De torens zijn te herkennen aan de gemetselde torenspits. Hoewel elke torenspits te metselen valt, is dat niet overal een goed idee: de toren wordt er door de bakstenen erg ‘zwaar’ van. Dat bleek voor Holwierde problematisch te zijn: de toren stortte in 1836 in. De Juffertorens in Schildwolde en Onstwedde staan echter nog fier overeind.
Aan deze Juffers is een volksverhaal verbonden. Drie zussen, juffers met veel geld, gingen al dansend en feestend door het leven. Totdat de leegte toesloeg. Ze keken elkaar aan en zeiden: ‘We zijn rijk en besteden ons geld niet goed. Laten we afscheid van elkaar nemen en God en niet onze verlangens dienen. We zullen op weg gaan en op de plek waar we aankomen een toren bouwen. Die moeten op elkaar lijken zoals wij ook op elkaar lijken.’ Helemaal geslaagd lijkt dit plan niet, want de torens van Onstwedde en Schildwolde lopen behoorlijk uiteen. Zo heeft de torenspits van Onstwedde een verdraaiing waardoor de toren op afstand scheef lijkt te staan. Volgens hetzelfde volksverhaal is dat een vorm van wraak, vertelt regionaal historicus Jochem Abbes. ‘De juffer van Onstwedde was de lastigste van de drie. Ze keek de bouwmeester continu op de vingers. Haar toren moest heel bijzonder worden. De bouwmeester heeft toen een gekke ‘knik’ aangebracht, zodat er van deze toren geen tweede te vinden was.’
Niet volmaakt
De werkelijke reden waarom de torens ‘juffertorens’ heetten, is omdat een juffer niet alleen een ongetrouwde of adelijke vrouw kan zijn, maar ook een lange dennenstam, die spits toeloopt. Om de gelijkenis met de dennenstam aan te duiden, zijn de torens daar vermoedelijk naar vernoemd. De lichte verdraaiing in de toren zou verklaard kunnen worden door een diep religieuze overtuiging die in de Middeleeuwen gebruikelijk was, vertelt Abbes. ‘In verschillende kathedralen die in die tijd gebouwd werden, zijn bewust onvolkomenheden ingebracht. De kerk moest prachtig zijn en verwijzen naar het hemelse Jeruzalem. Tegelijk kan alleen God het volmaakte bouwplan realiseren, waardoor bouwers er bewust ‘fouten’ in aanbrachten waardoor de imperfectie op aarde duidelijk gemaakt werd.’
Uitkijkpost
De Onstwedder Juffertoren is gebouwd in de veertiende eeuw en daarmee één van de oudste torens van ons land. De laat-Gotische Nicolaaskerk is anderhalve eeuw later gebouwd. Hoewel toren en kerk eerst los van elkaar stonden, houden ze nu gebroederlijk samen de wacht. In die tijd gebruikte men torens niet alleen om klokken (waarschuwingssignalen) in te hangen, maar ook als uitkijkpost en oriëntatiepunt. Niet lang nadat kerk en toren zich in Onstwedde nestelden, volgden daar ook de eerste Saksische boerderijen.
Kerk en toren zijn nog steeds in gebruik. Wekelijks komt de hervormde gemeente kerk van Onstwedde in dit gebouw samen. Hoewel de ontkerkelijking in de regio toesloeg, wordt in Onstwedde nog goed gekerkt. Door de jaren heen zijn kerk en toren regelmatig gerestaureerd. Ook nu wordt de toren weer onder handen genomen. Door poreuze bakstenen bleek vocht binnen te zijn gedrongen. Middels subsidie en steun vanuit de eigen gemeente wordt de restauratie betaald. De toren kan daarna weer dienstdoen als een trouwe wachter op het veld.
