist, schrijft en spreekt als Oostblogger voor landelijke media. Is daarnaast bekend van zijn taalvirtuoze zege bij het tv-spel Lingo en zijn columns over de favoriete sterfleeftijd van 27 jaar.