Er dreigt een beroepsverbod voor zzp’ers, nu staatssecretaris Van Rijn van VWS een akkoord heeft gesloten met de FNV en de Vereniging van Nederlandse Gemeenten om de positie van werknemers in de zorg te beschermen. De plannen raken in eerste instantie de ruim 10.000 alfahulpen die als zelfstandigen huishoudelijke hulp verlenen, maar ze hebben mogelijk ook consequenties voor zzp’ers in andere sectoren.
Wat is het probleem? Een deel van de alfahulpen werkt direct voor cliënten met een persoonsgebonden budget, een deel via thuiszorginstellingen. Hun positie is al jaren omstreden. De instellingen hebben de afgelopen jaren zwaar te lijden gehad onder teruglopende budgetten.
Vorig jaar stelde staatssecretaris Van Rijn (PvdA) al extra geld beschikbaar aan gemeentes om de positie van werknemers in de thuiszorg te beschermen: pgb-houders kregen een korting op de loonkosten als zij hun huishoudelijke hulp betrokken van een thuiszorginstelling in plaats van via een zelfstandige.
Nu dat onvoldoende blijkt te hebben gewerkt, wil Van Rijn een algeheel verbod om vanuit de algemene voorzieningen zzp’ers in te huren. De FNV, die de werknemers in de thuiszorg vertegenwoordigt, viert het akkoord als een grote overwinning. Stichting ZZP Nederland, waar veel zelfstandige zorgverleners bij zijn aangesloten, reageert juist geschokt.
Uitstralingseffect
De belangenbehartiger voorziet dat het akkoord een uitstralingseffect gaat hebben naar andere sectoren. Dan zouden er op termijn nergens meer zzp’ers ingehuurd mogen worden als daar belastinggeld mee is gemoeid, en zou er alleen nog met werknemers mogen worden gewerkt. “Onbegrijpelijk”, aangezien ministeries en andere overheidsinstellingen zelf al jaren naar alle tevredenheid gebruik maken van zzp’ers.
ZZP Nederland wijst erop dat er goede redenen zijn waarom overheidsinstellingen werken met zelfstandigen zonder personeel. “De zzp’er is klantgericht, levert maatwerk en heeft minder overhead. Het gaat hier om de kwaliteit van dienstverlening. Een dienstverlening waar eenieder vrij voor moet kunnen kiezen. Denk aan de zorg waarin cliënten met bijvoorbeeld een persoonsgebonden budget een jarenlange, zelf gekozen goede relatie hebben met een zzp’er.”
“Zoals helaas vaker worden door de politiek oplossingen bedacht zonder daar alle betrokkenen bij te betrekken. Ook in dit geval heeft het kabinet niet gesproken met belangenorganisaties of met zzp’ers zelf,” stelt ZZP Nederland. Daarom wil de organisatie een gesprek met de staatssecretaris over de toekomstige rol van zzp’ers en over hun naast het huidige model van werknemers en werkgevers.
VERDER IN HET NIEUWS
Architecten-cao in strijd mededingingsrecht
Een collectieve arbeidsovereenkomsten met daarin afspraken over de tarieven van zzp’ers. Dat kan toch helemaal niet, dat zijn toch ondernemers? Dat zijn het ook, en daarom mag het ook niet. Dat is nu nog eens bevestigd door minister Asscher. Die gaf deze week antwoord op vragen die D66 had gesteld in de Tweede Kamer, over de nieuwe cao voor architecten.
In die cao hadden werkgevers en werknemers afgesproken dat bureaus aan zelfstandige architecten minstens de helft meer moesten betalen dan aan collega’s in loondienst. Met als doel om vaste banen te beschermen en een eind te maken aan de zogenaamde ‘race tot he bottom’. Daarvan zegt Asscher nu: als dat echte zelfstandigen zijn, dan zal de Autoriteit Consument en Markt daar dwars voor gaan liggen. Want dan is dat kartelvorming, en dat is verboden.
Addertje onder het gras
Er zit nog wel een addertje onder het gras in de architecten-cao. Als die zelfstandigen geen ‘echte’ zelfstandigen zijn maar ‘schijnzelfstandigen’ dan zouden zulke tariefafspraken weer wel mogen. Voor de betrokken zzp’ers is dat een gevaarlijke redenering. Het lijkt alsof zij extra bescherming krijgen, maar of dat ook gebeurt is nog maar de vraag.
Als iemand niet zelf over zijn tarieven kan onderhandelen, hebben we het al gauw niet meer over een zelfstandige arbeidsrelatie maar over een dienstverband. En al helemaal als die tarieven een op een zijn gekoppeld aan functiebeschrijvingen en salarisschalen voor medewerkers in loondienst. Mensen die zich regelmatig werk doen dat door de Belastingdienst als loondienst wordt beschouwd, zetten hun zelfstandigenaftrek en andere ondernemersfaciliteiten op het spel. Om daarvoor in aanmerking te blijven komen, moeten zij namelijk minimaal 1225 uur per jaar als zelfstandige werken.
In het laatste deel van zijn antwoord op de vragen van D66 verklaart minister Asscher dat de architecten-cao geen gevolgen heeft voor de zelfstandigenaftrek van de betrokken zzp’ers. Strikt genomen is dat juist: er is geen direct effect. Indirecte gevolgen via het urencriterium hebben de tariefafspraken echter wel degelijk.
ILO-baas: Niet zo neurotisch doen over zzp’ers
Uiteindelijk komt al dat geharrewar over zzp’ers allemaal doordat we in Nederland mensen die werken in hokjes willen stoppen. In een van twee hokjes: je bent of werknemer of zelfstandige. Vroeger was dat misschien zo maar nu niet meer, en in de praktijk van alledag komen er alleen maar meer smaken. Wordt het dan geen tijd dat we daar eens wat minder star in worden? Zeker weten. Daar pleitte deze week nog de directeur-generaal van de International Labour Organisation voor, in een interview in het FD.
De ILO-baas zei: Nederland moet niet zo neurotisch doen over zzp’ers. Organisaties van werkgevers en werknemers kunnen maar beter accepteren dat steeds meer mensen hun lot in eigen handen willen nemen. Ze kunnen wel proberen een dam op te werpen tegen flexibilisering, maar uiteindelijk snijden ze daarmee zichzelf in de vingers.
Dat klinkt logisch, maar wat heeft die International Labour Organisation daarover te vertellen? Uiteindelijk niks natuurlijk, maar zo maar een meninkje is het ook weer niet. De ILO is wel de belangrijkste organisatie van de Verenigde Naties als het gaat over werk en sociale zekerheid. Precies de onderwerpen waar het over gaat in de discussie over zzp’ers. En wat het extra interessant maakt: die directeur-generaal, Guy Ryder, was tot voor kort een hot shot binnen de Britse vakbeweging. Zijn pleidooi om meer ruimte geven aan zzp’ers gaat lijnrecht in tegen het beleid van de vakbeweging in Nederland.
Onrust over Wiebes’ Wet DBA neemt toe
De Eerste Kamer studeert op de laatste kritische vragen die ze aan staatssecretaris Wiebes gaan stellen voordat ze gaat beslissen over de afschaffing van de VAR en de invoering van de modelcontracten. Dinsdag 15 december is de deadline daarvoor. Op 19 januari vindt er een plenair debat plaats over het betreffende wetsvoorstel Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties, waarna er op 26 januari wordt gestemd.
De maatschappelijke onrust over het voorstel van Wiebes neemt ondertussen alleen maar toe. VNO-NCW en MKB-Nederland steunen het officieel nog, maar steeds meer leden van beide werkgeversorganisaties vragen zich af of dat wel terecht is. Wiebes claimt ook de steun te hebben van zzp-bonden als PZO en FNV Zelfstandigen, maar die benadrukten deze week die steun niet onvoorwaardelijk was.
Dienstverband wordt regel, zelfstandigheid uitzondering
Ondertussen is de Belastingdienst voortvarend bezig met het voorbereiden van de invoering van de wet die dus nog moet worden aangenomen. In dat kader verscheen deze week een overzicht van de criteria aan de hand waarvan de fiscus straks denkt te gaan beslissen of bepaalde werkzaamheden moeten worden beschouwd als een dienstverband (wat de regel wordt) of dat het mag op basis van zelfstandigheid (de uitzondering).
Het bijzondere van deze voorbereidingen hangende de goedkeuring, is dat de Eerste Kamer de voorgenomen uitvoeringspraktijk mee kan laten wegen bij de beoordeling van het wetsvoorstel. Bij de eerste ronde schriftelijke vragen bleek de Commissie Financiën al twijfels te hebben bij de eerste modelcontracten die toen net waren gepubliceerd. Het overzicht van criteria zal nog meer senatoren aan het denken zetten over de wenselijkheid van het nieuwe stelsel.
“De Belastingdienst heeft geen benul van de praktijk en is daar ook totaal niet in geïnteresseerd”
Neem de gedachte dat er al sprake zou zijn van een dienstverband zodra een opdrachtnemer “alle aanwijzingen en instructies van de opdrachtgever” moet opvolgen. Alleen al het idee is ronduit belachelijk. Opdrachtnemers die niet doen wat zij met zijn opdrachtgever zijn overeengekomen, maken zich schuldig aan wat heet “tekortkoming in de nakoming”. Geen zelfstandige zal zich het verwijt van wanprestatie op de hals willen halen. Dus werkt elke zelfstandige volgens de fiscus in een dienstverband?
Zelfs uit dit ene voorbeeld blijkt dat de Belastingdienst geen enkel benul heeft van de praktijk van het zelfstandig ondernemerschap en van de inhuur van zzp’ers. Erger nog: zij is daar totaal niet in geïnteresseerd. Het enige waar het hier om gaat is zoveel mogelijk arbeidsrelaties als een dienstverband aan te merken en daar loonbelasting en premies over binnen te harken. Dat daarmee een einde wordt gemaakt aan de zelfstandigheid van grote aantallen bonafide ondernemers, is zo niet de bedoeling dan toch op zijn minst een neveneffect dat voor lief wordt genomen.
ZZP-expert Pierre Spaninks schrijft hier (bijna) wekelijks over de achtergronden bij het nieuws. Klik hier voor een overzicht.
