Iraans Koerdistan gonst van geruchten omtrent het laatste slachtoffer van ‘femicide’, oftewel moord op vrouwen. Het verbrande lichaam van een 26-jarige Koerdische rechtenstudente genaamd Gulale Shekhi werd ergens tussen Saqqez en Sanandaj teruggevonden. Deze verschrikkelijke moordzaak maakt veel vragen los in de lokale bevolking.
Gulale ging twee weken geleden op vakantie met haar verloofde – tevens haar neef- die vervolgens telefonisch contact had opgenomen met zijn familie, en hen vertelde dat hij Gulale had vermoord, haar lichaam op het traject Saqqez-Sanandaj verstopt had, en nu dus op de vlucht was. Na enkele dagen werd Gulale’s verbrande lichaam teruggevonden door zoekteams van de Iraanse overheid. De dezelfde dag nog werd de verloofde van Gulale gearresteerd.
Volgens verschillende Koerdisch- en Perzischtalige nieuwssites hebben verloofde Kayumars en een vriend Gulale overgoten met 4 liter benzine en haar in brand gestoken, alvorens haar lichaam te verstoppen.
De afgelopen dertig dagen werden er maar liefst vijf Koerdisch-Iraanse vrouwen door mensen van hun eigen familie- of kennissenkring om het leven gebracht. In vier van de vijf geregistreerde gevallen werden de vrouwen vermoord door hun echtgenoot of verloofde.
Turkije blijft koploper
Volgens een verslag van het We Will Stop Femicide Platform (Kadın Cinayetlerini Durduracağız Platformu) is het aantal gevallen van het doden van vrouwen door mannen in de maand mei ook in de Koerdische regio’s van Turkije helaas niet gedaald. Mannen hebben in mei in heel Turkije 17 vrouwen gedood. Daarnaast werden er twintig vrouwen werden onder verdachte omstandigheden dood aangetroffen.
Volgens het rapport werden van de 17 vrouwen die in mei werden vermoord, er 2 vermoord door hun zoon, 1 door een kennis, 1 door haar vader, 7 door hun echtgenoot, 3 door hun ex-man, 1 door haar partner en 1 door haar ex-partner. In het verslag staat ook dat maar liefst 10 van de vermoorde vrouwen in hun huis werden vermoord en 2 midden op straat.
Iraaks Koerdistan
Dinsdag werd bekend dat er in de Bakarjo buurt van Sulaimani een Koerdische vrouw vermoord door haar ex-man. Het koppel was inmiddels gescheiden, maar leefde nog in hetzelfde huis.
Het slachtoffer is ten minste de dertiende vrouw die een gewelddadige dood sterft in Iraaks Koerdistan, en de elfde die sinds eind maart is vermoord. Er zijn ook twee zelfmoorden bevestigd. Alle moorden (en ook de zelfmoorden) zijn eerwraak en huiselijk geweld gerelateerd.
President Masrour Barzani tweette op 17 April: “Ik ben ontzet door de brute moord op een jonge vrouw gisteren in Erbil. Er zit geen eer in “eer”-moorden; het is moord, het zet ons terug, en moet stoppen. Ik heb de minister van Binnenlandse Zaken opgedragen ervoor te zorgen dat de dader voor de wet wordt gestraft.”, na uitgebreide kritiek dat de lokale overheid te weinig aan geweld tegen vrouwen zou doen.
Wetgeving schiet tekort in Iraaks Koerdistan
Geweld tegen vrouwen en meisjes komt veel voor en is endemisch in Iraaks Koerdistan, ondanks beloften van de regionale regering van Koerdistan om het probleem aan te pakken. De lokale cultuur is er lastiger dan in andere delen van Koerdistan. Echtscheiding blijft een groot taboe, en wordt maar weinig geaccepteerd als oplossing voor huiselijke geweld. Koerdische vrouwen plegen dan ook vaak zelfmoord om te ontsnappen aan huiselijk geweld of gedwongen huwelijken.
Daders van vrouwenmoorden blijven in Iraaks Koerdistan vaak ongestraft of zitten slechts korte tijd in de gevangenis.
De Doodstraf
In Iraans Koerdistan is scheiding inmiddels beter geaccepteerd. Over het algemeen ligt het aantal scheidingen in Iran erg hoog, al ligt dat vaak in Iraans Koerdistan iets lastiger door de veelal feodale tribal cultuur. Er is echter wel een trend te zien in het aantal scheidingen, waarvan velen gerelateerd aan huiselijk geweld.
Wat betreft moordzaken kent de Islamitische Republiek van Iran – die sharia -wetgeving hanteert – een erg strenge straf. Oog om oog, tand om tand. Op moord – ook tegen vrouwen – staat de doodstraf. De enige weg om deze te vermijden, is het vragen om vergeving van directe familieleden. Dit gaat vaak met bloedgeld, hoge sommen geld die de misdaad zou moeten afkopen, gepaard.
In Iraans Koerdistan heerst een vergevende cultuur. Families kiezen er vaker voor om na enkele jaren op death row de dader te vergeven. De daders van moorden op vrouwen zijn immers vaak familieleden of bekenden, wat de stap om de doodstraf daadwerkelijk uit te laten voeren.
Turkije stapt uit de Istanbul Conventie
Vorig jaar kwamen er schokkende berichten uit de regeringspartij AKP van Turkije, waaronder president Tayyip Erdoğan naar buiten. Er werd gesproken over het opzeggen van de Istanbul Conventie inzake het voorkomen en bestrijden van geweld tegen vrouwen en huiselijk geweld. In Maart stapte Turkije dan ook werkelijk uit deze conventie.
De conventie van Istanboel beschermt vrouwen (en LGBTQI-mensen) en houdt regeringen verantwoordelijk en aansprakelijk voor hun veiligheid. Het is een zorgvuldig opgesteld wetgevingskader dat van cruciaal belang is voor het voorkomen, aanklagen en bestraffen van geweld, met name huiselijk geweld.
Ook nu doet de Turkse regering duidelijk niet genoeg om vrouwen en gemarginaliseerden te beschermen. Er zijn niet genoeg afschrikmiddelen tegen femicide, huiselijk geweld, seksuele intimidatie, geweld tegen vrouwen en verkrachting.
Veel daders krijgen lichte straffen, als ze al een straf krijgen. De terugtrekking uit de conventie van Istanbul zal dan ook rampzalige gevolgen hebben voor de veiligheid van vrouwen en LGBTQ+’ers in Turkije.
Cultuurgerelateerd
Femicide en eerwraak in Koerdistan is sterk cultuurgerelateerd. Vrouwenlichamen zijn de sleutel tot de positie van een familie binnen de gemeenschap. Daarom is de belichaamde ervaring van vitaal belang om het leven van vrouwen te begrijpen, zowel in Koerdistan als in de Koerdische diaspora.
Moord op vrouwen, waar dan ook, wordt gelegitimeerd door de notie dat de “eer” en de reputatie van de man koste wat kost behouden moeten blijven, en dat vrouwen verantwoordelijk zijn voor het handhaven van de “eer” binnen het gezin.
Als men ziet dat ondanks verschillende wetgevingen van verschillende landen, en het feit dat de Koerden niet allemaal dezelfde religies of stromingen aanhangen, femicide toch een groot issue blijft onder de Koerdische bevolking, dan is al snel duidelijk dat het een cultuurgerelateerd fenomeen betreft.
Een oplossing voor femicide lijkt dan ook nog ver buiten handbereik.
