Het leek wel de Kruisweg van Jezus Christus in Jeruzalem. In een massa van in het wit geklede mensen toog Leopoldo López op 18 februari naar het ministerie van justitie om zich daar over te geven aan de autoriteiten, die hem zochten wegens onder andere opruiing en terrorisme. Hij zou verantwoordelijk zijn voor de dood van drie mensen tijdens demonstraties tegen de regering. Inmiddels is overigens dat getal opgelopen tot acht.
Op het internet circuleerden al snel foto’s van López die met getormenteerde blik aan de politieauto hing die hem af zou voeren en van een gepassioneerd afscheid van zijn vrouw Lilian.
Oppeppende boodschappen
De achterliggende gedachte van deze gloedvolle actie is natuurlijk dat mensen nog bozer worden dan ze al zijn en nog meer de straat opgaan om uiteindelijk de socialistische president Maduro het Miraflores-paleis uit te jagen en López president te maken. Wegens economisch wanbeleid van Maduro, alsmaar erger wordende criminaliteit en het monddood maken van oppositie en pers. Maar zal het zo gaan?
De laatste berichten zijn dat López afgesloten van het nieuws in zijn cel zit. Zijn vrouw Lilian bezoekt hem en richt zich dan met oppeppende boodschappen tot het volk. López heeft zich op 18 februari overgegeven en moet 45 dagen in voorarrest zitten, zo heeft justitie in Venezuela bepaald. Dat is een lange tijd om de aandacht van de mensen vast te houden.
Last van schaarste
De Venezolaanse student Tomás Chang studeert openbaar beleid aan het Institute of Social Studies in Den Haag. Hij behoort tot de oppositie en zat zelfs enige tijd in het team van de vooraanstaande oppositieleidster María Corina Machado, die samen met López en de burgemeester van Caracas Antonio Ledezma een radicalere tak van de oppositie leidt. Deze mensen willen niet wachten op de volgende verkiezingen, maar willen via demonstraties toewerken naar de val van de regering en vervroegde verkiezingen.
'Wat ook je politieke overtuiging is, iedereen heeft last van de schaarste van melk, kip, meel en toiletpapier'
Hun probleem is dat ze zonder de steun van aanhangers van de overleden president Hugo Chávez hun doel niet zullen bereiken. Er zijn genoeg chavistas die het niet eens zijn met hoe Chávez’ opvolger Maduro de crisis aanpakt, maar de oppositie vertrouwen ze nog minder. Op vijftien jaar socialisme in Venezuela is veel aan te merken, maar het heeft het leven van de armsten wél verbeterd. Zij weten niet wat er gaat gebeuren als de oppositie aan de macht komt. Maar volgens Tomás Chang begint hun houding te veranderen: “Ook in het arme westen van Caracas wordt nu gedemonstreerd. Wat ook je politieke overtuiging is, iedereen heeft last van de schaarste van melk, kip, meel en toiletpapier.”
Toch is Chang bepaald niet zeker van een goede afloop. “Er kan van alles gebeuren. De protesten kunnen zich uitbreiden, de onderdrukking door politie en leger kunnen ook toenemen. Als ze López onverhoopt vrijlaten, kan er worden onderhandeld, maar de meest radicale sectoren binnen de regering en de oppositie willen dat niet.”
Een van de grootste problemen is voor de oppositie dat de regering de communicatie grotendeels in handen heeft, zo legt Chang uit. Radio Caracas TV werd in 2007 gesloten, Globovisión, eerst een zender die voor de oppositie was, kwam vorig jaar in handen van een pro-regeringsfiguur. De oppositie is steeds meer afhankelijk van Twitter en andere uitingen op internet. Maar laatst was Twitter ook al geblokkeerd.
We zijn erg afhankelijk van het buitenland, maar dat heeft niet veel aandacht voor wat er gebeurt in Venezuela. De oppositie voelt zich in de steek gelaten en wanhopig.”
Verkracht met een geweer
Chang is het absoluut niet eens met het bezoek van het koninklijk paar en minister van buitenlandse zaken Frans Timmermans aan Venezuela in november 2013. “Dat bezoek was een blijk van steun aan de regering van Maduro. Maar als de vader van Máxima niet bij haar bruiloft kan zijn omdat hij deel uitmaakte van een fout regime, waarom kan de Nederlandse regering dan wel op bezoek bij een regering die de mensenrechten schendt? Justitie, de kiesraad, de Ombudsman, al die zaken zijn in Venezuela in handen van de regering. Mensen zitten soms jarenlang zonder vorm van proces in de gevangenis. Studenten die nu worden opgepakt bij de demonstraties, worden gemarteld. Er zijn getuigenissen van studenten die werden verkracht met een geweer.”
Nederlander Adriaan van Ginkel woont al bijna acht jaar met zijn Venezolaanse vrouw in de hoofdstad Caracas. Hij geeft les in Engels en Nederlands. Hij is zeer somber over de toekomst. “Laatst zei Maduro triomfantelijk in een persconferentie dat hij voor vier maanden krediet had vrijgemaakt om eerste levensbehoeften te importeren. Vier maanden! Het lijkt wel alsof het over Somalië gaat.
'Opeens is er weer melk en dan gaat iedereen in de rij staan'
Chávez wist hoe ver hij kon gaan. Die schold iedereen verrot maar ging dan toch weer in achterkamertjes zitten praten met de oppositie, maar Maduro kent die grenzen niet en gebruikt grof geweld tegen de demonstranten.”
Geen eten meer
Ook Van Ginkel stoort zich aan het gedrag van de Nederlandse regering. “Timmermans loopt in de Oekraïne mee met demonstranten, in Caracas wilde hij de oppositie niet ontmoeten. Waarom zoekt de Nederlandse pers dat niet uit?”
Hij is minder optimistisch dan Tomás Chang over het vermogen van de oppositie om chavistas te overtuigen zich bij de oppositie aan te sluiten. “Het gewone volk kijkt een beetje om zich heen en wikt en weegt. De mensen kiezen eieren voor hun geld en dat is precies wat de regering wil. Opeens is er weer melk en dan gaat iedereen in de rij staan. Een litertje melk te pakken krijgen en verder je smoel houden. Dat is de vrede waar Maduro het iedere keer over heeft.
Maar ik voorzie dat de boel in maart ineen stort. Als er geen eten meer is en niemand meer is om de schuld aan te geven, gaan de militairen de zaak overnemen. Want die willen de cel niet in, die gaan hun hachje redden.”
Klein jaartje geschiedenis
Voor wie net in deze film binnenvalt:
Op 5 maart 2013 overleed de charismatische socialistische president van Venezuela, Hugo Chávez, aan kanker. Hij wees voor zijn overlijden zijn minister van buitenlandse zaken, Nicolás Maduro, als plaatsvervanger aan. Op 14 april 2013 won Maduro de verkiezingen met een nipte meerderheid van de oppositiekandidaat Henrique Capriles.
Capriles verklaarde dat Maduro de verkiezingen had gewonnen door list en bedrog, maar kreeg weinig steun in het buitenland. In eigen land zag hij de deuren gesloten omdat justitie en de kiesraad zich achter de regering schaarden.
Ondertussen begonnen producten als toiletpapier, melk en rijst schaars te worden. De devaluatie van de Venezolaanse bolívar tegen de Amerikaanse dollar nam een vlucht. In april 2013 kon je op de zwarte markt nog een dollar kopen met 23 bolívar. Nu is de dollar al meer dan 80 bolívar waard. De officiële koers is 6,3 bolívar voor een dollar. Venezolanen zien zich iedere dag meer geconfronteerd met schaarste en prijsstijgingen. Eind vorig jaar leidde dat tot plunderingen.
Voor de oppositie aanleiding om niet weer nieuwe verkiezingen af te wachten, maar de straat op te gaan in de hoop dat de regering gedestabiliseerd kan worden en dat er op nieuwe verkiezingen kan worden aangestuurd.
De leider is deze keer niet Henrique Capriles, die openstaat voor onderhandelingen met de regering om iets aan de moeilijke situatie te doen. De radicalere Leopoldo López heeft het stokje overgenomen en heeft aangezet tot acties op straat. Hij heeft Capriles al doende op een zijspoor gezet, maar het is nog maar de vraag wie er aan het langste eind gaat trekken.
