Naast gedwongen verplaatsingen in Tete vanwege de koolmijnen zullen in Noord Mozambique tussen de 7.000 en 18.000 hectare worden vrijgemaakt voor de nog te bouwen gasindustrie. Lokale vissers zullen hierdoor langs een enorme strook niet langer toegang hebben tot de zee.
Tegelijk zorgen enorme landbouwprojecten voor grote onrust. Zo werden in het zuidelijke XaiXai, in de afgelopen jaren akkertjes van zeker zesduizend kleinschalige boeren opgeslokt door het Chinese rijstbedrijf Wanbao. “De lokale regering meldde ons op een bijeenkomst dat we niet langer ons land konden gebruiken, omdat het nu van het Chinese bedrijf was”, zegt de in zwarte polo en geblokte wikkelrok geklede Laura Zita. “Ze beloofden ons ander land, maar dat hebben we nooit gekregen”, verzucht de 45-jarige vrouw terwijl ze in een teil voor haar van riet gemaakte hut kleding wast. Zo probeert ze nu geld bij elkaar te scharrelen om haar vijf kinderen te voeden.
Mozambique verhuurt 14,5 miljoen hectare aan Brazilië en Japan
Wanbao’s projectleider Luo Haoping ontkent dat er sprake is van land roof. “De Mozambikaanse regering heeft ons dit land toegewezen”, stelt hij waarbij hij waarschijnlijk zelfs de waarheid spreekt. Alle grond in Mozambique is in handen van de overheid die dit via concessies kan verhuren. Volgens de wet moeten betrokken gemeenschappen hierover worden geraadpleegd en moeten minimaal vijf bewoners ter akkoord een formulier ondertekenen. In veel gevallen komt dit echter enkel neer op informeren. Ook zou de centrale regering regelmatig lokale politici omkopen die buitenlandse investeerders vervolgens melden dat alles akkoord is, waarna de bedrijven op de grond alsnog weerstand ervaren.
Wanboa’s rijstbedrijf is echter nog niets in vergelijking met het zogeheten ProSavanna project in de zogeheten Nacala corridor in het noorden van het land. Daar verhuurt de Mozambikaanse regering maar liefst 14,5 miljoen hectare land aan de Braziliaanse en Japanse regering voor vijftig tot honderd jaar. Die gaan er enorme agrarische projecten opzetten naar model van een grootschalig landbouwproject in de Braziliaanse Cerrado regio, waar op gemechaniseerde plantages soja, suikerriet en palmolie worden verbouwd. Dit zogeheten Prodecer project leidde echter tot grootschalige ontbossing, land roof, bodemverdichting, erosie en verontreiniging van de regionale watervoorraden als gevolg van veelvuldig gebruik van pesticiden en kunstmest, concludeerden onlangs Braziliaanse wetenschappers. Ook daalde de werkgelegenheid, doordat kleinschalige boeren gemiddeld voor 35 banen per honderd hectare zorgen terwijl het gemechaniseerd verbouwen van palmolie en suikerriet voor slechts tien en soja zelfs maar voor een halve baan per honderd hectare zorgt.
Kleinschalige boeren produceren 70% van al het voedsel
“Volgens de regering hebben we deze buitenlandse investeerders nodig om onszelf te voeden maar dat is een leugen”, verzucht Agostinho Bento van de Mozambikaanse boerenvakbond UNAC die benadrukt dat zeventig procent van het voedsel in Mozambique momenteel juist door kleinschalige boeren wordt geproduceerd. “Deze buitenlandse investeerders komen hier alleen maar om veevoer voor Brazilië en Japan te verbouwen en om veel geld te verdienen.”
De pleitbezorger van UNAC benadrukt dat de boerenvakbond absoluut niet tegen modernisering is. “Maar dat moet je op een duurzame manier doen in samenspraak met de boeren.” De Mozambikaanse regering weigert echter met de kleine boeren om de tafel te gaan. “De plannen voor ProSavanna moesten wij uit de Braziliaanse media vernemen.”
‘93 procent van alle houtkap is illegaal’
De duizelig makende bergen van tienduizenden boomstammen op Chinese terreinen langs de toegangsweg naar de belangrijke havenstad Beira duidt op een ander probleem. Met behulp van corrupte politici en onwetende burgers roven Chinese zakenmannen momenteel in onvoorstelbaar tempo de tropische hardhoutbossen van Mozambique leeg.
Volgens het Britse onderzoeksinstituut Environmental Investigation Agency (EIA) is op dit moment zelfs 93 procent van alle houtkap in de voormalig Portugese kolonie illegaal. Hierdoor heeft Mozambique sinds 2007 zo’n 113 miljoen euro aan belastinginkomsten misgelopen, worden er nauwelijks bomen geplant en zijn volgens het EIA binnen tien jaar alle tropische hardhoutbossen in de voormalig Portugese kolonie verdwenen.
Pedro Abilio, die ook voor de Chinezen kapt, weet dat de bossen verdwijnen. “Maar wat kan ik anders. Er is hier geen ander werk”, verzucht de 28-jarige tengere man in blauwe overal en helm terwijl hij het houtschaafsel van zijn bezwete gezicht veegt en zijn kettingzaag nog na gromt. De Chinezen betalen hem 2.500 meticais (65 euro) per vrachtwagen, waar tachtig bomen op passen. Hij weet echter niet dat deze zeldzame hardhoutbomen in China minstens honderd keer zoveel opleveren.
Volle stembussen op het strand
De recente bodemvondsten zorgen ook voor een opleving van het sluimerende politieke conflict. Oppositiegroep Renamo, met wie Frelimo een 16-jarige burgeroorlog uitvocht, aast meer dan ooit op macht en een stuk van de cake. “Renamo is het zat om toe te moeten kijken hoe Frelimo zichzelf verrijkt”, verklaart Charas recente Renamo aanslagen op treinen en burgers.
Ondertussen zijn de verkiezingscampagnes in volle gang. De presidentskandidaten toeren het hele land door en alle billboards, bruggen en verkeersborden zijn volledig beplakt met verkiezingsposters. In mijnstad Tete rijden overal burgers met gigantische Frelimo vlaggen rond. “Zo krijgen ze gratis benzine”, grinnikt Raquel. De 22-jarige student Accountancy gaat zelf niet stemmen ‘omdat het toch niets uitmaakt’. De slanke vrouw in gestreept shirtje, strakke spijkerbroek en gympen vertelt hoe bij vorige verkiezingen op het strand van Beira stembussen werden gevonden vol voor de oppositie aangevinkte stembiljetten. Ook werden verschillende MDM-leden zonder reden gearresteerd, precies op het moment dat werd begonnen met stemmen tellen.
Mensen durven niet op een andere partij te stemmen
“Al zou Frelimo geen één poster plakken, dan nog zouden ze winnen”, verzucht Raquel terwijl ze moet lachen om een groepje Frelimo supporters die op een wiebelige ladder, met de hand dikke klodders lijm op een billboard smeren. Haar vader, die voor bij het ministerie van Gezondheidszorg werkt, gebiedt haar op Frelimo te stemmen omdat die zijn salaris betalen. Volgens de student kunnen mensen moeilijk onderscheid maken tussen de regering en de partij en zien ook veel Mozambikanen Frelimo nog als de bevrijder. Anderen zouden niet op een andere partij durven te stemmen. Bang dat iemand erachter komt, ze dan hun baan kwijtraken of zelfs worden gearresteerd of dat bij overwinning van een andere partij een nieuwe burgeroorlog zal uitbreken.
“Helaas zijn Mozambikaanse verkiezingen tot nu toe nooit vrij en eerlijk verlopen”, zegt ook @Verdade-baas Charas die voorspelt dat de aankomende stembusgang alleen nog maar agressiever wordt omdat Frelimo zijn macht aan het kwijtraken is aan de Democratic Movement of Mozambique (MDM). “Deze oppositiepartij bestaat pas sinds 2009 maar wint snel terrein onder jonge, hoogopgeleide Mozambikanen die het niet langer pikken dat Frelimo het land als zijn persoonlijk eigendom behandelt”, stelt Charas. Zo won MDM bij de lokale verkiezingen vorig jaar in vier belangrijke steden.
‘Als niets veranderd, worden we een tweede Angola’
Mocht Frelimo verliezen, wat overigens zeer onwaarschijnlijk is, dan is er volgens Charas zelfs kans op een nieuwe burgeroorlog. “Tien jaar vocht Frelimo voor onafhankelijkheid, zestien jaar tegen Renamo en nu Mozambique een pot vol goud blijkt te zijn, zou het de macht zomaar uit handen geven?”
De komende jaren zullen cruciaal zijn voor de toekomst van Mozambique. Hoewel steeds meer westerse landen het stimuleren van economische groei als een goede manier voor armoedevermindering zien, zal het sterk afhangen van good governance, een onafhankelijk justitieel apparaat en een sterke civil society of daadwerkelijk ook het leven van de burgers verbetert. “Zal er in Mozambique niet op korte termijn iets drastisch veranderen, dan worden we een tweede Angola”, voorspelt Charas, verwijzend naar de voormalig Portugese kolonie aan de westkant van Zuidelijk Afrika waar olievondsten voor razendsnelle economische groei zorgen, waar echter maar een kleine, inmiddels in hummers rondrijdende, elite van profiteert terwijl veertig procent van de Angolezen nog altijd onder de armoedegrens leeft.
“Ik wil niet klagen”, lacht Charas die opnoemt hoe zijn land gas, steenkool, goud, edelstenen, tropisch hardhout, vis en enorme gebieden met vruchtbare grond heeft. “Maar worden de komende jaren de verkeerde beslissingen genomen, dan hebben we straks 50 miljardairs en een straatarme massa.”
2014 © CompassMedia
