Wageningen, een warme middag in juli, 2016. Voor Alexander Pechtold (50), fractieleider van D66, is het reces begonnen. In een wit poloshirt, de gebruinde voeten in teenslippers, gaat hij voor naar de huiskamer van zijn hoekige jaren tachtig 2 onder 1 kap villa. De lichaamstaal is losjes, elegant. Overal prijken beeldhouwwerken, oud zilver, grote schilderijen, antieke meubels- erfenis van zijn jonge jaren als veilingmeester. Een zorgvuldig uitgekiende inrichting telt, meent hij. “Of ik nou in een vakantiehuisje ben of bij mensen thuis, ik denk vaak: jezus wat onhandig ingericht. Geregeld ga ik dan met meubels slepen.”
Vooraf is afgesproken dat geen onderwerp taboe is. Op de achtergrond luistert zijn woordvoerder, een jonge dertiger, zwijgend mee. In maart 2015 kwamen onbevestigde geruchten naar buiten over een op handen zijnde scheiding van zijn vrouw Froukje, met wie hij nu 18 jaar getrouwd zou zijn. In huis blikken zijn twee blonde kinderen (een dochter van 13 en een zoon van 12) op tientallen foto’s vrolijk de ruimte in.
Tien jaar geleden, aan het begin van zijn politieke carrière, vertelde hij dat hij niet graag alleen was. Dat is niet veranderd, vertelt hij. “Het woord mensenmens, echt, daarvan lopen de rillingen over mijn rug. Maar ik vind het ongezellig om alleen te zijn. Saai.”
We zitten hier in het huis waar je al jaren woont. Maar ik dacht dat je gescheiden was en in een kleine flat woonde?
(droog) “Wij wonen hier.”
Jullie wonen nog als gezin samen?
“Daar ga ik niks over zeggen.”
Waarom niet?
“Omdat het niemand wat aangaat. Ik ben ook terughoudend met details over de kinderen, want mijn beroep heeft al genoeg impact op hun leven.”
Je wilt niet zeggen of je überhaupt gescheiden bent? Dat gaat al te ver?
“Hier wonen de kinderen, en wij wonen hier om de beurt. Fiftyfifty. We hebben dat in deze fase denk ik op een goede manier georganiseerd, met name voor de kinderen. Zij hebben een vaste plek. Mijn vrouw is nu met ze aan het zeilen, en ik ben gisteren een dagje mee geweest. Geen enkel probleem.”
In hoeverre speelt je werk een rol bij de huidige staat van je huwelijk?
“Ik zal nooit iets wat in mijn privéleven gebeurt wijten aan de politiek. Dat zou te makkelijk zijn. Natuurlijk komt je relatie onder druk door de politiek, maar je bent er zelf bij. Ik kan nooit zeggen: daar ligt het aan.”
Waar ligt het dan wel aan?
“Net zoals bij veel andere mensen. Het leven.”
Hoe ben je eronder, dat je huwelijk na 18 jaar voorbij is?
“Ik zeg niet dat het voorbij is. Haha, ik zeg helemaal niks!”
Femke Halsema vertelde me onlangs dat haar kinderen niets van politiek moesten hebben, en vonden dat ze teveel werkte. Hoe zit dat bij jouw kinderen?
“Exact hetzelfde. Ik denk dat mijn kinderen, als ze mogen kiezen, het leuker vinden dat je goed kan zingen dan dat je over moeilijke dingen op het Jeugdjournaal komt.”
Hun belangstelling voor politiek wordt niet aangewakkerd?
“Daar zijn ze nog te jong voor. Mijn dochter zou later zo de eerste vrouwelijke minister-president kunnen worden. Omdat ze een duidelijke mening heeft. En zich op een prettige manier neerzet, en nadenkt. Ik was onlangs een week in Turkije. Ze maakte zich zorgen om mijn veiligheid, want ik ging naar vluchtelingenkampen, vlak tegen de grens van Syrië, en daar waren bomaanslagen. Ze wilde weten wat er speelt, of daar kinderen waren. En of die naar school gingen. Zij zit al op de middelbare school, mijn zoon gaat er nu naartoe. Hij is nog wat kinderlijker. Wat minder expressief. Ik denk dat ik meer op mijn zoon lijk. Zij komen wijzer over, dan ik op die leeftijd was. Via hun mobiel komt de hele wereld binnen. Ze slapen nog met knuffels en ondertussen zien ze na twee keer klikken een onthoofding.”
Bied je als vader tegenwicht?
“Ik probeer er vooral individuen van te maken die durven bekijken hoeveel facetten er aan een vraagstuk zitten voor ze hun mening vormen. Er komt een asielzoekerscentrum hier recht achter. Dit najaar komen daar 300 mensen naartoe. Ik vertel mijn dochter: als je daar in het donker langsfietst naar voetbal moet je een beetje oppassen. Maar ik leg ook uit: daar zitten mensen die zijn gevlucht, 90% komt uit een verschrikkelijke situatie en wil hier een nieuw bestaan opbouwen. Mensen zoals jij en ik. Als je Wilders moet geloven zijn het allemaal verkrachters, uitvreters en testosteronbommen. Zo wil ik mijn kinderen niet opvoeden.”
Als Halbe Zijlstra of Geert Wilders losgaan over vluchtelingen, kun je dan daarna nog een glas bier met ze drinken?
“Met Wilders niet, maar met Halbe Zijlstra ga ik op zich prima om. Soms denk ik: botte hark. VVD-politici, en soms ook CDA-ers, doen allemaal zo alsof het leven maakbaar is. Alsof je anderen verwijt dat er ook tegenslag is! Ik vind dat je in een beschaafde maatschappij mensen op hun plichten mag wijzen, maar onze samenleving mag ook een sociaal gezicht krijgen.”
Toen je kinderen kreeg was je burgemeester. Heb je je destijds afgevraagd of je aan kinderen moest beginnen? Want de banen die jij interessant vindt, laten weinig tijd over voor een gezin.
“Nou, je moet het niet overdrijven.”
Hoe heb je dat afgewogen?
“Een druk bestaan is een kwestie van organiseren. Daar moet je niet over zeuren. Ik ben ook niet iemand die doordeweeks ’s avonds op de bank zou willen zitten.”
Je hebt niet gedacht: ik wil een intensieve carrière, dus ik begin niet aan het vaderschap?
“Nee, dat vind ik een idiote gevolgtrekking. Het leek me leuk om kinderen te hebben. Maar je bent eerste die vraagt: is je carrière een afweging geweest? Nee. Waarom zou het?”
Moeders die veel werken vertellen me dat ze zich voortdurend schuldig voelen tegenover hun kinderen. Herken je dat überhaupt?
“Je wil altijd meer voor je kinderen doen. Maar als ik wat wij met de kinderen doen vergelijk met wat mijn vader deed, ben ik blij dat de emancipatie een flinke stap heeft gemaakt. Mijn vader kon niet eens een ei koken. Hij had dat glas water voor je kunnen inschenken, dat was het wel.”
En hij was er niet veel.
“Hij was minstens zo druk als ik.”
Hoe heb je dat ervaren?
“Hij kwam vaak thuis als ik al sliep, en was weg als ik wakker werd. Ik heb daar geen gehavende jeugd door gekregen. Als je de hele tijd op elkaars lip zit word je er ook niet vrolijk van. Ook niet met kinderen.”
Wat zou je met je kinderen willen doen wat nu niet kan?
“Ik zou wat vaker met zijn allen lekker bij elkaar willen zijn. Op maandagavond ben ik meestal op tijd thuis en bak pannenkoeken. Ideaal is dat je met zijn allen staat te koken. Nou, ze vinden tafel dekken alsof ik de kinderarbeid heb geherintroduceerd. Soms heb ik het idee dat we ons door de bladen laten aanpraten dat het helemaal ideaal moet zijn. Maar in een normaal leven sta je in de file, ben je te laat thuis, heeft de kat net overgegeven en is de melk over datum.”
In 2008 zei je dat je rond je 50e dacht te stoppen met de politiek. Maar je gaat nu een nieuwe termijn doen. Denk je wel eens aan…?
(stem slaat bijna over) “Stoppen?! Nee natuurlijk niet!”
Wouter Bos verruilde de politiek voor het bedrijfsleven. “Voor mijn gezin.”
“Ach, dát? Oewww…. Laten we daar maar niks over zeggen.” (Schudt het hoofd)
Je gelooft er niks van?
“Het zijn uw woorden. Nee, als je altijd maar het ideale nastreeft, bereik je het nooit. Dan ben je jaren verder en gefrustreerd.”
Je had prima kunnen besluiten om geen nieuwe termijn te doen. Het merendeel van de politici vindt het na 10 jaar in de Tweede Kamer mooi geweest.
“Ja, alleen ik weet één ding van mezelf, dat ik daarna geen 9 tot 5 baan ga doen. Dus dan maakt het niet veel uit dat ik nu doe wat ik doe. Ik heb het gevoel dat als je doorvraagt bij mijn kinderen: vind je het belangrijk, het werk wat papa doet? Dat ze dat ook erkennen. Ik hoop, dat als we er later als ze volwassen zijn over spreken, dat ze snappen dat dit was wat ík wilde doen. Net zoals ik hen stimuleer om te doen wat zij willen.”
Maar op dat punt van begrip zijn jullie nog niet.
“Nee.”
Wat ga je deze vakantie doen?
“Dat had je kunnen zien, ik had het nog zo mooi gedrapeerd op die tafel. Ik ga met de kinderen naar Normandië. Of ik ga kamperen?! Nee zeg.” (staat op, loopt naar de keuken om koffie te zetten)
De slagvelden van Normandië, heet dit boek. Dat wordt een leuke vakantie.
“Hoezo? Mijn zoon was erg met Normandië bezig. Ik zei: dit is de tijd om het met eigen ogen te bekijken. Ik wil naar die landingsstranden, het is mijn dure plicht om ze te laten zien wat daar gebeurd is. Het is vakantie, maar toch… Dit stukje van Europa mag zo blij zijn met wat wij aan welvaart hebben. Aan vrijheden. Gisteren heb ik op Netflix nog eens Saving Private Ryan gekeken. Dan zie je honderden jongens afgevuurd worden. Je mag je best eens bewust zijn dat je ook op je 19e daar op het strand afgeschoten had kunnen worden. (opwinding, lichte blos, begint te gebaren en op zijn tenen heen en weer te wippen) Generaties jonge mannen werden erdoorheen gedraaid. Uit landen die er geen flikker mee te maken hadden! Canadezen, Amerikanen. Moet je nagaan, je was 19, kwam uit Ohio, en ze zeiden: hol maar die duinpan op. Ze werden gewoon hop neergemaaid. Die jongens hadden kunnen denken: zoek het uit daar in Europa. En wij zitten hier maar te zeuren over het Oekraïne referendum, en zeggen: wat hebben wij met die mensen. (Stemverheffing, stampt de melkschuimer driftig op en neer) Wij hebben álles met die mensen! Daar wonen dezelfde jonge mensen als hier, die zoeken naar vrijheid, naar welvaart, die willen ondernemen.”
Je moeder leeft nog. Hoe is jullie band?
“Heel innig. Ze heeft al 25 jaar leukemie, en managet het fantastisch. Ze is 76, woont zelfstandig en appt zich met alle mogelijke emoticons door het leven. Ze is zeer alert. Laatst stuurde ze me een appje, tijdens het debat.”
Ze zat op televisie mee te kijken?
“Nou dat had ik eerst niet door. Ze appte over iets waarvan ik dacht jeetje, dat kan vanavond wel. Na 2 minuten kreeg ik weer een appje: ik zag dat je het gelezen hebt, dus je kunt nu best antwoorden! Met van die rode duiveltjes erbij. Dus ze zat te kijken, en zag dat ik op mijn telefoon had gekeken en niet antwoordde.”
Verwacht mama ook een dagelijks telefoontje van zoonlief?
“Niet dagelijks, maar als ik een week niet gebeld heb appt ze: ik zou nu ook zes dagen achter de deur kunnen liggen hoor! Onze band is heel open en direct. Dus ik heb het niet van een vreemde.”
Word je weleens gecorrigeerd door je moeder na een debat?
“Weleens? Altijd! Mijn moeder heeft een feilloos gevoel voor maatschappelijke trends en politiek. Met name in verkiezingstijd zegt ze: niet te persoonlijk worden, blijf bij jezelf. Bij tv-interviews zegt ze telkens: geef meer voorbeelden, maak het concreter. Mensen willen precies weten wat het betekent, niet te abstract.”
Je wordt niet de hele tijd over je bolletje geaaid.
“O absoluut niet. Waar was ze het nou laatst niet mee eens? We hadden ergens gedoe over. Oja, etnisch profileren door politieagenten. Daar hadden wij als D66 zwaar afstand van genomen. Toen appte ze: (zet licht verontwaardigde stem op) ja, natuurlijk moeten die agenten een beetje rekening houden met wie ze in een auto zien. Vind je het gek? Nou zei ik, dat is discriminatie. Toen kreeg ik terug: gezeik. (Droog) Nou, dat is toch vrij direct. Met weer van die duiveltjes erachter. Sinds ik volwassen ben is ons contact spitsvondiger. Gevatter. Dat vind ik heel leuk.”
Pechtold laat zijn benen over de leuning van de fauteuil bungelen en aait zijn blote voeten.
Hoe was het contact met je vader?
“Nou, die was er weinig. Mijn vader heeft alles mogelijk gemaakt wat we als gezin konden doen, door hard te werken. Met mijn moeder kon ik leuk debatteren, maar mijn vader was meer een zender. Als hij aan het woord was, dan luisterden we hoor. Hij had hele filosofieën en theorieën over van alles en nog wat, tot het ontstaan van de aarde aan toe. Toen ik 10 werd vond ik het minder interessant worden. Daarom mis ik hem nu, want hij is in 1999 overleden. Ik was 34, en had nog geen kinderen. Ik had het nu leuker gevonden om met hem te praten dan toen. Ik zat nog zo in de opbouw van mijn leven, dat ik er weinig tijd voor had. Hij heeft nog net meegemaakt dat ik wethouder werd, maar inmiddels ben ik zoveel stappen verder. Daar had ik graag met hem over willen wisselen.”
Welke rol heb jij als vader? Zender of debater?
“Mijn kinderen zeggen weleens pesterig: je zit niet in de Tweede Kamer. Als we het niet eens zijn begin ik te argumenteren en te debatteren, daar hebben ze geen zin in.”
Wat zegt je vrouw op zo’n moment?
“Eh, die zegt hetzelfde. Jaja. Omdat ik ben gewend om door te argumenteren. In zekere zin wil ik mijn gelijk hebben. En dan krijg ik te horen: je zit hier niet in de Tweede Kamer. Dus hou je mond maar.”
Ik begreep dat je vader euthanasie heeft gepleegd.
“Ik zat ernaast. Zijn laatste sigaar heb ik bewaard. Het is gek, om ’s morgens naar je ouderlijk huis te gaan in de wetenschap dat je vader om 18.00 uur gaat overlijden. Zijn ziekbed duurde vijf jaar, wat overigens niet altijd ellende was. Mijn ouders hebben samen hele idiote dingen meegemaakt. Ook van een ziekenhuisbezoek kun je iets leuks maken.”
Help me even? Dat zie ik niet voor me.
“Nou gekke dingen. Hij had de ziekte van Kahler. Dat is een soort botontkalking. Het begon met een rib die brak, toen een vinger en daarna een arm. Het eindigde met een gat in de schedel, toen zag ik een deukje in zijn hoofd. Hij schreef net als ik met links, en op een gegeven moment brak zijn linkerarm en heeft hij zichzelf aangeleerd om met rechts te schrijven. Toen brak zijn rechterarm, en zijn linkerarm was net iets beter. Toen is hij weer met links gaan schrijven, terwijl zijn arm in plastic was gegoten. Maar vervolgens brak zijn vinger links, en is hij met zijn mond gaan schrijven.”
Je vertelt het wel heel laconiek.
“Zo deed hij het zelf ook. Ik heb brieven van hem waarvan ik denk: oh ja dat was met links, dat was met rechts, dat was met zijn mond.”
Was hij een keiharde?
“Geen keiharde, maar hij vond wel, zo staan mijn moeder, mijn vader, en mijn broer in het leven, en zo hoop ik ook mijn kinderen op te voeden: je kunt over alles zitten zeuren, want er is zat om triest over te zijn in het leven. De vraag is of je alles uitvergroot voor jezelf en je omgeving. Mensen kunnen tegenwoordig ongelooflijk weinig hebben. Ik denk dat wij van huis uit iets meer gehard zijn. Een andere levenshouding. Vorige week zag ik mensen op televisie die de dag na de Turkse couppoging hun kinderen van het vliegtuig haalden. Het was alsof ze hen na drie jaar uit een oorlogsgebied hadden gehaald. Mensen stel je niet zo aan! Wat een gezeik!”
“Zou je zelf zo kunnen sterven als je vader? Binnen vijf jaar je lichaam in elkaar voelen zakken en toch doorgaan?”
“Ik hoop het. Niet zeuren, en doorgaan, maar tot op zekere hoogte. Mijn vader heeft ook zijn grenzen verlegd. Eerst zei hij: van mijn leven ga ik niet in een rolstoel. En hij heeft toch nog een jaar in een rolstoel gezeten. Hij zat een week of twee af van het moment dat zijn rug zou breken. Ik denk dat het verstandig is geweest, dat hij dat niet heeft willen meemaken.”
Hoe heb je zijn ziekbed ervaren?
“Zijn aftakeling was pijnlijk. Maar we hebben nog nooit zo intensief gesproken als toen. Waar ik hem tot mijn 18e, toen ik thuis woonde, bijna nooit zag. Hij kon ook geen kant op, dus dat was makkelijk. Hij heeft als dienstplichtig marinier twee jaar in Indië gevochten. Vroeger, als ik vroeg of hij wel eens iemand had gedood, gaf hij nooit antwoord. En op het eind wel, heel openhartig. Hij was heel uitgesproken over dat hij dat een vuile oorlog vond.
In de laatste oorlogsjaren zat er een Joodse familie bij mijn grootouders ondergedoken. Mijn vader was een jaar of 16,17. Die onderduik heeft een enorme spanning in het gezin teweeggebracht. Die mensen waren al twee keer verraden. Ik had wel spannende dingen gehoord over geweren die mijn vader gejat had en die onder het bed van mijn grootmoeder verstopt lagen. Maar verder hoorden we er heel, heel weinig van. Pas op het einde vertelde hij hoe bang hij was geweest.”
Heb je zelf een euthanasieverklaring opgesteld?
“Nee, ik wil het zeker. Maar om al op je 50e een euthanasieverklaring op te stellen?”
Wat zou je er in zetten?
“Voor mij is het aller, aller, allerbelangrijkste de geest. Zodra die begint te haperen is het mooi geweest.”
Ook bij lichte dementie?
“Bij lichte dementie is het prima, af, over. Nou ja, niet als ik twee boodschappen vergeet, maar als ik moeite krijg om mijn directe omgeving te herkennen is dat een mooie grens.”
D66 dient binnenkort een initiatiefwet in, waarbij aan de bestaande euthanasiewet het thema ‘voltooid leven’ wordt toegevoegd. Leg eens uit?
“Je mag nu alleen hulp bij het beëindigen van je leven krijgen als je lichamelijk iets mankeert. Wij vinden dat het ook moet kunnen als je samen met artsen, in een zorgvuldig proces, meent dat je leven klaar is.”
Euthanasie zou op je 50e ook kunnen.
“Ja. Het zal me een zorg zijn hoe mensen dat invullen. Als de arts er maar van overtuigd is dat het een lang gekoesterde wens is, en geen impulsieve beslissing.”
Wanneer zou jij je leven voltooid achten?
“Voor mij zou het ontzettend uitmaken: wonen mijn kinderen in de buurt of zitten ze in Australië? Heb ik het gezellig thuis en kan ik nog een boek lezen, of lig ik in een verzorgingshuis?”
Wat is in een normale werkweek het moment waarop je de meeste druk ervaart?
“Nou, de druk is constant, maar de kunst is om je niet gek te laten maken. Mijn generatie politici is gewend dat er elke week wat aan de hand is. In de jaren 90, toen Thom de Graaf fractievoorzitter was, was die dynamiek anders. ’s Morgens kwam de krant, ’s avonds het Acht uur Journaal en daartussen was het rustig. Dit is een leuke fase in de politiek, omdat ik ervaring heb, terwijl we nu in een hele interessante tijd leven. Hoe kan het dat in een land waar 95% van de rest van de wereld stik jaloers op is, zoveel mensen het gevoel hebben, dat het naar de hel en verdoemenis gaat? Die onevenwichtigheid feascineert me. Na de aanslag in Nice zag je overal dat afgedekte lichaampje met zo’n knuffel ernaast. Verschrikkelijk natuurlijk, maar hoe voyeuristisch wil je zijn? Mensen bouwen daardoor een continue onrust en onvrede op. Terwijl ik denk: het was er vroeger ook, maar je zag het minder.”
Terugkijkend, waar ben je trots op na 10 jaar in de Kamer?
“D66 neemt nooit genoegen met stilstand. Wij zijn geen oude machtspartij die denkt dat het land al af is. Elke paar jaar krijg je dat geleuter van: in de jaren 50 was Nederland nog gezellig. Toen kon je de achterdeur open laten. Ja, weet je waarom? Er viel geen donder te halen, haha, en de vrouw was thuis. (fel) Dat is toch vals sentiment. Je mag mensen best wat tegenwicht geven.
Ik ben trots dat ik lid ben van een partij die geen genoegen neemt met discriminatie, op allerlei manieren. We hebben er net een wet doorheen waardoor de meemoeder van een lesbisch stel, dus de moeder binnen die relatie die het kind niet gebaard heeft, dezelfde rechten heeft.
Een ander punt: mensen beschouwen het nu als bezuiniging als je op latere leeftijd langer thuis blijft wonen. Maar mijn overgrootmoeder en grootmoeder zag ik met zes man op een zaal hun laatste jaren doorbrengen. Met één nachtkastje, en je mocht de stoel van thuis meenemen en een dingetje voor aan de muur. Dat was het. Met wijkverpleging kun je straks veel langer op prettige en beschaafde wijze thuis blijven wonen. Een enorme verworvenheid.”
Aan- en uitgekleed worden door iemand van de thuiszorg, zou je dat verdragen?
“Ik zou dat geen enkel probleem vinden, als ik daartussen leuk aan het biljarten ben, en in mijn rolstoel met mijn kleinkinderen naar een mooie tentoonstelling kan gaan. Maar als ik gevoerd moet worden, en vervolgens voor een tv wordt gezet, en verplicht naar het programma Rijdende Rechter (proest) moet kijken, ben ik er gauw klaar mee.”
Kon je er tegen, om dit jaar 50 te worden?
“Ik vond 40 moeilijker dan 50. Zolang er nog een 3 in zat kon ik mezelf wijsmaken dat het een soort studententijd was, met een verlenging en strafschoppen. Toen ik 50 werd zei een collega grappend: vanaf nu geldt dat als je ’s morgens wakker wordt en je voelt niet ergens een pijntje, dan ben je dood.”
Hoe stel je het lichamelijke verval uit?
(met zelfspot) “Ik doe elke week de Milon Cirkel in de sportschool. Binnen een uur doe je twee keer een rondje apparaten. Fietsen, steppend hardlopen en alle mogelijke been-, arm-, en buikspieren, allemaal een minuut, en dan ga je naar het volgende apparaat.”
Gestreste toestand.
“Ja, je komt er bekaf vandaan! En omdat je voor en achter je ook mensen hebt kun je niet even denken ik stop even.”
Nu moet je na 18 jaar huwelijk als middelbaar man de liefdesmarkt weer op, en gaan tinderen.
“Hoezo? Ik heb geen enkele uitspraak gedaan over relaties. Heb je mij horen zeggen dat ik vrijgezel ben? Ik heb mijn trouwring nog om!”
CV
Alexander Pechtold (Delft, 1965) zijn doctoraalexamen Kunstgeschiedenis en Archeologie aan de Universiteit van Leiden. In 1994 begon hij zijn politieke carrière als raadslid in Leiden namens D66 en in 1996 werd hij wethouder. Vanaf 2003 was hij twee jaar burgemeester van Wageningen. Op 31 maart 2005 werd hij minister voor Bestuurlijke Vernieuwing en Koninkrijksrelaties. Sinds 2006 is Pechtold lijstrekker en fractievoorzitter van D66.
De favorieten van Alexander Pechtold
Popnummer- “Catch You Baby van Lonnie Gordon, in de remix van 7th Heaven, daar kan ik in de auto helemaal op los.”
Favoriete kledingontwerper- “Nee, kom op zeg. Voor mannen?”
App: “Catawiki, het online veilinghuis.”
Cabaretier- “Youp van ‘t Hek. Mijn leven lang al. Van de nieuwe lichting vind ik Diederik Smit hartstikke goed. Midden die Turkije crisis, als heel Nederland roept o wat erg, twittert hij: ‘ik heb al jaren een militaire coupe, bevalt me prima.’
Museum- “Het Kröller-Müller Museum. Ook leuk met kinderen, vanwege de beeldentuin. Er hangen mooiere Van Goghs dan in het Van Gogh museum.”
Kunstenaar: Jan Wolkers. “Met hem was ik lang bevriend. Ik heb veel schilderijen van hem. Wolkers was een fascinerende man. Omdat hij een ongegeneerd leven leidde. Recht voor z’n raap, net als zijn werk. Hij was erg met de natuur bezig, en met politiek en maatschappelijke zaken. Ik zie nog voor me hoe hij buiten zat te vertellen met die zangerige, lijzige stem, terwijl zijn zoon mijn dochter tekende, als baby op het gras. Een dierbare herinnering.”
