Duitsland is goed geweest voor Federico Albanese (31). De Italiaanse muzikant en componist (‘modern klassiek’) vond in Berlijn een agent, hij tekende een platencontract bij een serieus label, hij componeerde de soundtrack voor een korte film en er komt een Europese tour aan. ‘Dit was me in Italië niet gelukt,’ zegt Albanese, die afkomstig is uit Milaan. Met z’n baard en bewust sjofele kleding ziet Federico eruit als een echte Berlijnse hipster. Het succes is hem niet aan komen waaien, zegt hij. ‘Ik heb overal zaadjes geplant, contacten gelegd. Maar dat deed ik in Italië ook. Het verschil is: in Berlijn ontmoet ik respect voor wat ik doe.'
Crisis
Afgelopen winter ontmoette ik Federico Albanese voor het eerst, samen met de Griekse Maria Oikonomidou (29) en Jose Joaquin Ruiz Abad (25), uit het Spaanse Murcia. Drie jonge, hoogopgeleide Zuid-Europeanen, op de vlucht voor de crisis in eigen land. Ze waren neergestreken in de Duitse hoofdstad, die werkt als een magneet op jongeren uit allerlei landen.
Twee van hen spraken de taal helemaal niet. Duitsland kenden ze nauwelijks. 'Ik wist niks over Berlijn,’ bekende Jose destijds, in het Engels, in een cafe bij Checkpoint Charlie. ‘Alleen dat Duitsland de motor is van Europa en dat hier werk is.’
Voor Federico Albanese, die met zijn Italiaanse vriendin – een zangeres – in 2012 naar Berlijn kwam, voelde het aanvankelijk alsof hij 'doofstom' was. 'Ik begreep niets van wat de mensen zeiden. Op die momenten leer je ook de schaduwzijdes kennen van emigratie. Het is niet altijd eenvoudig.’
Vrijwilliger
Maria Oikonomidou sprak bij aankomst als enige redelijk Duits. De Griekse studeerde museologie en sociologie, maar thuis in Thessaloniki vond ze alleen vrijwilligersbaantjes. Ze had geen geld en woonde in bij haar moeder. ‘Dat kon zo niet voortduren. Ik wil ook op eigen benen kunnen staan en ooit een gezin stichten.' Maria waagde de stap via Griekse vrienden in Berlijn. Ze vond werk bij de 'Hellenische Gemeinde', een Grieks cultuurcentrum, waar ze migranten opvangt, landgenoten die net als zij de crisis ontvluchten en uitwijken naar Duitsland.
'Ik wil ook op eigen benen kunnen staan en ooit een gezin stichten' (Griekse Maria Oikonomidou, emigrant in Berlijn)
Crisis-nomaden
Federico, Jose en Maria zijn deel van een generatie van Zuid-Europese jongeren die, gedwongen door de crisis, uitzwermt over het continent. Crisis-nomaden, op zoek naar werk en een toekomst.
In Duitsland, waar het economisch goed gaat, zijn ze welkom. Anders dan in Nederland worden Duitse politici en bestuurders niet moe te wijzen op de noodzaak van de immigratie van hoger opgeleiden. Het tekort aan vakmensen, van artsen tot ingenieurs, loopt op tot wel vijfenhalf miljoen in 2025 als er niets gebeurt.
En ze komen. In steden als Berlijn struikel je inmiddels over de jonge Zuid-Europeanen. Op terrassen, in winkels en de metro: overal vang je flarden op van gesprekken in het Spaans, Italiaans, Grieks, Portugees.
Gelijkgestemd
In de populaire Duitse hoofdstad vinden ze gelijkgestemden: studenten, muzikanten, kunstenaars, avonturiers of it-nerds, zoals Jose, die werk vond bij een internetbedrijf. ‘We hebben het gevoel deel uit te maken van een internationale gemeenschap van jongeren, die samenkomt in Berlijn,’ zegt Federico Albanese. ‘Hier is zoveel te doen: er zijn zoveel startups, het culturele aanbod is zo groot. En de stad is goedkoop: ook al heb je weinig geld, dan nog kun je in het centrum wonen.'
Het is het einde van de zomer, een half jaar na onze eerste ontmoeting. Federico bekent dat hij Italië mist. Helemaal nu die lange, grijze Berlijnse winter er weer aankomt. ‘Ik hou van mijn land en mis het. Maar door de crisis staat het leven er stil. Ik heb er nu niets te zoeken.’
Thee
Voor Maria Oikonomidou is er sinds onze gesprekken, maanden geleden in het rommelige kantoor van de Hellenische Gemeinde, weinig veranderd. Ze woont nog altijd op zichzelf, in dezelfde eenkamer-flat. En ze verdient nog altijd zo'n 800 euro per maand ('In Berlijn is dat net genoeg').
’s Middags drinken oudere Griekse mannen thee in het gebouw waar Maria werkt. Werkloze jongeren zijn er aan het kaarten. Een gemeentesubsidie voor het cultuurcentrum, die dreigde te worden ingetrokken, werd na protesten alsnog gecontinueerd. ‘Gelukkig maar, want we hebben het drukker dan ooit,’ vertelt Oikonomidou. ‘Er komen steeds meer immigranten. Vaak op de bonnefooi, zonder dat ze een idee hebben wat hen in Duitsland staat te wachten.’
Op terrassen, in winkels en de metro: overal vang je in Berlijn flarden op van gesprekken in het Spaans, Italiaans, Grieks, Portugees.
Twijfel
De zomervakantie bracht Maria door in Thessaloniki bij haar familie. In maart van dit jaar vertelde zij hoezeer ze haar moeder mist – haar vader stierf toen ze jong was. ‘Ik ben haar enige kind. Dat ik er niet ben, is moeilijk voor haar. Maar ze wil het beste voor me. En de beste mogelijkheden voor mij liggen nu hier.’
Maar langzaam slaat de twijfel toe. Het is haar droom om te werken in een Berlijns museum. Maar anders dan in het geval van Federico Albanese duidt nog niets erop dat ook haar droom zal uitkomen.
Maria Oikonomidou is niet de enige voor wie Duitsland (nog) niet het beloofde land is. Een miljoen immigranten strijkt jaarlijks neer in de Bondsrepubliek. Maar een meerderheid trekt na een tijdje weer verder – of keert terug. Onder hen bevinden zich opvallend veel Grieken en Spanjaarden, die in Duitsland niet kunnen aarden. Zij vinden geen baan die past bij hun niveau. Ze kunnen slecht tegen de formele omgangsvormen. Ze worden depressief van het klimaat.
Missie
Ook Jose Joaquin Ruiz Abad besloot om naar Spanje terug te gaan. Hij had bij internetbedrijf Ekomi een contract tot 2014. ‘Maar er waren niet voldoende groeimogelijkheden,’ zegt Jose nu. Ruiz Abad besloot om zich in Madrid in te schrijven aan de IE Business School, een van de beste in Europa. Hij heeft een missie, bekent Jose. ‘Ik wil een eigen bedrijf beginnen. En dat wil ik perse in Spanje doen omdat ik wil meehelpen de economie te stimuleren. De jonge generatie moet de industrie opbouwen die Spanje tot nog toe niet had. Volgens mij biedt juist de crisis mogelijkheden om iets nieuws te beginnen.’
'De jonge generatie moet de industrie opbouwen die Spanje tot nog toe niet had.' (Spanjaard Jose Joaquin Ruiz Abad keerde uit Berlijn terug naar Spanje om daar een bedrijf te beginnen)
Maria Oikonomidou ziet zichzelf niet naar Griekenland terugkeren. Wat moet ze er doen? Nog een opleiding volgen? 'Daar is geen toekomst.’ Haar moeder, een lerares Engels, verloor haar baan. ‘Ze heeft zelfs geen geld meer om haar huis te verwarmen en is daardoor veel ziek. Dat is heel erg om aan te moeten zien.'
Wonden
Emigratie slaat altijd wonden, heimwee ligt op de loer. Maria communiceert met ‘thuis’ via al die handige communicatie-programma's, die er tegenwoordig voor zorgen dat afstanden minder worden gevoeld. Maar als er echt iets gebeurt, zegt ze, dan is Thessaloniki ver weg.
Federico Albanese prijst zichzelf gelukkig. Hij kent er genoeg: ambitieuze nieuwkomers, die vol plannen naar Berlijn komen en denken het hier te gaan maken. Na een paar jaar hebben ze nog niks bereikt en slaat de wanhoop toe. ‘Ik besef dat ik geluk heb gehad,’ zegt hij. ‘Maar dat is het niet alleen: ik kwam hier met een duidelijk doel voor ogen en heb me door niets laten afleiden.’ Je kunt in Berlijn je dromen verwezenlijken, zegt de Italiaan. ‘Maar je moet niet wachten tot er een wonder gebeurt.’
Eerder verschenen bij: De Persdienst
