De enige maatregel die de regering voor de alevieten in petto had was de hernoeming van de Nevsehir Universiteit tot de Haci Bektas Veli Universiteit, naar een door Alevi’s vereerde soefi-meester. Daartegenover stond dat de derde brug over de Bosporus, die in aanbouw is, de naam van sultan Yavuz Selim kreeg. In 1514 werden onder zijn gezag 40.000 alevieten vermoord toen ze de zijde van het Perzische Rijk tegen het Ottomaanse Rijk kozen. “Niemand heeft van de universiteit in Nevsehir gehoord, maar iedereen rijdt straks over de brug die genoemd is naar een massamoordenaar,” vat de boze minibuschauffeur Ali Korkmaz de algemene teneur onder alevieten samen.
Kemalistisch
De alevieten, die in Turkije een gemeenschap van naar schatting 15 tot 20 miljoen geloofsgenoten vormt, kennen een geschiedenis van onderdrukking. Het alevitisme is een zeer diverse geloofsstroming, waarin Anatolisch volkssjiisme samenkomt met soefistische geloofselementen. Het hetorodoxe botste vanaf de 14e eeuw met het Ottomaanse gezag. alevieten in Turkije zijn vaak van linkse of kemalistische politieke signatuur. Hun religieuze ceremonies houden ze niet in de moskee, maar in hun eigen gebedshuis, een cemevi, waarin vrouwen en mannen hun gebed in een gezamenlijke ruimte uitvoeren. Cemevi’s zijn niet officieel erkend door de Turkse staat. Dat houdt bijvoorbeeld in dat ze, in tegenstelling tot moskeëen en kerken, hun water- en elektriciteitsrekening zelf moeten betalen.
Iedereen rijdt straks over de brug die genoemd is naar een massamoordenaar
Tijdens de demonstratie van afgelopen zondag herdachten de tienduizenden luidkeels de namen van de vele gevallenen in hun strijd naar vrijheid: “Metin Altiok, hij leeft!” en “Hasan Ali Ferit, hij leeft!,” bij iedere naam de vuist in de lucht stekend. Metin Altiok was een schrijver die tijdens het bloedbad van Sivas om het leven kwam. In het hotel Madimak, waar alevieten bijeen waren voor een cultureel festival, vonden 39 mensen de dood nadat een bende van salafisten het hotel in brand stak. Recentelijk verjaarde de zaak, zonder dat de rechtsgang van vijf van de verdachten voltooid was. Hasan Ali Ferit was een van de zeven jongeren die tijdens de Gezi Park-protesten om het leven kwam.
Kinderen van Atatürk
De verplichte godsdienstlessen zijn in het licht van de geschiedenis een doorn in het oog van de alevieten. Het Turkse onderwijs, voorheen een seculier bastion, waarin ‘de kinderen van Atatürk’ de principes van het secularisme ingeprent kregen, ondervindt in toenemende mate de politieke druk van de regerende AKP. Religieuze imam-hatip scholen, aan veel seculiere onderdrukking blootgesteld in de Turkse geschiedenis, groeien rap in aantal, terwijl verplichte godsdienstlessen op reguliere scholen al jaren aan kritiek onderhevig zijn. De godsdienstlessen zijn op de soennitische leer van de islam gebaseerd en laten tot onvrede van de alevieten nauwelijks ruimte voor alternatieve religieuze stromingen.
In datzelfde straatje schoot ook het project in de wijk Tuzlucayir in Ankara de alevieten in het verkeerde keelgat. Daar is een project in aanbouw, waarbij een moskee en een cemevi gemeenschappelijk verrijzen. Birgün Türkyilmaz is in de vroege ochtend speciaal uit Ankara overgekomen om zijn stem tegen het project te laten horen. “Dit project heeft alleen maar tot doel de alevieten in de islam te assimileren, maar dat zullen we nooit toestaan.” De politie botst in Tuzlucayir vanwege het project geregeld met de bewoners van de arme buitenwijk, waar het verzet van de muren afspat met namen van linkse verzetshelden in allerlei kleuren en op iedere straathoek.
Simpele eisen
Vice-premier Bekir Bozdag kondigde twee weken geleden een aparte alevitische opening aan: “We werken aan een nieuw pakket waarin de staat de elektriciteit en het water voor cemevi’s betaalt.” Birgün-journalist Turan Eser, die veel over de alevieten schreef, is evenals de demonstranten niet overtuigd: “Er is geen legitieme reden te bedenken waarom de regering na elf jaar bepaalde simpele eisen van de alevieten, zoals de gelijke status van moskeëen en cemevi’s, nog steeds niet heeft ingewilligd. Waarom stelt de regering zulke op het oog simpele basisvrijheden zo lang uit?” Een retorische vraag die met de namen van de overledenen nagalmt in de aanloop naar de lokale verkiezingen van 30 maart aanstaande.
Wie vorige week in Turkije wel meer vrijheden kregen waren de hoofddoekdragende vrouwen. Onderdrukt in het opgelegde moderniseringsproces waren ze lange tijd niet toegestaan hun hoofddoek in het parlement en in andere publieke gebouwen te dragen. Inmiddels hebben vijf hoofddoekdragende AKP-parlementariers zitting genomen in het parlement met vurige reacties van oppositiepartijen tot gevolg. Volgende week een analyse van de verschillende reacties.
