Dag één van mijn nieuwe leven begint met het smerigste ontbijt dat ik ooit onder ogen heb gekregen. Een steengrijze brij met zemelen, een lookalike van een bokaal kinderkots, vergezeld van de muffe geur van, tja van wat? Een te laat ontruimde afwasmachine? Een halfvolle biobak? Kleur en geur beloven weinig goeds, en helaas wordt die belofte meer dan waargemaakt bij mijn eerste bord havermoutpap in vijfentwintig jaar. Waar ik ooit tijdens een studentenkamp een smakelijk bord met veel bruine suiker en rozijnen kreeg voorgeschoteld, begin ik nu aan een zelf geprepareerde bak zonder suiker met veel water en een wolkje sojamelk. In het diepste geheim volg ik voor het eerst van mijn leven een dieet en de moed zinkt me nu al in de schoenen.
Brood, aardappelen, pasta en rijst vervangen door groenten, fruit en havermoutpap. Sojaproducten in plaats van zuivel. Kaas mag. Kleine portie vette vis en gevogelte, veel water.
Deze culinaire catastrofe is de schuld van Kris Verburgh, een Belgische arts die met zijn boek De voedselzandloper al maanden in de toptien van de Nederlandse bestsellerlijsten staat (zandloper verwijst hierbij niet naar de ideale lichaamsvormen, maar naar het model van de nieuwe voedingswijzer die Verburgh introduceert). Tot mijn opluchting noemt Verburgh zijn aanpak geen dieet maar een methode om door gezonde voeding gezond oud te worden. Om fris en fruitig de honderd te halen, adviseert wetenschapper Verburgh brood, pasta, aardappelen en rijst uit het dagelijks menu te schrappen, evenals alle zuivelproducten. Als broodvervanger smikkelt Verburgh elke ochtend een bord havermoutpap naar binnen. Blijk-baar werkt het, want op de achterflap tuurt Verburgh opgewekt met uitstekende jukbeenderen en ingevallen wangen in de camera.
Magnetronpizza's
Dat de 26-jarige Verburgh een populair mannenboek heeft geschreven, was me een maand voor mijn dieetdebuut al gebleken op de vijftigste verjaardag van een trouwe vriend. Zoals gebruikelijk bij dat soort gelegenheden tref je kennissen die je al jaren niet hebt gesproken. Advocaat M. zag er opvallend gezond uit. Toen de obers kleine bordjes met verrukkelijke verse ravioli in botersaus uitdeelden, sloeg M. beleefd af. Hij onthulde zijn geheim: geen foute koolhydraten meer. Montignac? Nee, ik moest ook De voedselzandloper aanschaffen, de exemplaren waren niet aan te slepen. 'Maak je geen zorgen, het is geen echt dieet. Gewoon gezond eten.'
Aangezien ik dankzij een verhuizing met bijbehorende magnetronpizza's de nodige extra kilo's lichaamsvet meetors en my first male tits in de ochtendspiegel zie opdoemen, besluit ik zijn advies op te volgen. Dus tuur ik op de eerste dag van mijn nieuwe leven vertwijfeld naar een bord gruizige pap.
Stiekem verleid
Hoe komt het dat ik en andere mannen – homo of hetero – zo moeilijk aan een dieet beginnen? Vrouwen doen niets anders. Op de website van WeightWatchers spreekt Neer-lands grootste afslankorganisatie louter haar vrouwelijke clientèle toe. 'Heb je een man aan je zijde die je volledig steunt in je afvalplannen en die misschien zelf ook een paar kilo's kwijt wil? Prijs je dan gelukkig! Veel medeafvallers hebben dat geluk immers niet.' Mannen willen immers noch te veel groente noch te weinig vlees op hun bord, aldus WeightWatchers. Die kerels hebben hun vrouw al diverse (mislukte) afvalpogingen zien doen en haken af. Oplos-sing voor de echtgenotes: verstop de groenten in een stoofschotel, vervang rundvlees door kip en serveer er een light biertje bij. Dan komt het allemaal goed met hem.
WeightWatchers veronderstelt dat mannen niet willen diëten en stiekem verleid moeten worden.
Het mannenblad Men's Health daarentegen opteert voor de frontale aanval. Vrijwel elke cover toont een halfnaakt mannenmodel met een geprononceerde, onbehaarde sixpack. Afvallen mag open en bloot, als daar maar spieren voor in de plaats komen. 'Strakke buik! Verlies 5 kilo in 4 weken', roept de omslag van het zomernummer. Bekende Nederlanders onderwerpen zich aan een bruut bootcamp-regime om de felbegeerde strakke buik van zijn spek te verlossen. Als een caveman worden er wel proteïnen naar binnen gewerkt, desnoods met wat extra spierpoeders.
Maar ook Men's Health vermijdt het woord 'dieet' stelselmatig. 'Onze lezers hebben een sterke aversie tegen dat begrip,' legt hoofdredacteur Jan Peter Jansen uit. Ze geloven volgens hem niet meer in crashdiëten en zijn bang voor het beruchte jojo-effect. 'Wij publiceren liever een verhaal over superfoods zoals zalm, kikkererwten of mosterdkool. Met gezond eten verbeter je je gezondheid als jou dat uitkomt. Nie-mand brengt het op om zich altijd aan een programma van WeightWatchers te houden.' Nu obesitas steeds meer dodelijke ziekten veroorzaakt, beseffen zijn lezers volgens Jansen dat ze aan sport moeten doen, dat ze zes kleine maaltijden per dag moeten eten. 'De moderne man is minder zelfverzekerd, maar meer zelfbewust. Hij beseft dat hij zichzelf beter moet verzorgen, dat hij op de singlesmarkt niet meer wegkomt met lovehandles.'
Laxeren
Op mijn sportschool zijn ze het met de Men's Health-hoofdredacteur eens. Accountant Jerry Hoogland wrijft spottend over zijn welvaartsbuikje. 'Mijn relatie is uit. Ik zeg niet dat ik dat aan mijn lovehandles te danken heb, maar zij is er wel vandoor met een slanke gozer. Huilie-huilie helpt niet, dus heb ik besloten het roer om te gooien. Het vreemde daarbij is dat iedereen je toejuicht als je gaat squashen of hard-lopen, maar als ik een bak salade meeneem naar kantoor voor de lunch, lachen diezelfde collega's me uit. Hypocriete hufters zijn het. Bovendien snappen ze niet dat je van sporten niet afvalt.'
'Niets ontberen, maar laxeren.' Zo min mogelijk koolhydraten, geen suiker of andere zoetstoffen. Vermijd alcohol. Eet noten, vette vis, kaas en yoghurt. Roggebrood en boekweitgrutten zijn aanraders.
Maarten 't Hart kan zich in de laatste bewering van de accountant vinden, al ziet hij sporten als een ongezonde activiteit. De broodmagere auteur – 'je kunt mijn ribben tellen' – publiceerde een opmerkelijk mannendieet. In Het dovemansorendieet bejubelt hij de heilzame kracht van een goede stoelgang als methode om af te slanken. Zijn vuistregel luidt: 'Overal mag ik in bijten, mits ik daarvan flink ga schijten.' Natuurlijk eet hij met mate koolhydraten en laat hij alle toetjes staan. Alcohol is uit den boze. Maar uiteindelijk is 't Hart naar eigen zeggen zo dun doordat hij stelselmatig voor goed laxerende maaltijden kiest.
Ongezond
Kris Verburgh van De voedselzandloper gelooft niet in dat laxeergedoe. 'Maar Maarten 't Hart heeft wel een punt: een mens heeft veel vezels nodig. Als er één constante is in studies die nagaan door welke voedingsmiddelen mensen langer leven, dan is het wel voeding die veel vezels bevat. We hebben vezels nodig om onze darmen, waarin tien keer meer bacteriën huizen dan in de cellen waaruit ons lichaam is opgebouwd, gezond te houden. Deze bacteriën maken vitamines en korte-keten-vetzuren aan die invloed hebben op onze algemene gezondheid.'
Verburgh is een oneindige bron van medische voedselfeiten. Zijn boek staat er vol mee, zozeer dat maar een klein gedeelte van De voedselzandloper bestaat uit het dieet – pardon, zijn 'gezond ouder worden'-patroon. Hij denkt niet dat zijn boek meer aanslaat bij mannen dan bij vrouwen. 'Meestal kopen vrouwen gezondheidsboeken. De reden dat dit boek ook door mannen wordt gekocht, is dat dit boek niet zozeer gaat over afvallen, maar over het vertragen van het verouderingsproces via bepaalde voeding. Terwijl diëten en afvallen meer vrouwenzaken zijn, is veroudering iets wat zowel mannen als vrouwen interesseert.'
De oermens was een verzamelaar en at geen graan of zuivelproducten. Eerst ontgiften door geen koffie, thee, alcohol of suiker meer te gebruiken. Daarna ongelimiteerd eten van groenten en fruit, en 300 gram vlees of vis per dag.
Als je maar kunt roepen dat je een wetenschappelijk boek bestudeert, kom je als man wel weg met het voedselzandloperdieet. Verburgh: 'We worden vandaag de dag om de oren geslagen met tegenstrijdig voedingsadvies uit de media. De ene keer veroorzaakt koffie hartritmestoornissen, de andere keer vermindert het de kans op een hartaanval. Volgens het ene magazine is vette vis goed voor het hart, terwijl je een week later leest dat het vol toxische stoffen zit. Maar in de wetenschappelijke literatuur is er veel minder tegenstrijdig advies dan in de weekbladen. Wetenschappelijk gezien hebben we een betere kijk op wat nu gezond en ongezond is. Als je voeding bovendien bekijkt vanuit het standpunt van de biogerontologie, de wetenschap die het verouderingsproces bestudeert, dan kunnen heel wat voedingsmythes weerlegd worden en de langetermijngevolgen van diëten beter worden ingeschat. En dan zie je dat veel diëten eigenlijk ongezond zijn.'
Oké, voor mij geen Atkins, Dr. Frank, Sonja Bak-ker of het bloedgroepdieet, en ik sla South Beach over. Ondertussen worstel ik nog steeds met de havermout. Inmiddels voeg ik er appel, bosbessen, amandelen en walnoten aan toe. Inderdaad, zo proef je bijna niets meer van de havermout. Verburgh troost me: 'Uiteraard is de voedselzandloper geen gebod, maar eerder een leidraad. Mensen die hun wit- of bruinbrood vervangen door volkorenbrood zijn ook al goed bezig. En ik zondig ook af en toe, meestal met een croissant.'
Mooi, want het lukt me niet altijd om het brood te laten staan. De rage van speltbrood (oergraan dat niet in de darmen zou beklijven en volgens de methode-Maarten 't Hart direct het lichaam verlaat) wordt door Verburgh afgekeurd – 'Spelt biedt geen extra bijzondere gezondheidsvoordelen' – dus dat is ook al geen uitvlucht voor mij. Die dagelijkse pap helpt trouwens wel, want in vijf weken ben ik vier kilo afgevallen.
Kris Verburgh, 'De voedselzandloper. Over afvallen en langer jong blijven', uitgeverij Bert Bakker, € 17,95
Maarten 't Hart, 'Het dovemansorendieet. Over zin en onzin van gewichtsverlies', Arbeiderspers, € 17,50
'Alle diëten. Kies het dieet dat bij je past', uitgeverij Reality Bites, € 19,95
Verschenen in: Vrij Nederland
Waardeer dit artikel!
Dit artikel las je gratis. Vond je het de moeite waard? Dan kun je jouw waardering laten zien door de auteur een kleine bijdrage te geven. Zo help je onafhankelijke journalistiek in stand te houden.
Dirk Koppes
SmaakMaker Dirk Koppes proeft en fileert het culturele klimaat. Deze AlbertHeijnHater was hoofdredacteur van Carp, chef cultuur bij De Pers, en schreef een reisboek over Cubaanse jongeren. Hij selecteert verplicht lees- , proef- en kijkvoer.