Ze waren sleutelfiguren in de tijd dat ze nog aanzien genoten, maar werden de belangrijkste koppen van jut op het moment dat de bekende druppel de emmer deed overlopen: Ruut Weissman (65) en Job Gosschalk (53). Die eerste kreeg in 2015 en 2017 een reeks aanklachten van oud-studenten -waaronder Karin Bloemen (60)- aan zijn broek en trad af als artistiek directeur van de Amsterdamse Kleinkunstacademie, de tweede ondervond eenzelfde soort klachtenregen van acteurs die bij hem op auditie waren geweest. De zaak Gosschalk bleek het meest veelomvattend. Al snel oversteeg het aantal -open en anonieme- meldingen over seksueel overschrijdend gedrag de honderd. Drie jaar na dato heeft de oud-castingdirector nog steeds niets van zichzelf laten horen, zijn de meeste van zijn panden in Nederland verkocht en verhuisde hij naar Tel Aviv.
Over de roerige jaren waarin Gosschalk zich onaantastbaar waande is nu een toneelstuk gemaakt: Casting The Pass. De titel slaat op een zogenaamd nog te maken theatervoorstelling waarmee hij zijn slachtoffers jarenlang een vette worst voorhield, teneinde hen uit de kleren te krijgen. ‘Ik ga een stuk maken over twee opgewonden homoseksuele voetballers en jij lijkt me de ideale persoon om dat te gaan spelen’, klinkt het tijdens de voorstelling uit de mond van acteur Gerardjan Rijnders (71), die gestalte geeft aan een, mede op Gosschalk gebaseerde, castingdirector. De gelijkenissen zijn, in woord en uiterlijk, treffend. Het stuk wordt officieel gebracht als fictie, maar sluit een-op-een aan op de wijze waarop de voormalig castingbaas in het echte leven te werk ging. Jarenlang sprak hij namelijk tegenover zijn vele protegés over een vergelijkbare productie met erotische insteek, waar steeds weer jonge acteurs die bij hem thuis auditie deden zogenaamd geknipt voor zouden zijn geweest.
‘Alleen kwam dat stuk er natuurlijk nooit. Dat was puur en alleen om ons uit de kleren te krijgen’, aldus een van zijn slachtoffers die zijn eigen verhaal als blauwdruk op het toneel terug zag. ‘Of ik dat dan even wilde naspelen, naakt, kijkende naar porno en mezelf bevredigend om aan te tonen dat ik durf had en bereid was alles te doen voor de perfecte scène. Ik ben daar een heel eind in meegegaan om mijn kansen bij de belangrijkste man in onze business niet te vergooien, maar trok ergens toch de grens. Toen hij in zijn onderbroek voor me stond, me knuffelde en niet meer wilde loslaten, was voor mij de maat vol en vertrok ik. Daarna heb ik nooit meer iets van hem vernomen. Ik ben blij dat ik dit stuk nog heb kunnen zien, al was ik vooraf wel bang dat het misschien te confronterend voor me zou zijn. Het tegenovergestelde was waar. Het werkte helend.
Villa op Ibiza
Casting The Pass laat zeer treffend en buitengewoon expliciet zien wat er jarenlang tijdens deze ‘thuiscastings’ gebeurde. Van nachtelijke Facebook- en sms-berichten aan jonge jongens, tot -en dat is nieuw- bezoekjes aan een afgelegen villa in Ibiza waar acteur dikwijls op video werden vastgelegd. Een grote groep is nog altijd bang dat deze tapes ooit het daglicht zullen zien. Jord Knotter (31) speelt in de voorstelling een acteur in spé die de aandacht van zijn grote voorbeeld weet te trekken. In een van de scènes zegt hij vanuit z’n personage: ‘Die reisjes vonden vaak plaats in periodes dat het op Schiphol vol stond met BN’ers die ook naar het eiland gingen. Aan hen werd je dan voorgesteld als ‘goede vriend’, maar ondertussen zag je ze stuk voor stuk denken. Eenmaal het grote stalen hek van de villa voorbij, vroeg je je al snel af of wat je daar nu eigenlijk deed. Vertrekken was volgens hem echter nooit nodig. Hij was de grote man en beginnende acteurs hadden nog een lange weg af te leggen.’ De naam ‘Job’ valt tijdens de voorstelling slechts een keer, via een omweg. Regisseur Bram Jansen (32): ‘Jord heeft ooit een rol met die voornaam gespeeld in Goede Tijden, Slechte Tijden (2016-2017, red.). Het leek ons zodoende een grappige knipoog om hem dat in de voorstelling te laten zeggen.’
Het is prijzenswaardig dat de makers het als eerste hebben aangedurfd om dergelijke gedragingen op de planken te brengen. Komend voorjaar, wanneer de aangescherpte maatregelen rondom het coronavirus mogelijk weer zijn versoepeld, hopen ze ermee terug te keren in de theaters. De show sluit af met een scène die verontrustend nieuws lijkt te brengen. Over de gevallen castingdirector wordt dan gezegd: ‘Er is helemaal niets veranderd, joh. Het gebeurt allemaal nog steeds. Ook met hem. Die werkt nog altijd aan dingen mee, maar dan moffelen ze zijn naam weg van de aftiteling of ze zetten hem minder groot op de begroting. Het is allemaal heel schimmig maar het gebeurt wel. Die zaak met dat slachtoffer die ene zaak aanspande is toch gewoon afgekocht? Waar hebben we het dan nog over?’
Knotter hoopt dat volgend jaar meer mensen de voorstelling gaan zien en verbaasd zich ondertussen over mensen met beschuldigingen aan hun broek die nog steeds een podium krijgen. Hij doelt daarmee op de recente NPO3-documentaire Het Uur van de Wolf: Ruut Weissman – De Hoofdpersoon’ over de machtsrelatie tussen docent-leerling en actrice-regisseur. ‘Die documentaire geeft maar weer aan hoe relevant onze voorstelling over #Metoo en machtsmisbruik is. Vooral dat er nog weinig veranderd is. Waarom krijg deze man een podium? En waarom blijft de landelijke pers massaal weg bij onze voorstelling, maar staan ze in de rij om deze dubieuze documentaire met sterren te bekogelen?’
