Met de publicatie van hun manifest kondigden schrijver Asis Aynan, actrice Femke Lakerveld, filmmaker Eddy Terstall en voormalig PvdA-Kamerlid Keklik YĆ¼cel de geboorte aan van wat inmiddels de stichting Vrij Links is. Dat manifest leidde destijds tot een hoop reacties. Ik had zelf sterk de indruk dat Vrij Links vooral weinig nieuws bracht, anderen verweten Vrij Links dat zij het geluid van extreemrechts versterken.
Vrij Links heeft zelf de volgende doelstellingen gepubliceerd op hun website:
Stichting Vrij Links heeft ten doel het debat over progressieve, vrijzinnige, linkse waarden, in en buiten Nederland, te faciliteren en te stimuleren omdat deze ondervertegenwoordigd zijn in het maatschappelijke en politieke domein, opdat mensen zich hierin kunnen herkennen, hierbij kunnen aanhaken en de linkse politiek kunnen helpen aanscherpen en verstevigen.
Centraal hierin staan een vrij en onbelemmerd debat, secularisme en een herwaardering van individuele vrijheid.Ā Vrij Links beoogt hiermee bij te dragen aan een open,Ā pluriforme, democratischeĀ samenleving waarin de vrijheid en gelijkwaardigheid van ieder individu gewaarborgd is.
Op het eerste gezicht zijn dat doelstellingen waarin vrijwel iedereen zich prima moet kunnen vinden. Storend is de suggestie dat progressieve, vrijzinnige waarden ondervertegenwoordigd zouden zijn in het publieke domein. In combinatie met de naam Vrij Links wekt die suggestie de indruk een verwijt te zijn aan progressieve politici en opiniemakers. Alsof die niet vrij en links genoeg zouden zijn.
In het manifest (en opiniestukken sindsdien) staan veel verwijten. Zo neemt Vrij Links naar eigen zeggen āafstand van de suggestie dat niet-westerse Nederlanders in bescherming moeten worden genomen tegen het vrije debat, omdat ze nog niet klaar zouden zijn voor uitingen van de moderniteitā.Ā Daar lijkt niets mis mee, het probleem is alleen dat werkelijk niemand die suggestie doet. Althans ik kan het bij geen enkele partij in de standpunten terugvinden en naar mijn weten is er ook geen enkele progressieve politicus te vinden die aan dit beeld voldoet. Dit is een helder verwijt aan dat niet nader omschreven ālinksā.
Nog een voorbeeld uit het manifest: āGeen enkel idee, religieus of profaan, is in de vrije wereld boven kritiek verheven.ā Alweer een stelling waarin ik me prima kan vinden. Maar door dit zo in het manifest op te nemen suggereert het alweer dat andere progressieve Nederlanders het met die stelling oneens zouden zijn.
Mijn voornaamste bezwaar staat in de tweede zin van het manifest waar men zich bedient van overduidelijke frames: āNationalistisch rechts laaft zich aan nationaalromantiek en regressief links antwoordt met het al even weinig verbindende verhaal van identity politics.ā Ten eerste het frame āregressief linksā; Dat dient als etiket voor dat vage links dat steeds het verwijt krijgt zich niet naar de door Vrij Links geformuleerde waarden te voegen. Wie dat zijn wordt nooit duidelijk gemaakt.
Ten tweede de bewering dat identiteitspolitiek iets links zou zijn. ik schreef al eerder (Identiteitspolitiek is een rechtse hobby) dat juist (extreem)rechts zich in Nederland vooral bedient van oppervlakkige identiteitspolitiek, terwijl het als het links aangewreven wordt meestal gaat om het broodnodige activisme van emancipatiebewegingen.
Ook lijkt Vrij Links steeds de denkfout te maken dat politici die opkomen voor minderheden daarmee wegkijken van ongelijkheid binnen religieuze gemeenschappen en individuele vrijheden slechts selectief zouden verdedigen. Dat linkse politici opkomen voor bijvoorbeeld moslims zou niet anders dan vanzelfsprekend moeten zijn in een klimaat waarin deze groep al jaren in de hoek zit waar de klappen vallen. Dat dat ook samen kan gaan met religiekritiek en de strijd voor een seculiere samenleving lijkt in het denkraam van Vrij Links een onmogelijkheid.
Het gegeven dat het eenzijdig vrijzinnige geluid van Vrij Links nog steeds behoorlijk veel aandacht krijgt is voor mij reden er nu wel een keer over te schrijven. Ik kan alleen maar toejuichen dat de vertegenwoordigers van Vrij Links zich sterk maken voor individuele vrijheden. Dat daarbij steeds gesuggereerd wordt dat andere progressieven dat niet zouden doen zonder dat dat concreet wordt gemaakt is lasterlijk. Dat er voortdurend gestrooid wordt met frames als āregressief linksā en āidentiteitspolitiekā is lui en kwalijk. En bedoeld of niet: Vrij Links bewijst zo inderdaad lippendienst aan partijen als de PVV en Forum voor Democratie.
In het denken van Vrij Links zit een opvallende weeffout. Zolang Vrij Links de vrijzinnige boodschap alleen maar urgentie kan geven door zich te richten op een denkbeeldige vijand moet men ook niet verbaasd zijn dat ze soms worden gezien als echo van extreemrechts. Het moet toch ook mogelijk zijn de boodschap gewoon inhoudelijk te brengen? Als dat te moeilijk is is de naamkeuze waarschijnlijk ook een vergissing. Misschien is Rechts Links een leuke suggestie voor een nieuwe naam? Of misschien toch Vrij Rechts?
