Het is een verhaal waar Braziliëcorrespondenten elk jaar weer op kunnen rekenen: de prijs van het openbaar vervoer gaat omhoog, dus gaan studenten de straat op. Maar wat het verhaal dit jaar zo spectaculair maakt is de extreem gewelddadige reactie van de politie aan de vooravond van de FIFA Confederations Cup, de generale repetitie voor het WK voetbal van volgend jaar, die zaterdag begint. Zowel de demonstranten als de autoriteiten weten dat de ogen van de wereld op Brazilië gericht zijn.
Veel commentatoren zien de onlusten als een uiting van algemene ontevredenheid over de sociale ongelijkheid in het land.
Wat vorige week in São Paulo als studentenprotest begon groeide deze week uit tot dagelijkse confrontaties tussen duizenden demonstranten en de oproerpolitie, die traangas en rubberkogels gebruikt. Donderdagavond trokken naar schatting vijfduizend mensen de straat op; meer dan tweehonderd werden gearresteerd. Het ging er harder aan toe dan op voorgaande avonden. Demonstranten gooiden stenen, de oproerpolitie reageerde met harde hand. Een woedende automobilist reed op de demonstranten in (video).
Ook zeven verslaggevers van de krant Folha de S. Paulo werden door rubberkogels van de politie geraakt, van wie twee in het gezicht. Geen mooie beurt voor Brazilië, dat dit jaar negen plaatsen zakte op de persvrijheidsindex van Verslaggevers Zonder Grenzen. Amnesty International veroordeelde het politiegeweld.
Ook in Rio de Janeiro, waar het tot nog toe rustig bleef, trokken donderdagavond zo’n tweeduizend mensen de straat op om tegen de prijsverhogingen in het openbaar vervoer te protesteren. Ook daar raakten de demonstranten slaags met de oproerpolitie.
Zowel in São Paulo als in Rio de Janeiro ging het buskaartje begin deze maand met twintig centavo's (ongeveer €0,07) omhoog. Dat lijkt weinig, maar het tikt aan voor wie elke dag op de bus aangewezen is. En dat zijn per definitie de mensen die het minst te besteden hebben. “De autoriteiten hebben geen idee van wat twintig centavo's voor een arme betekenen,” zegt Raphael Tsavkko, een journalist en activist die al een week lang aan de protesten in São Paulo deelneemt.
Dat politici de impact van de prijs van het openbaar vervoer op het leven van de lagere inkomensgroepen wel degelijk begrijpen – als het ze tenminste uitkomt – bleek eerder dit jaar in Salvador. Op zondag kost een buskaartje daar tegenwoordig de helft van wat het door de week kost: een cadeautje van burgemeester ACM Neto van de rechtse partij Democratas aan de armen, die hem eind vorig jaar in het zadel hielpen.
De burgemeester van São Paulo, Fernando Haddad van de Arbeiderspartij (PT), denkt er niet over de verhoging van het bustarief ongedaan te maken. "De stijging is lager dan de inflatie," aldus Haddad. Haddad gaf vrijdagochtend (Braziliaanse tijd) toe dat de politie van São Paulo donderdagavond haar boekje te buiten is gegaan bij het neerslaan van de onlusten en zegt een onderzoek te zullen instellen.
Foto's en een video van de onlusten in São Paulo gisteravond, door journalist en activist Raphael Tsavkko.
Meer lezen over openbaar vervoer in Brazilië? Eerder schreef ik bij DNP over de busangst van veel Brazilianen en over mijn eigen busfetisj.
