Thais eten neemt in Nederland en België nog steeds toe in populariteit, leren recente cijfers. Veel culinaire liefhebbers zijn vertrouwd geraakt met de typisch Thaise combinatie van zoet, zuur, zout, bitter en vooral ook scherp.
Maar aan tafel blijkt – vaak tot ontsteltenis van de Thai – een enorm gebrek aan kennis over hoe Thaise gerechten te eten. En hoe je aan tafel te gedragen.
Optimaal genieten van een Thais diner kan alleen als je de bijbehorende etiquette kent. Want hoe je eet is bepalend voor de smaakbeleving.
Bovendien: Als je het genoegen hebt in Thailand zelf Thais te eten, zit je wel zo relaxed aan tafel als je weet dat je je niet hoeft te generen voor ongewild onbeschofte westerse gewoontes. Inclusief overigens het voor Thai onbegrijpelijke onderlinge gesteggel over het delen van de rekening.
Voor Thai is samen eten een feestje
Maar laat je eetplezier ook niet vergallen uit angst een Thaise regel te overtreden. Want voor de Thai gaat één ding boven alles: met elkaar eten in een restaurant is een feestje en dat moet het blijven ook.
Dus geen stijf gestreken servetten en strakke rij vorken, messen en lepels naast het bord. Ook geen van te voren vastgestelde gangen. Bestel lekker bij naar behoefte. En deel al het eten met elkaar!
Thailand dankzij westers bestek geen kolonie
Dat de Thai met westers bestek eten, hebben ze te danken aan de slimme moderniseringsdrift van de koning Chulalongkorn in de tweede helft van de 19e eeuw.
‘Als we op westerlingen lijken, zullen ze ons niet kolonialiseren’, was zijn devies.
Vrouwen moesten hun blote borsten bedekken, mannen dienden de traditionele rok in te ruilen voor een broek en in de stad werd niet meer met de handen gegeten.
Met succes. De Britten bezetten de buurlanden Birma en Maleisië. De Fransen namen Laos, Vietnam en Cambodja in. Maar trots Thailand bleef zelfstandig.
Koning Chulalongkorn oftewel Rama de Vijfde is er nog steeds populair door. Zijn staatsieportret – in driedelig pak en met bolhoed – hangt in menig huiskamer, kantoor en restaurant.
Mes niet nodig in verfijnde Thaise keuken
Het verhaal gaat dat koning Chulalongkorn de Britse consul op het paleis uitnodigde om te demonstreren hoe je met bestek eet.
Zag er goed uit, oordeelde hij. Maar hij kon het niet laten er een eigenzinnige Thaise draai aan te geven.
Een mes was volgens de majesteit niet nodig: De Thaise keuken levert geen lappen vlees af, maar is verfijnd en dus hapklaar. En rijst eten met een lepel is makkelijker dat met een vork, waar de korrels van afrollen.
Dat je rijst gemakkelijk zonder knoeien naar je mond moet kunnen brengen, is een logische voorwaarde die de koning aan het bestekgebuik stelde: rijst is het belangrijkste onderdeel van elke Thaise maaltijd. De Thaise uitdrukking voor ‘gaan eten’ is niet voor niets ‘pai kin kao’ of te wel ‘gaan rijsten’.
Regel 1: Met lepel en vork
Je eet dus met lepel en vork, om redenen als hier voor beschreven. Ook in Thaise restaurants buiten Thailand.
Eetlepel in je rechterhand. Vork in je linkerhand, als hulpmiddel bij het vullen van de lepel.
Pas op: Steek de vork nooit in je mond – dat vinden de Thai net zo onkies als wij het aflikken van een mes.
Restaurants in toeristische gebieden in Thailand serveren overigens ook westerse gerechten. Dan krijg je wel een mes (soms moet je er om vragen) en kun je eten zoals je het thuis hebt geleerd.
Regel 2: Geen chopsticks, behalve…
Het is een misverstand dat je Thai in principe met chopsticks eet. Doe dat dus ook niet!
Advies voor Thailand is – en dat is de simpelste manier om het te onthouden – dat je alleen met stokjes eet als dat het enige eetgerei is dat je krijgt aangeboden. Dat is bijvoorbeeld het geval in kraampjes langs de straat, waar ze de hete salade Som Tam verkopen. Of in foodcourts en kleine eetzaakjes bij de in een kom geserveerde noodle-gerechten, die van oorsprong uit China komen. Zoals de Pad Thai of de bekende noodle-in-bouillon met vis- of vleesballen. In dat laatste geval krijg je ook een diepe lepel.
Maar noodles op een bord en alle andere gerechten eet je in een Thais restaurant ‘gewoon’ met lepel en vork. Vraag daar dan ook om als je in Europa in een tot Thai omgebouwd Chinees restaurant eet, waar de restauranthouder vaak net zo onwetend is als de gemiddelde bezoeker.
Overigens rukken de stokjes in Thaise shoppingmalls op door de toenemende populariteit onder studenten van Chinese hotpot en luxe Japanse en Koreaanse gerechten. Maar toch zie je de Thai daar de sushi nog wel eens met de vork op de lepel schuiven.
Regel 3: Niet met je handen, behalve…
Nog minder dan in westerse restaurants (brood breken, kluiven) gebruik je aan de Thaise tafel je handen. Thai zijn geraffineerd in het met lepel en vork schrapen van het allerlaatste restje van bot en graat.
Maar op het platteland van noord en noordoost Thailand is kleefrijst het basisvoedsel. Dat eet je zonder bestek en dus met de hand.
Met je rechterhand trek je een stukje kleefrijst los, rol je het tot een bolletje en druk je er (met je duim) een gaatje in. Met het bolletje tussen duim en vingers grijp je groente of vlees om de hele hap vervolgens naar je mond te transporteren.
Pas op: Gebruik alleen je rechterhand. Van oudsher is de linker om je billen mee schoon te maken.
Regel 4: Soep is geen voorgerecht
De grootste fout die toeristen in Thailand in een restaurant maken: Soep bestellen als voorgerecht.
Soep is in Thailand een bijgerecht! En vaak heel pittig. Zoals de beroemde Tom Kha Khai en Tom Yam Kung. Die eet je – afgewisseld met rijst en overige gerechten op tafel – beetje voor beetje.
Het achter elkaar naar binnen werken van de soep als voorgerecht kan levensgevaarlijk zijn. Zeker in Thailand, waar de kok bij het gebruik van Spaanse pepers en andere smaakversterkers, geen rekening houdt met het afwijkende soepgedrag van veel buitenlanders.
Veel Thaise restaurants in Europa hebben zich aangepast en serveren soep als voorgerecht. Maar dat is meestal een slap aftreksel van het origineel, waarvan het de vraag is of je het moet willen eten.
Regel 5: Bestel niet voor je zelf, maar met elkaar
Thai vinden het onbegrijpelijk als we ieder een eigen gerecht bestellen – en dan soms ook nog het zelfde (‘doet u mij dat ook maar’) als de buurman aan tafel.
Hoe meer mensen aan tafel, hoe meer gerechten en hoe meer elke disgenoot dus kan genieten. Want je eet samen van alle schalen. Gerechten kiezen doe je daarom in overleg.
Bij de Thai treedt vaak iemand als tafel coördinator op. Meestal degene die later de rekening betaalt of het diner heeft georganiseerd – en dat is niet het zelfde. Of iemand die al eens vaker in het betreffende etablissement at.
De coördinator zorgt er voor er zoveel mogelijk verschillende smaken en soorten eten op tafel komen. En is aanspreekpunt voor de bediening.
Voor de goede orde: We hebben het over samen dineren. Niet over een tussendoortje of een snel lunchgerecht als Pad Thai – die eet je in je eentje, zoals je in de lage landen een uitsmijter verorbert.
Regel 6: Wacht niet tot al het eten op tafel staat
Wacht in Thailand niet tot dat al het eten op tafel staat, want dan kun je lang wachten.
Thaise koks kennen niet de stress van westerse restaurants, waar alle gerechten in een keer worden uitgeserveerd.
Nee, als iets klaar is gaat het zo vers en warm mogelijk direct naar de tafel en kan iedereen opscheppen. Dat is het voordeel van gerechten delen.
In Nederland en België snapt het personeel van de Thai wat je bedoelt met een voorgerecht. Maar in traditionele restaurants in Thailand, is het de keuken die de volgorde bepaalt.
Vakantiegangers die in Thailand westers eten en vragen om een ‘starter’, moeten niet gek op kijken als die niet als eerste gerecht op tafel komt. Of als halverwege het nuttigen van het voorafje, het hoofdgerecht op tafel komt.
Thais personeel doet z’n best het je naar je zin te maken, maar dat wil niet zeggen dat zij of de keuken je westerse gewoontes echt begrijpen. Daar staat tegenover dat niemand raar opkijkt als je tijdens de maaltijd bijbesteld.
Regel 7: Thais diner is geen Indonesische rijsttafel
Door de rijst en de gemeenschappelijke schalen kan de indruk ontstaan dat een Thais diner een soort Indonesische rijsttafel is, waarbij je je bord met rijst vol stapelt met zoveel mogelijk gerechten. Fout!
De maaltijd begint wel met rijst. Die schep je op bord, of die wordt door het personeel of een attente disgenoot op je bord geschept. De hoeveelheid rijst is goed voor het eerste deel van de maaltijd.
Daarna pak je met de bijbehorende opscheplepel van een schaal een hoeveelheid die goed is voor twee a drie eetlepels. Leg die niet op, maar tegen de rijst aan. (De soep gaat in een eigen kommetje naast je bord.)
Schuif vervolgens met je vork bij elke hap een beetje rijst en een deel van het gerecht op je lepel, waardoor je op je lepel een taartje krijgt met een bodem van rijst.
Daarna is het tijd voor het opscheppen van een kleine hoeveelheid van een ander gerecht.
Als de gezelligheid toeneemt, wordt aan de Thaise tafel de etiquette iets minder formeel. Schep terwijl je zit te eten, rustig wat lekkers op van een passerende schaal. Of laat je verrassen door een disgenoot, die iets op je bord dropt.
Minder sjieke restaurants hebben geen opscheplepels. Daar gebruikt iedereen z’n eigen eetlepel. Gaat je dat te ver, vraag dat rustig om extra eetlepels om op te scheppen.
Voor disgenoten die elkaar wat intiemer kennen, is het ‘voeren’ van elkaar een bekend gebruik. Lief!
Regel 8: Niet slurpen, niet boeren, niet smakken!
Azië-gangers willen zich in Thailand nog wel eens vergissen. Slurpen doe je in Japan. Boeren in China. Maar de heerlijkheden van de ‘koninklijke Thaise keuken’ neem je zonder geluiden tot je.
Smakken is not done. Je praat ook niet met volle mond. Maar dat wil niet zeggen dat het stil is aan een Thaise tafel. In tegendeel.
Thai nemen alle tijd voor de maaltijd. Eten is een feest en het moment om met elkaar te praten. Daartoe worden de lepels en vorken vaak neergelegd. Of duurt het even voordat een nieuw gerecht wordt besteld.
‘Dooreten’ is duidelijk niet iets dat de Thai als kind hebben geleerd.
Regel 9: Je bord leegeten!
Aan het eind van een Thais diner is je bord leeg. Schoon leeg! Tot op de laatste rijstkorrel gaat alles op. Althans dat is in Thailand de bedoeling.
Dat wil niet zeggen dat je ook dingen moet eten, die je niet lust. Maar die weiger je al bij voorbaat (en geen Thai is zich beledigd als je een kippenvoet of een vissenkop afslaat).
Vetranden en andere ongewilde restanten transporteer je discreet via je lepel naar een tafel-afvalemmer of een daartoe aangewezen bord. Dat geldt ook voor niet-eetbare smaakmakers als pepers en gemberwortels.
‘Te heet’ in de zin van te scherp is geen excuus om eten op je bord achter te laten. Als het goed is heb jij of de coördinator gevraagd om ‘phet nit noi’ (niet zo heet), omdat je een buitenlander bent.
Bovendien, als je je aan de etiquette houdt zoals in dit artikel beschreven, kun je veel verdragen. Dus nogmaals: Eet geen soep als voorgerecht, werk niet veel van een gerecht achter elkaar naar binnen, combineer steeds met rijst en leg af en toe je bestek even neer voor een aangenaam gesprek!
Regel 10: Jij betaalt de rekening!
De kans is groot dat je in Thailand met Thai eet, jij als van zelfsprekend de rekening krijgt. Betaal die!
Of je het nu leuk vind of niet, in Thailand betaalt degene met de meeste senioriteit. Degene waarvan de optelsom van inkomen, aanzien, ervaring, leeftijd en afkomst het indrukwekkendst is. En dat is bijna altijd de buitenlander.
Uitzonderingen zijn er natuurlijk. Vooral tijdens zakendiners. Als een Thai wil betalen, biedt dat aan om ook een bijdrage te leveren. Maar doe dat slechts eenmaal, want anders kan het worden gezien als een belediging.
Delen van de rekening over alle aanwezigen, kennen de Thai niet.
Mocht delen toch de afspraak zijn die je met Nederlandse en Belgische tafelgenoten hebt gemaakt, laat dan iemand eerst het hele bedrag afrekenen. Regel daarna in stilte onderling ieders bijdrage. Voor de Thai is openlijk gedoe over geld het zelfde als ruzie. En dat is ongepast bij een eetfeestje.
Win Een Gratis Thais Diner
Je krijgt een GRATIS THAIS DINER in Bangkok met de auteur, als je de Typisch Thailand-verhalen kosteloos via Blendle/Cafeyn gaat lezen met een abonnement op het kanaal van Jos Campman in TPO Magazine. Je hebt dan ook toegang tot alle eerder gepubliceerde artikelen en leest als extra gratis de beste verhalen van andere Magazine TPO-auteurs. Neem hier een abonnement en mail wanneer je in de buurt bent (geldig tot de lengte van je abonnement): jcampman@hotmail.com. Van harte welkom!
