Graffiti, streetart en tags overal
Mijn eerste indruk van Exarchia is dat het een zeer arme wijk moest. Ik kreeg die indruk vanwege de vele graffiti op straat met sterk anti-kapitalistische beelden en leuzen. Ik voelde me er dan ook in eerste instantie niet écht veilig. Viel ik niet teveel op als toerist?
Na wat langer in Athene te zijn geweest, leerde ik dat graffiti, tags en kreten op de muur overal te vinden zijn in de stad. Het is onderdeel van het DNA van de Griekse hoofdstad. In Exarchia zijn de afbeeldingen alleen wat extremer, omdat het vooral anti-kapitalistische en anarchistische ideologieën zijn die worden geuit.
Ruimte voor iedereen in Exarchia
De hoeveelheid graffiti en streetart en het feit dat het een anarchistische wijk is, zijn niet de enige redenen om deze bijzondere wijk te bezoeken. Zo passeerde ik al struinend door ook een ouderwetse drukkerij met nog een loodzware drukpersmachine. Ik zag een boekenbinder aan het werk. Hij restaureert oude boeken of plaatst nieuwe boeken in een ouderwetse kaft. Overal zie ik boekwinkels, fair trade bedrijven en biologische producenten. Oude ambachten en innovatie gaan in Exarchia hand in hand. Verder vind je er vele kleine cafés, restaurants en studenten.
Een goed startpunt voor een wandeling door de wijk is Park Navarinou.
Park Navarinou
Park Navarinou is een goede eerste kennismaking met het eigengereide denken van de Exarchia bewoners. Dit park ligt op de hoek van de gelijknamige straat en Charloui Trikoupi. De overheid dreigde deze open plek te veranderen in een parkeerplaats. De bewoners protesteerden en hebben toen de grond in beslag genomen en verandert in een buurtpark. Nu, na 12 jaar zelfbeheer, is het een klein stadspark met bomen, een speeltuin en bankjes geworden.
Een grote muurschildering geeft het proces weer dat de bewoners hebben doorgemaakt.
Demonstraties en rellen
De meer gewelddadige kant van de wijk komt naar voren in de straat Mesologgiou. Hier bevindt zich een gedenkmonument voor Alexandros Grigoropoulos, een vijftien-jarige Griekse jongen die in 2008 werd doodgeschoten door een politie-agent. Deze tragische gebeurtenis heeft geleid tot grootschalige rellen door heel Griekenland.
Niet alleen in Athene, maar ook in andere steden werd er geprotesteerd en gedemonstreerd. Niet alleen vanwege de onnodige dood van deze jongen, maar de rellen waren ook een uiting van een dieper gevoel van frustratie onder jongeren. Veel afgestudeerde jongeren in Griekenland zijn werkloos of werken onder hun niveau. Ze zien een inadequate overheid en ervaren veel corruptie bij de verschillende Griekse staatsbedrijven.
Nog steeds wordt elk jaar op 6 december de dood van Alexandros herdacht. Die herdenking gaat altijd gepaard met demonstraties, die vaak uitlopen op kleine rellen en brandstichtingen.
In de ietwat verderop gelegen cafés komen anarchistische en links-alternatieve jongeren in de avonduren bij elkaar. Kruip er gerust tussen en maak kennis met hun leefwereld.
Voor een wat meer traditionele Griekse beleving, zijn er in de nabijgelegen Valtetsiou diverse taverna’s met lokale Griekse gerechten te vinden. Deze autoluwe straat met haar vele groen en keurig onderhouden stegen voelt aan als een klein dorp, een groot contrast met de straten in de nabije omgeving.
Exarchia plein
Op het Exarchia plein in het noordelijk deel van de wijk, zie je de meest activistische uitingen. Hier worden niet alleen demonstraties en bijeenkomsten gehouden, maar hangen ook verslaafden en illegale vluchtelingen op stoepranden en bankjes.
Het is één van de weinige plekken in Athene waar de politie niet komt, en waar zij dus veilig kunnen verblijven. Aan het plein staat ook het befaamde blauwe huis, dat niet meer zo blauw is. Enkele bewoners hebben hun balkons weer blauw geverfd, maar je moet goed kijken om de bijzondere architectuur van dit interbellum bouwwerk waar te kunnen nemen. En dat geldt voor veel van de bijzondere gebouwen in deze wijk, of ze nu uit de 19de of 20ste eeuw stammen. Je moet je oog erop richten om de bijzonderheid ervan te zien tussen al het geweld van de graffiti.
Een café op de hoek van het Exarchia plein is de perfecte spot om het wel en wee op het plein en in de wijk te observeren. Terwijl ik er met mijn man een kop koffie gebruik, spelen links van ons een paar Grieken domino. Rechts van ons spreekt een Australische dame met vier Afghaanse vluchtelingen over hun verblijf in Griekenland. Haar twee blonde kinderen zitten er rustig bij, terwijl de Australische aan de jongens uitlegt wat ze moeten doen om hun papieren in orde te krijgen. Aan weer een ander tafeltje zitten twee toeristen met elkaar foto’s te bespreken van de vele streetart en graffiti’s die ze tijdens hun wandeling hebben gespot.
Polytechnio
Een bezoek aan Exarchia kun je het best afronden met een bezoek aan de Nationale Technische Universiteit Polytechnio. Een nu grotendeels verlaten universiteitsgebouw, maar vroeger de broedplaats van protesten en demonstraties.
Toen wij op het terrein rondliepen en een student vroegen naar de betekenis van een bepaalde tekst, vertelde hij dat iedereen die hier studeert anti-kapitalistisch is. Op zich opmerkelijk, want hij studeerde architectuur. Als er één beroepsgroep is die voor kapitalisten werkt, dan zijn het wel architecten.
Polytechnio staat synoniem voor verzet. In de jaren 70 hebben studenten de universiteit bezet als protest tegen het militaire regime. Die liet zich niet kennen en stuurde een legertank het terrein op, waarna verschillende studenten werden vermoord.
Vanaf de straat kun je een herdenkingssteen, een hekwerk en een groot bronzen afgehakt hoofd zien liggen. Op de herdenkingssteen staan de namen van studenten die zijn gestorven in het verzet tijdens de Duitse bezetting. Ernaast ligt het meer dan levensgroot afgehakt hoofd. Deze is geplaatst ter nagedachtenis van het protest in de jaren 70. Het hekwerk is vermoedelijk het hekwerk dat door de tanker werd plat gewalst, alhoewel de mensen die wij spraken het niet zeker wisten.
Het is onvoorstelbaar om te bedenken dat in deze gebouwen, die volledig beklad zijn met graffiti, nog steeds les wordt gegeven. We zijn in één van de gebouwen naar binnen gegaan en troffen daar een grote ruimte waar architectuur-studenten hun maquettes bouwen. Kastjes zijn in elkaar gedeukt, tafels staan schots en scheef en overal tref je leuzen aan. Toch wel erg uniek, of niet?
Ritme van de wijk
In de ochtend is het heerlijk rustig in de Exarchia. Prima om in alle rust door de wijk te wandelen en de vele graffiti’s in je op te nemen. Pas in de loop van de middag bevolken de studenten van de naastgelegen universiteit samen met de bewoners de vele koffiezaakjes. In de avond schuiven ze vervolgens door naar één van de vele restaurants en bars in de omgeving.
Niet alleen?
Na een korte periode van wennen, wandelden wij met plezier door deze bijzondere wijk. Wil je toch liever met een gids gaan, dan kun je je aanmelden voor de Streetart tour van Alternative Athens. Ook diverse andere lokale gidsen bieden een tour aan door deze bijzondere wijk in Athene.
In ieder geval is een bezoek aan Athene, in mijn ogen niet compleet, niet compleet zonder een bezoek aan Exarchia.
