“Ik wil minister van Volksgezondheid worden,” zei Leo tegen de vriendinnen van zijn moeder toen hij zeven jaar oud was. Zijn moeder geneerde zich destijds voor de onbevangenheid van haar zoontje, maar Leo hield woord en maakte bliksemsnel carrière binnen Fine Gael, een soort kruising tussen VVD en CDA. In 2003 werd hij gekozen in het districtsbestuur van Fingal, een gebied net ten noorden van Dublin. Na vier jaar lokale politiek maakte hij de overstap naar Dáil Éireann, het Ierse parlement.
In de oppositiebankjes maakte Varadkar een van de meeste tumultueuze periodes uit de Ierse politieke geschiedenis mee. Aanvankelijk leek 2007 het zoveelste droomjaar voor de Keltische Tijger te worden: de werkloosheid bedroeg slechts 4 procent en huizenkopers leenden zich suf, want van onroerend goed werd je slapend rijk. Maar toen brak de economische crisis uit. De ene na de andere bank moest door de staat worden gered, de huizenprijzen halveerden en de werkloosheid schoot omhoog. Eind 2010 werd Ierland onder curatele gesteld van de Europese Unie, de Europese Centrale Bank en het Internationale Monetaire Fonds. De televisie bracht avond na avond treurige verhalen over Ierse jongeren die hun boeltje pakten voor een betere toekomst in het buitenland.
Onder de Ieren heerste het gevoel dat hun zwaarbevochten onafhankelijkheid was verkwanseld door een kongsi van bankiers en bestuurders. In een slecht humeur gingen ze in februari 2011 naar de stembus. Sinds 1927 was de regerende Fianna Fáil onafgebroken de grootste partij geweest, maar nu kreeg zij een historische opdoffer die de Ierse politiek voorgoed zou veranderen. Voor de toen 32-jarige Leo Varadkar opende de verkiezingswinst van zijn Fine Gael de weg naar het ministerschap. Hij begon op het ministerie van Verkeer en loste een paar jaar later zijn belofte in om minister van Volksgezondheid te worden. Op dit moment heeft hij Sociale Zaken onder zijn hoede.
Muiters en ministers
Hoe kan het dat een vrijgezel die mateloos populair is onder jonge rechtse vrouwen geen relatie heeft? Onder verwijzing naar zijn drukke baan wimpelde Varadkar zulke vragen altijd af, maar twee jaar geleden vertelde hij op eigen initiatief in een rechtstreekse radio-uitzending dat hij homoseksueel is. Op de vraag waarom hij juist nu open kaart speelde, antwoordde hij dat er een paar belangrijke dossiers op zijn bureau lagen, zoals bloeddonatie door homoseksuelen, het draagmoederschap en adoptie. Maar minstens zo belangrijk was het referendum over het homohuwelijk. Varadkar wilde tegen elke prijs vermijden dat de Ieren later zouden denken dat hij met een dubbele agenda had gewerkt. Daarom was dit het moment om uit de kast te komen, als eerste bewindspersoon in de Ierse geschiedenis.
Zijn ontboezeming sloeg in als een bom en even was Leo wereldnieuws. Nu zingt Varadkars naam rond als opvolger van Enda Kenny, de zittende premier of taoiseach zoals het ambt in Ierland heet. De politieke veteraan Kenny zit al 42 jaar in het Ierse Lagerhuis en werd in 2002 leider van Fine Gael. Als minister-president voerde hij de keiharde bezuinigingen door die Ierland er economisch weer bovenop hebben geholpen. Anderen zullen hem herinneren om zijn zachtmoedige karakter. In de vijftien jaar dat hij Fine Gael aanvoert, waren er regelmatig pogingen om hem te wippen als partijleider. Ook Leo Varadkar organiseerde een muiterij. Hij zei in 2010 dat als de gouverneur van de centrale bank midden in de nacht de premier belt over een acute schuldencrisis, het beslist niet Kenny moet zijn die de telefoon opneemt. Maar Kenny is niet haatdragend en benoemde een aantal van zijn felste criticasters tot minister, onder wie Varadkar.
Hoewel Kenny geen begenadigd spreker is, slaagde hij erin om op een paar cruciale momenten de Ierse ziel te beroeren. Dit jaar, tijdens zijn traditionele bezoek aan het Witte Huis op Saint Patrick’s Day, gaf hij een krachtige toespraak over immigratie in het bijzijn van president Donald Trump. Hij noemde Sint Patrick “de beschermer van immigranten” en bracht in herinnering dat miljoenen Ieren naar de Verenigde Staten kwamen op zoek naar voedsel, vrijheid en veiligheid.
Dit is Rome niet
Daarnaast zal Kenny worden herinnerd om zijn snoeiharde oordeel over het Vaticaan, nadat bleek dat Rome alles in het werk had gesteld om grootschalig seksueel misbruik van Ierse kinderen te verdoezelen. We leven niet in Rome “waar het geruis van het priesterkleed het geweten en de menselijkheid smoort,” sneerde Kenny, maar in Ierland, “een republiek van wetten, rechten en verantwoordelijkheden (..) waar de arrogantie van een bepaald soort moraal niet langer getolereerd zal worden”. Een gelovige premier die voor het oog van de natie de katholiek kerk affakkelde, zoiets was in het devote Ierland nog nooit vertoond.
Een ander memorabel moment was toen Kenny namens de Ierse staat met gebroken stem excuses maakte aan de vrouwen die tot ver in de twintigste eeuw als slaven werkten in de Magdelena Laundries. Deze wasserijen, ooit opgericht als opvang en werkvoorziening voor prostituees, waren ontaard in semi-commerciële fabrieken waarin jonge vrouwen werden misbruikt en afgebeuld. Op het terrein van zo’n tehuis in de buurt van Galway werd deze maand een massagraf ontdekt met foetussen en baby’s. Volgens een ruwe schatting zijn verspreid over het hele land 3200 kinderlijkjes in geheime massagraven gedumpt. Nog steeds komen vrouwen naar buiten met hartverscheurende verhalen over het barre bestaan in de wasserijen.
Hoewel de reguliere parlementsverkiezingen uiterlijk in 2021 gehouden moeten worden, is het onwaarschijnlijk dat het minderheidskabinet van Kenny nog een lang leven beschoren is. Zijn partij scoort al geruime tijd beroerd in de peilingen. Er wordt grote druk op hem uitgeoefend om plaats te maken voor een opvolger voordat Fine Gael in vervroegde verkiezingen wordt gestort. Kenny heeft half beloofd om na Saint Patrick’s Day de knoop door te hakken. Leo Varadkar wil Kenny geen hard ultimatum stellen, maar niemand twijfelt eraan dat hij zich warmdraait in de coulissen. Er werd zo veel geld gezet op de kansen van Varadkar dat Paddy Power, een Iers wedkantoor, de biedingen moest staken. “If money talks, and it usually does, it’s screaming at us that Varadkar is in pole position,” zei een woordvoerder.
Een generatie geleden moest je in de roomblanke, godvrezende Ierse Republiek nog met een lampje zoeken naar een openlijke homoseksueel als Varadkar, die bovendien kind is van een Indiase immigrant en een Ierse verpleegster. Vandaag de dag is één op de acht ingezeten van Ierland geboren in het buitenland – ruim tweemaal zo veel als in Nederland – maar er is geen extreemrechtse partij. De islam, integratie en immigratie zijn tot op heden nooit verkiezingsthema’s geweest. Als Leo Varadkar inderdaad het stokje van Kenny overneemt, wordt hij een levend symbool van de metamorfose die de Ierse samenleving de afgelopen dertig jaar heeft doorgemaakt.
