(* op 14 november 2016 is het korte commentaar van Hans Nyks toegevoegd.)
Teneinde een goed beeld te krijgen van Hans Niks (later: Nyks), oprichter van Pretium Telecom, is historisch onderzoek naar zijn loopbaan zinnig. Dat blijkt te meer omdat hij zijn eerste schreden zette bij McKinsey, ’s werelds meest gerenommeerde adviesbureau.
In het alsmaar dikker wordende alumni jaarboek van McKinsey staat Niks voor de periode 1968-1974 als consultant. Hij zegt er zelf later over in wederhoor: ‘Na mijn afstuderen met een MBA van de University of Oregon in de VS trad ik in augustus 1968 op 26-jarige leeftijd in dienst bij McKinsey in Nederland. Ik was één van de weinig Nederlanders bij McKinsey met een MBA, de anderen waren in Nederland afgestudeerd. In de vijf jaar dat ik bij McKinsey werkzaam ben geweest was ik de laatste jaren als engagement manager verantwoordelijk voor het management van projecten bij o.a. VNU, Heineken en Van Egteren.’
Van Lede, Hessels, Van Oordt
McKinsey opende in 1964 een kantoor in Nederland op de Leidsegracht in Amsterdam en verkaste begin 1967 naar de Paulus Potterstraat in Amsterdam-Zuid. Het adviesbureau, toen al top of the bill – met nog slechts 400 adviseurs in dienst, nu 11.000 – stond bekend als een ‘nietsontziende saneerder, die wegsnijdt wat financieel-economisch ondoelmatig, onlogisch en onhoudbaar is’. (VNU-dagbladen, 26 februari 1972)
Om er te kunnen werken was een voltooide universitaire studie plus Amerikaanse Ivy League MBA noodzakelijk. Keihard werken was de norm, hoge salarissen en tarieven evenzeer. Klanten waren – toen al – KLM, Heineken, Albert Heijn, SHV, AKU/KZO, Amro en Pierson Bank, NS, Stork/Werkspoor en VNU.
Onder leiding van het legendarische duo ‘managing partners’ Max Geldens en Jan van den Berg werd een zware eerste generatie McKinseyanen opgebouwd, toen nog meest twintigers, onder wie (met hun latere topfuncties):
Kees van Lede (Nederhorst/HBG, VNO, AkzoNobel, Philips, KLM, Heineken)
Rob van Oordt (Hunter Douglas, Bührmann-Tetterode/KNP BT)
Jan-Michiel Hessels (Akzo, Deli, Vendex)
Frank Schreve (Heidemij, Rabo, Nijverdal-Ten Cate)
Mickey Huibregtsen (Managing Partner McKinsey, NOC*NSF)
Pieter Borkent, (Hunter Douglas, familiebedrijf Filtrair)
Job van Dijk (Unilever, FGH)
Frans Botman (KLM, Wereldhave)
Max de Jong (Stork/Werkspoor, Perscombinatie, NOS, BCG)
Willem Laman Trip (GTW, BCG)
Oene Gorter (VNU, Malmberg)
Hans van Rhijn (VMF, Hunter Douglas)
Jaap Wertheim en Krijn Reitsma (Reitsma & Wertheim)
Code gebroken
En niet te vergeten Jan Kuijten, de man die later even vermaard als berucht werd als IT-investeerder met ondermeer HCS. Juist deze Kuijten en Hans Niks/Nyks werden twintig jaar na hun entree bij McKinsey nog compagnons.
Kuijten, vanaf 1969 bij McKinsey, moest weg als consultant van ‘The Firm’ wegens schending van de interne ethische regels, aldus mede-McKinseyaan Pieter Borkent. Jan(-Júrgen) Kuijten werkte bij McKinsey voor de Nederlandse Credietbank (NCB) – die vanaf 1967 samenwerkte met Chase Manhattan en later volledig eigendom werd van deze Amerikaanse bank. Kuijten verstrengelde zijn werk met privébelangen in onroerend goed, aldus Borkent in enkele vraaggesprekken. Zijn blazoen was besmeurd en Kuijten mocht gaan van directeur Jan van den Berg.
Kuijten zelf is niet bereikbaar voor commentaar, maar Hans Nyks ontkent dit relaas via zijn advocaat: ‘Over de heer Kuijten schrijft u zelfs dat die bij McKinsey weg moest wegens schending van de ethische code. Dit is onwaar.’
Ineens weg
Reden genoeg om dit nader te checken, juist omdat Kuijten en Niks later partners werden in financiële transacties en Niks hem nu stellig verdedigt. Fouten maken is niet de bedoeling en beiden kunnen juridisch veel geld inzetten.
In een portret over Kuijten in NRC Handelsblad van 5 september 1991 schrijft redacteur Wabe van Enk over Kuijten: ‘Hij deed zijn financiële expertise op bij McKinsey & Co, het bureau dat er prat op gaat de meest briljante mensen te kunnen aantrekken. Kuijten wachtte niet tot zijn adviezen werden opgevolgd en startte met onroerend goed-transacties. Hij kocht als vingeroefening.’
Mickey Huibregtsen, van 1970 tot 1999 bij McKinsey, lange tijd als Managing Partner en Director, antwoordt op de vraag naar de redenen van vertrek van Kuijten: ‘Ik kan me dat niet goed herinneren, maar niet in good standing in ieder geval.’
Was er een conflict? Huibregtsen: ‘Hij had iets gedaan dat niet in onze waarden paste.’
Kees van Lede: ‘Op een goed ogenblik was Kuijten ineens weg en good riddance (daar was ik blij om). Er was iets met een notaris en transacties, maar de details ken ik niet. Hij gebruikte het McKinsey-kantoor als telefooncentrale voor zijn eigen zaken waarmee hij bezig was. Het is vaag hoe hij door de screening van McKinsey gekomen was.’
Kuijten is later een bekende en deels zeer geslaagde IT-ondernemer geworden. Van Lede: ‘Maar geen ondernemer met wie iedereen zich graag wil associëren.’
Niks buitenbeentje?
Al tijdens zijn prille jaren bij McKinsey vertoonde hij omgangsproblemen. ‘Ik herinner me zeker van Kuijten dat het een volledig buitenbeentje was. Niks wat minder, maar was wel een buitenbeentje. Kuijten hoorde er totaal niet bij’, aldus Kees van Lede.
Pieter Borkent noemt Hans Nyks in één adem met Kuijten: buitenbeentjes bij McKinsey, die sociaal niet goed geaccepteerd werden. ‘De meeste mensen mochten hem niet zo. Hij toonde wat al te veel bravoure en probeerde iedereen te slim af te zijn. Hans Niks heeft geen echte vrienden meer bij McKinsey, daar komt het op neer. Persoonlijk vertrouwde ik hem nooit’, aldus Borkent.
Kees van Lede over Niks bij McKinsey: ‘Hij had ook een chip on the shoulder want hij had Nyenrode gedaan en kwam terecht in een gezelschap van mensen die ingewikkelde dingen hadden gestudeerd. Hij wilde zich graag bewijzen, maar het bleef een buitenbeentje.’
Borkent: ‘Nyenrode dat hij in de jaren zestig eerst doorliep, werd door veel McKinseyanen een veredelde HBO-opleiding voor marketing en verkoop gevonden.’
Hans Niks volgde echter ook de business school aan de University of Oregon in Eugene, volgens Borkent echter niet hoog genoeg: ‘Niks moest het waarmaken. Hij had wel een MBA maar Oregon stond veel minder aangeschreven, iets anders dan Harvard, Columbia, Stanford of Wharton.’
Keken sommige jongeheren met kapsones bij McKinsey neer op Niks, ‘The Firm’ was wel tevreden over werk van Niks. Hij deed onder meer een geslaagde studie naar Amerikaanse expansie voor uitgeverijgroep VNU, waar Joep Brentjens zijn sparringpartner was. Tien jaar later was Brentjens inmiddels bestuursvoorzitter van VNU en haalde Niks in huis om een Amerika-tak op te bouwen. (zie latere VNU-verhaal)
Rechtszaak tegen collega
Niks sociale positie bij McKinsey werd er met terugwerkende kracht niet beter op toen hij zijn zinnen zette op een woning van Jan Michiel en Liesbeth Hessels in Loenen a/d Vecht. Zij wensten echter niet aan hem te verkopen. Niks spande een proces aan tegen zijn voormalige McKinsey-collega en de latere Vendex-baas om diens woning toch in handen te krijgen.
Het was rond 1977, Niks werkte niet meer voor McKinsey. Hessels was benoemd tot president van Akzo in Zuid-Amerika en verhuisde naar Sao Paolo. Hij herinnert het zich tot op de dag van vandaag:
‘Ik toog vooruit en dus deed m’n vrouw de verkoop. Hans Niks bracht een bod uit dat we te laag vonden. Vervolgens kwam er een makelaar die de vraagprijs bood, maar het vertikte om de naam van zijn koper te noemen. Wij wilden ons huis wel graag aan een beetje aardige mensen verkopen, dus ook met diegenen kennismaken.’
De koper kwam niet tevoorschijn, er kwam een andere koper die de goedkeuring van de familie Hessels kon wegdragen: ‘Een curator van het aardewerk in het Rijksmuseum die keurig wilde betalen.
Toen kwam daar ineens Hans Niks uit de coulissen met een kort geding. Want wij hadden het huis aan de makelaar – en bleek toen – dus aan hem verkocht en hij eiste nakoming. Stonden we ineens in de rechtbank, voor het eerst van ons leven. De zitting duurde slechts vijf of tien minuten, toen wist die rechter genoeg. Niks mocht onze proceskosten vergoeden.’
Goede herinneringen
De meeste McKinsey-alumni hebben geen zin om te praten over Hans Niks. Ook zijn enkelen kort van stof, het is ook bijna vijftig jaar geleden. Jaap Wertheim noemt hem telefonisch ‘een hartstikke leuke collega, coöperatief ook. Hij was een snelle denker.’ Dan valt net zijn vriend Krijn Reitsma, ook McKinseyaan van die eerste generatie, bij hem binnen. Na onderling overleg besluiten ze niets meer te zeggen.
Oene Gorter bewaart vage herinneringen aan Hans Niks. Ook hij is positief: ‘Een uiterst aimabele en prettige collega, met een goede reputatie. Maar we werkten nooit samen. Ik ken geen slechte verhalen over hem.’
Jan Michiel Hessels: ‘Ik had nimmer intensief contact met Niks bij McKinsey. We deden geen projecten samen en hij was geen persoonlijke vriend van me.’
Van Lede: ‘Ik vond een moeilijke man, een man die niet van mening kon veranderen. Hij had altijd gelijk.’
Gefopt voor Pretium
Pieter Borkent kent Niks ook als Nyks, de directeur van Pretium die hij bij Tros Radar voorbij zag komen. ‘Allemaal vreselijk harde marketingtactieken om mensen uit alle macht over de streep te trekken. Ook hele oude mensen die dat niet begrijpen en voor ze het weten aan een contract vastzitten. Ik ben ook vaak gebeld door Pretium maar ik begin er al niet aan, omdat ik weet dat Hans Niks ermee te maken heeft.’
Van Lede was zelfs kort abonnee van Pretium Telecom na een telefonisch aanbod, maar naar eigen zeggen niet vrijwillig: ‘Ik had een abonnement bij KPN, de man deed zich voor als KPN-vertegenwoordiger en zei: ‘ik heb een aanbieding voor u.’ Toen heb ik die aanbieding van, denk ik, KPN genomen. Toen bleek ik opeens op Pretium overgegaan te zijn.’
Van Lede weet zeker dat hij op deze manier is benaderd, omdat het volgens hem uitzonderlijk was dat hij zich liet foppen: ‘Er zaten allerlei voorwaarden aan vast waar ik aan moest voldoen om er weer vanaf te komen…
Toen heb ik Scheepbouwer (KPN-voorzitter, red.) gebeld en die heeft een man dat voor me laten regelen. Ik was er des duivels over.’
Van Lede zag vervolgens de hem bekende Hans Niks van McKinsey op televisie Pretium verdedigen. Ten onrechte, volgens Van Lede: ‘Die verkoopmethode was totaal ongehoord, onfatsoenlijk. Hij kan zich excuseren door te zeggen ‘zo heb ik mijn mensen iet opgeleid, maar Niks was verantwoordelijk. Ik wil niets meer met hem te maken hebben…’
*) Beeld uit een nog openbare tv-uitzending van Radar
*) Deze artikelenserie kwam mede tot stand met steun van het het Fonds Bijzondere Journalistieke Projecten
