Vanouds wil de Kerk altijd zijn waar de mensen zijn. Waar dat vroeger het marktplein of het stadscentrum was, hebben wij tegenwoordig ook een hele online wereld vol ontmoetingsplaatsen. Het mocht dan ook geen verrassing heten dat de Protestantse Kerk in Nederland (PKN), het grootste protestantse kerkgenootschap van Nederland, in oktober 2013 een internetkerk stichtte. Samen met internetdominee Fred Omvlee en aan de hand van de online zichtbare resultaten blikken we terug op 1 jaar MijnKerk.nl.
Online kaarsjes branden
MijnKerk.nl draagt als logo een klavertjevier, bestaande uit vier hartjes. Dat feel good symbool communiceert wat voor dominee Fred Omvlee het kerngevoel van MijnKerk moet zijn: jij mag er zijn. Wie de online kerk bezoekt, bevindt zich volgens Omvlee 'voor Gods aangezicht', of minder kerkelijk uitgedrukt: 'in een mild zonlicht'.
In dat milde zonlicht kan de bezoeker doen wat de gemiddelde websurfer wel doet: het vluchtig consumeren van blogjes en korte filmpjes (want in deze kerk duren de preken slechts drie minuten!). Maar er is meer. Zo kunnen er digitale kaarsjes worden opgestoken, kan er een gebedsverzoek worden geplaatst en mag iedereen haar verhaal of zijn geluksmoment delen. Dit alles voorzien van de eigen variant van de Facebookduim: 'Mooi!'.
Oude tradities in nieuwe contexten
Spannend pioniersgebied dus, voor de kerken. Maar dat is aan Fred Omvlee (48) wel besteed. Als predikant in dienst van Defensie werkt hij al jaren in buitenkerkelijke contexten als militaire bases in Curaçao en Afghanistan en op marineschepen. Als religieus Elvisfan organiseert hij gospeldiensten in het teken van the King en droomt hij van een heuse Elviskapel. En als early adopter van Twitter, Facebook en LinkedIn won hij diverse prijzen voor nieuwe initiatieven op het gebied van 'kerk en social media'.
Omvlee: 'Ik geloof in het uitbouwen van een online kerk voor de PKN, naast alles wat er offline gedaan wordt in alle kerken. Tegelijk zal het niet de redding van de kerk per se betekenen, het zal de secularisatie niet stoppen. Het is 'slechts' een middel. Maar wel een middel waarvan, naar ik verwacht, steeds meer mensen gebruik van zullen maken, Een kaarsje aansteken, een preekje bekijken, een vraag stellen: dat alles wanneer het jou uitkomt is een unieke aanvulling op het hele kerkelijke aanbod dat er al is. Betrouwbaar, lichtvoetig, troostend.'
Kansen en koudwatervrees
Zelf is de eerste officiële internetpastor van de PKN enthousiast over de kansen die MijnKerk.nl biedt. 'Persoonlijk geloof ik al sinds 2007 in het benutten van sociale media voor wezenlijk contact tussen mensen. Mijn droom is dat we de eerste plek zijn waar mensen online terecht komen als ze zitten met een vraag op gebied van geloof en leven. Het virtuele kerkplein.'
Maar niet iedereen kan zo snel schakelen als pionierende theoloog Omvlee. Bij kerkelijke bestuurders merkt hij hier en daar nog wat reserves richting (kerk-zijn op) het internet. En aan de andere kant worden er juist weer wonderen van verwacht. Dit patroon is herkenbaar in de hele sameleving: 'Die tweespalt is te zien bij alle grote oude organisaties: kranten, politieke partijen, concerns, krijgsmacht, vakbonden. Organisaties die vanouds wel beseffen dat ze het van de leden, consumenten, kiezers, kerkgangers moet hebben, maar tegelijkertijd gewend waren te volstaan met zenden van de boodschap. Actief worden op de sociale media betekent ook dat mensen wat terug gaan zeggen en antwoord hebben.'
Scorebordjournalistiek: de cijfers na 1 jaar
Een wondermiddel tegen ontkerkelijking is MijnKerk.nl inderdaad niet gebleken. Het maandelijks aantal unieke bezoekers is zo'n 3500. Dat is ongeveer het niveau van een succesvol hobbyblog – maar als visitekaartje van een groot kerkgenootschap, met een team van 1 fte werknemers en vele vrijwilligers, is het niet indrukwekkend genoeg. Vergeleken met een gemiddelde kerk doet MijnKerk het wél prima: een paar honderd bezoekers per week is voor vele protestantse gemeenschappen jaloersmakend. Verder kan MijnKerk bogen op bijna 2500 likes op Facebook en ruim 1600 volgers op Twitter.
Een jaar MijnKerk leverde inzicht op in de menselijke (religieuze) natuur: 2210 kaarsjes werden opgestoken. Het toch vooral katholieke gebruik slaat blijkbaar goed aan bij de bezoekers van de PKN pioniersplek. Ook online zijn ritueel en mystiek de hoofdreden van kerkbezoek. Verder worden er elke week zo'n tien gebedsvragen geplaatst door de bezoekers. Het delen van persoonlijke verhalen en geluksmomenten moet nog een beetje op gang komen: in één jaar werden er slechts 95 geluksmomenten gedeeld, en elders vinden we nog 14 geloofsgetuigenissen van wat meer excentrieke gelovigen.
Doelgroep en diversiteit
Verdere data-analyse laat zien dat MijnKerk.nl meer doelgroepkerk dan openbaar kerkplein lijkt te zijn geworden. Van de 22 bloggers is twee derde vrouwelijk. Bijna 39% van de blogs is door een man geplaatst – maar denken wij dominee Fred Omvlee weg, dan is dat nog geen 29%. Dit feminiene karakter van MijnKerk wordt verder onderstreept door de blogcategorie 'Vrouw' en zal nog verder zichtbaar worden nu MijnKerk deze maand ook een vrouwelijke predikante heeft aangetrokken.
Verder opvallende feiten rondom diversiteit en doelgroep: alle 22 bloggers (en dus bijdragers aan de website) zijn op het eerste gezicht autochtoon. En zowel het beeld van de medewerkers als de door de redactie aan ons verstrekte cijfers bevestigen: het bereikte publiek is met name 40+. De typische bezoeker van MijnKerk.nl is, samenvattend: een blanke vrouw van 50 jaar oud. Voor rekening van de auteur van dit artikel komen daar twee kenmerken bij: vaak niet hoogopgeleid en vaak niet of allang niet meer gebonden aan een christelijke gemeente of traditie.
Videopreek van nieuwe predikante Janneke Nijboer
En nu… de toekomst van MijnKerk.nl
Wat zijn de plannen en dromen van het team? Hoofdredacteur Adrie Stemmer: 'Omdat er behoefte is om naast online ook offline bij elkaar te komen zijn we bezig om mensen te ondersteunen bij het lokaal organiseren van activiteiten onder de MijnKerk.nl-vlag. MijnKerk.nl is er niet alleen online, maar ook offline met uiteenlopende activiteiten als wandelingen, workshops, diensten en gewoon een bak koffie drinken.'
Ook Fred Omvlee noemt offline activiteiten als doel voor het komende jaar. Hij verwijst daarbij naar een speciale kerkdienst rondom Dierendag die afgelopen zaterdag werd gehouden. En naar een toekomstige Top 2000 kerkdienst in het kader van popmuziek. Bovendien geven beiden aan dat zij met MijnKerk.nl een inspiratievolle plek willen blijven.
Hierin lijken zij, gezien de feiten en cijfers van het eerste jaar, aardig te slagen – zij het voor een vrij beperkte doelgroep. En wat deze analist betreft is dat geen enkel probleem. Maar laten wij hopen dat het bestuur van de PKN geld uittrekt voor nog wat meer online pioniersplekken. Want één kerk voor alle doelgroepen, dat is niet meer houdbaar voor de internetgeneratie.
Bent u aan het eind van dit artikel gekomen, vergeet dan niet nog even een kaarsje te branden!
