De jeugd kampt met achterstanden in sociale ontwikkeling en toegenomen mentale problemen. Ouderen vereenzaamden en stierven alleen in een verpleeghuis. Ondernemers verloren hun inkomen en levenswerk. Mensen die voorheen vertrouwen hadden in vaccins en overheid, raakten dat soms volledig kwijt door de dwang rond coronavaccins. Velen zijn nog steeds – en misschien wel voorgoed – hun positieve blik op overheid en instanties kwijt. Je ziet dat nu aan de extra daling in de vaccinatiegraad voor kinderziektes. De schadelijke effecten van het coronabeleid zijn evident. Grote vraag is: weegt al die langdurige schade op tegen de baten van dat die maatregelen? Was het het waard?
Verwende snowflakes
Wie die vraag de afgelopen jaren stelde, werd al snel voor ‘wappie’ uitgescholden. Het is mij talloze keren overkomen, vooral op social media. Voor mensen die leden onder maatregelen en dat uitspraken was geen tolerantie. Vreedzame demonstranten tegen coronamaatregelen werden tot bloedens toe toegetakeld door de ME. Jongeren die aan de bel trokken over hun mentale nood werden als verwende snowflakes weggezet. Je was met ons of tegen ons, ‘samen’ moesten we het doen. En ‘samen’ betekende blijkbaar dat de overheid ‘0 begrip’ voor je had als je liever geen vaccin nam, ‘samen’ betekende dat jongeren jaren achter een laptop onderwijs moesten volgen, ‘samen’ betekende we niet mochten sporten of elkaar konden opzoeken, en ‘samen’ betekende dat ouderen hun dementerende partners een jaar lang niet konden vasthouden. Wie daar niet aan meedeed, was een wap. ‘Samen’.
Tegen het einde van de pandemie kwam er pas een ‘Maatschappelijk Impact Team’ (MIT) als soort tegenhanger voor het OMT, dat moest kijken naar het effect van maatregelen op ons mensen (en niet alleen op het virus). Dat MIT zegt vandaag in een advies voor toekomstige pandemieën dat pandemische paraatheid om actie vraagt. ‘Om de advisering en besluitvorming beter te onderbouwen, moet de komende jaren meer kennis beschikbaar komen over de maatschappelijke impact van pandemieën en pandemiemaatregelen.’
Paraat voor de volgende pandemie
Volgens experts is het geen vraag óf er een volgende pandemie komt, maar vooral wanneer. Om de maatschappelijke schade van een volgende pandemie zoveel mogelijk te kunnen indammen, moeten we beter voorbereid zijn. Dit bepleit het MIT in het advies Samen paraat voor de volgende pandemie (daar is dat woord ‘samen’ weer) dat ze vandaag overhandigen aan het ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid (SZW) en het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP).
Het klinkt mooi, al moet mijn vertrouwen in het MIT nog wat groeien. Ik vraag me bijvoorbeeld af waarom dat MIT eind 2022 nog steeds enthousiast was over het coronatoegangsbewijs. Juist zo’n maatregel die wetenschappelijk bewezen amper tot geen positief effect had en wél enorme maatschappelijke impact. Immers: de TU Delft toonde aan dat de QR-code – waarmee je alleen gevaccineerd of getest ergens in mocht – in het beste scenario voor slechts een klein beetje minder besmettingen zorgde. En daarbij waren het ‘waterbedeffect’ – van ongevaccineerden die elders samen gingen komen – en de schijnveiligheid – van mensen die vanwege het CTB alle voorzichtigheid lieten varen – nog niet eens meegenomen.
Desastreus coronatoegangsbewijs
Na invoering van het coronatoegangsbewijs nam het aantal besmettingen explosief toe en kwam er toch weer een lockdown. De positieve effecten van het CTB waren dus op z’n zachtst gezegd minimaal. De negatieve maatschappelijke effecten daarentegen waren enorm. Miljoenen mensen die niet meer spontaan deel mochten nemen aan de samenleving. Zij werden vijf maanden lang buitengesloten op zeer zwakke tot non-existente wetenschappelijke basis en verloren daardoor veel vertrouwen in hun overheid. Dat werkt tot op de dag van vandaag nog door en ik vraag me af of de overheid hun band met deze mensen ooit nog kan herstellen.
Waarom zou een MIT, dat in het leven is geroepen om méér dan alleen virusbestrijding te laten meewegen bij een pandemie en juist te kijken naar maatschappelijke effecten, pleiten voor een maatregel die zulk desastreus effect op onze samenleving had? Het is mij een raadsel. Maar misschien beteren de mensen van het MIT hun leven en gaan ze nu wel wijzen op de schadelijke impact van sommige maatregelen op de samenleving (zoals het coronatoegangsbewijs). Misschien gaan ze eindelijk bepleiten dat we kijken of de baten van zulke maatregelen wel groter zijn dan de schade.
Het MIT werpt in het advies vandaag de volgende vragen op: Hoe kan de maatschappelijke impact in beeld worden gebracht en hoe kan de ernst daarvan worden beoordeeld? Welke groepen in de samenleving worden het hardst geraakt? Aan welke waarden hecht de samenleving het meest?
Wat de eerste vraag betreft: die maatschappelijke impact en de ernst ervan beoordeel je door de impact te willen zien en te luisteren naar degenen die die impact ervaren. Dus niet door mensen die aan de bel trekken voor asociale wappies uit te schelden. Niet door mensen die kritisch zijn af te blaffen dat ze gewoon mee moeten doen. Niet door mensen monddood te maken door ze te ridiculiseren – iets met een minister en een frikandel – en zo te diskwalificeren uit het publieke debat. Luisteren naar elkaar, dat is pas echt ‘samen’. Als we niet luisteren naar mensen die de impact van maatregelen ervaren, kunnen we ook nooit de ernst ervan in beeld brengen.
Vrijheid of veiligheid
Die laatste vraag van het MIT vind ik een goede. Aan welke waarden hecht de samenleving het meest? Of je meer waarde hecht aan kwaliteit van leven of kwantiteit, aan vrijheid of veiligheid, aan virusbestrijding of mentale gezondheid..tja. Dat is heel persoonlijk denk ik. Zoveel mensen, zoveel wensen. Het is de kunst en uitdaging in een samenleving om daaruit te komen, een middenweg te vinden met elkaar. Maar ik hoop dat we één gezamenlijke (ja, ‘samen’ moeten we het doen immers) waarde wel kunnen vaststellen: dat we allemaal hechten aan ieders recht op geluk en respect, wat je ook vindt.
Dat betekent dus dat we niet wéér iedereen voor wappie uitschelden die wat anders vindt, iets anders nodig heeft om zich veilig en gelukkig te voelen of die kritisch is. Want dat had misschien nog wel de grootste negatieve impact op onze samenleving. Meer nog dan corona, denk ik. Hopelijk zien steeds meer mensen nu in hoe dom dat was, dat wegzetten en neersabelen van mensen die niet genoeg hetzelfde vonden en waren als wij. Er komt ooit weer een pandemie, daar geloof ik de deskundigen in. Laten we er dan voor kiezen om in plaats van ‘wappies’ uit te schelden, naar ze te luisteren. Laten het dit keer echt samen doen.
Lees van Eva Munnik ook: https://reportersonline.nl/kinkhoest-toename-bewijst-eerder-gelijk-van-de-wappies/
Lees van Eva Munnik ook: https://reportersonline.nl/hoe-krikken-we-vaccinvertrouwen-op-het-laatste-wat-je-moet-doen-is-een-vaccinatieplicht-opperen/
Podcast – Journalist Eva Munnik maakt ook de podcast Eva belt aan. In de aflevering Eva belt aan bij Tessel kun je bijvoorbeeld het verhaal van Tessel horen die werd mishandeld door haar vriend. Te luisteren via Flair, op Spotify of Apple Podcasts.
