Duitsland. Land van niet versagende ‘Expotschlager‘ als Volkswagen, BMW en Mercedes. Van Autobahnen zo egaal, dat je er moeiteloos met 200 kilometer per uur overheen zoeft. Land van innovatieve, hard werkende ingenieurs en degelijke politici. Duitsland, met de hipste hoofdstad van Europa, de beste voetbalploeg, de beleefdste bevolking, de beste beroepsopleidingen en de succesvolste politicus, Angela Merkel. En de benzine is er ook nog eens een stuk goedkoper dan in Nederland.
Tobberig
Duitsland kan niet stuk. De Bondsrepubliek is inmiddels – wie had dat ooit gedacht? – het populairste land ter wereld, volgens de BBC. Tussen tobbende, richting zoekende en in zichzelf gekeerde buurstaten is Duitsland een baken van zelfbewustzijn en stabiliteit. Waren we allemaal maar zoals Duitsland en de Duitsers, klinkt het steeds vaker.
Stinkefinger
In de Bondsrepubliek hebben vandaag landelijke verkiezingen plaats. De uitslag staat al vast: de christen-democraten van Angela Merkel winnen. De campagnes waren heel saai. Er zal weinig van in herinnering blijven, op een enkel beeld na, zoals de inmiddels beruchte ‘Stinkefinger’ – de opgestoken middelvinger van SPD-kanselierskandidaat Peer Steinbrück – en het reusachtige billboard in Berlijn, met daarop de handen van Angela Merkel. Die handen van Merkel, gevouwen in de voor haar typische ruit, stralen rust en vertrouwen uit. Zoiets is de gedachte er achter.
Troef
Inhoudelijk ging het soms over onverwachte zaken. Zo kwamen de Groenen met het plan om wekelijks een ‘veggie day’, een vegetarische dag, in te voeren in openbare kantines.
Het werd weggehoond.
Angela Merkel zette zichzelf in als belangrijkste troef. Kies mij, leek zij te zegen, ik ben Duitslands garantie voor stabiliteit.
En Peer Steinbrück, Merkels voornaamste tegenstander? Die stapelde flater op flater. ‘Ik koop geen wijn voor onder de vijf euro’, beweerde de aanvoerder van Duitslands arbeiderspartij bijvoorbeeld. Dat verbaasde niemand want Steinbrück verdiende als parlementslid twee miljoen euro bij met bijbaantjes. De SPD-voorman maakte zich z’n elitaire uitspraken niet erg geliefd.
Vervolgens speelde Steinbrück het linkse geweten der natie. Ondermeer met zijn pleidooi voor de invoering van een wettelijk minimum uurloon van 8,50 euro.
Veel scherper werd het niet.
Dat komt doordat er in de Bondsrepubliek, en ook in het buitenland, consensus bestaat over de analyse dat het met Duitsland en de Duitse bevolking goed gaat. Alleen de extremen – de oud-communisten van Die Linke en de eurosceptische splinterpartij Alternative für Deutschland (AfD) – zien dit anders.
Links
De communis opinio luidt als volgt: dankzij de ingrijpende hervormingen van de Duitse arbeidsmarkt en de sociale zekerheid, aan het begin van deze eeuw, staat Duitsland er nu zo goed voor. Onder de linkse regering van bondskanselier Gerhard Schröder (SPD), in coalitie met de Groenen, werd tussen 2002 en 2005 een reeks maatregelen doorgevoerd, bekend als de ’Hartz-wetten’ (naar geestelijk vader Peter Hartz, oud-directeur van Volkswagen). Die moesten de vastgelopen Duitse arbeidsmarkt openbreken en de destijds torenhoge werkloosheid terugdringen.
Revolutie
‘Hartz’ was niets minder dan een revolutie. Het ontslagrecht werd versoepeld en werkloosheidsuitkeringen werden beperkt in duur en hoogte, al na een jaar gaat WW bijvoorbeeld over in bijstand.
Werklozen
Bovendien werd een stelsel van mini-jobs ingevoerd, ook ‘400-euro jobs’ genoemd (sinds dit jaar 450-euro jobs). Binnen dat kader hebben Duitsers de mogelijkheid om voor maximaal 450 euro per maand te werken, zonder dat werknemers over dat inkomen belasting of premies moeten betalen: bruto = netto. Werklozen met een uitkering kunnen ook een mini-job aannemen, 160 euro van dat loon wordt niet gekort op de uitkering.
Succes
De Hartz-hervormingen worden gevierd als een doorslaand succes. De werkloosheid daalde drastisch: in 2005 telde Duitsland – toen nog ‘de zieke man van Europa’ genoemd – een recordaantal van 4,8 miljoen werklozen, in augustus van dit jaar waren het er nog 2,9 miljoen. Inmiddels werken meer dan zeven miljoen mensen in een mini-job: dat is bijna een op de zes van de 41 miljoen Duitsers met een baan. Vooral vrouwen.
Mini-Jobs
Dankzij de invoering van de mini-jobs en dankzij afspraken tussen werkgevers en werknemers over loonmatiging daalden in de afgelopen tien jaar de loonkosten in Duitsland – als enige euro-land.
Dat klinkt allemaal positief. Maar deze cijfers, die vaak de probleemlanden in Zuid-Europa – en inmiddels ook Nederland – ten voorbeeld worden gesteld, hebben een keerzijde, waar Duitse burgers tijdens de verkiezingscampagnes maar weinig over hoorden.
Minimumloon
In Duitsland, waar geen algemeen wettelijk minimumloon bestaat, leven 1,3 miljoen mensen met een baan in armoede. Zij moeten een beroep doen op overheidssubsidies om hun salaris op te krikken tot het officiële ’Existenzminimum’, het bestaansminimum.
Nergens in de euro-zone groeide het aantal werkende armen de afgelopen tien jaar zo snel als in Duitsland. Ook de inkomensverschillen groeiden nergens zo hard als hier. Het verschil tussen de laagste lonen en een modaal inkomen is onder de landen van de Organisatie voor Economische Samenwerking en Ontwikkeling (OESO) alleen in Zuid-Korea en de Verenigde Staten groter.
Loondumping
Werkgevers gebruiken 450-euro jobs om aan flexibel personeel te komen. Met de werktijden nemen velen het niet zo nauw, waardoor werknemers soms uitkomen op lonen van drie, vier euro per uur. Critici oordelen hard: in plaats van een hulpmiddel om langdurig werklozen naar de arbeidsmarkt te begeleiden, werden de mini-jobs een vehikel om miljoenen mensen te dumpen in slecht betaalde baantjes, zonder dat zij uitzicht hebben op een betere, vaste betrekking. Loondumping op z’n Duits.
Bedelaars
Op straat, in de grote steden, zie je de gevolgen. Hoewel Duitsland een schatrijk land is, ontmoet je er veel armoede. Bedelaars zijn in de steden een normaal verschijnsel. Bejaarden die in vuilnisbakken snuffelen, op zoek naar lege flessen: net zo. Duitsland kent geen aow, ouderdomsarmoede is er een groot probleem.
Wirtschaftswunder
Het zijn die minder fraaie kanten van het huidige Wirtschaftswunder die de politici van het ‘burgerlijke midden’ graag verdoezelen. Niet verwonderlijk, want zowel de SPD, als Bündnis90/DieGrünen, de FDP en de CDU/CSU zijn verantwoordelijk voor het beleid dat ervoor heeft gezorgd dat miljoenen mensen – ook die met een baan – op of onder de bestaansgrens leven.
Roma
Het zijn vaak ook diezelfde mensen, in de armere buurten, die last hebben van een recente ontwikkeling, die door de mainstream-partijen zoveel mogelijk wordt genegeerd: de komst van honderdduizenden immigranten, vooral uit Oost-Europa. Onder hen zijn hardwerkende en goed opgeleide mannen en vrouwen. Maar de massale vestiging van grote groepen Roma uit Bulgarije en Roemenië – soms complete dorpen – heeft Duitse steden compleet ontwricht.
Alarmerend
Dit constateert de respectabele Städtetag, de Duitse Vereniging van Gemeenten, in alarmerende analyses. Maar de hulpkreten uit de steden vinden nauwelijks gehoor bij de gevestigde partijen. Die zijn veel te bang om rechts-extremistische sentimenten aan te wakkeren en te worden beschuldigd van ‘discriminatie’: een doodzonde in politiek-correct Duitsland.
Eurosceptisch
Dat de problemen, die de open grenzen in Europa met zich mee brengen, zijn veroorzaakt door Europese politici in Brussel, zou voor ontevreden kiezers een argument kunnen zijn om op een eurosceptische partij te stemmen. Maar euroscepsis vind je in Duitsland onder de gevestigde partijen niet of nauwelijks. Daarvoor moeten de Duitsers bij het nieuwe partijtje Alternative für Deutschland (AfD) zijn, van de economie-professor Bernd Lucke (51). En die wordt, als was hij de Duitse Pim Fortuyn, door het politieke- en media-establishment weggezet als een querulant en op z’n slechtst een rechts-radicaal. Lucke werd zelfs door ultra-linkse demonstranten fysiek aangevallen tijdens een spreekbeurt in Bremen. Zijn campagnemedewerkers werden op verschillende plaatsen in het land bedreigd.
Stammtisch
Zo blijven problemen die Duitse burgers bezighouden en waarover ze met elkaar praten – aan de Stammtisch, op werk, op internet-fora – door de gevestigde partijen nagenoeg onbenoemd. Omdat die partijen zelf aan het ontstaan van die problemen hebben bijgedragen, zoals het bestaan van een onderklasse van werkende armen. Of omdat andere kwesties, zoals de schaduwzijdes van de immigratie, de haperende integratie en de dwang van Brussel, zijn ommuurd door taboes.
Voorbeeld
Dan kan tegenover de buitenwacht het beeld worden opgehouden van het succesvolle Duitsland, dat een voorbeeld is voor anderen. De motor van de Europese economie. Dat beeld klopt ook. Maar het is slechts de helft van het verhaal.
