In januari plaatste ik een tweet met de boodschap om een boostervaccinatie te nemen. Deze tweet ging onverwachts viral, wat altijd goed is om je ego mee te strelen. Maar na ongeveer 12 uur later sloeg de stemming 180 graden om. Mijn tijdlijn vulde zich met haat en bedreigingen. Een doodskist en enkele skeletten passeerden de revue. Waarom? Omdat ik zogenaamd gif zou promoten.
Omdat ik aangifte wilde doen, want ik voelde mij ook als journalist niet meer veilig, moest ik – de politie gaf al aan dat dit vrij heftig kon zijn – alle tweets lezen. Dat was geen gezellige avond met een kop thee op de bank kan ik je verzekeren. Ik heb er twee weken goed last van gehad.
De aangifte werd keurig opgenomen en ik kreeg veel steun. Helaas kon de politie er niets mee doen, werd mij verteld door de telefoon. Een groot relaas van ‘waarom ik überhaupt aangifte had gedaan’ volgde. Ik was geen politicus en er stond toch geen man met een fakkel voor mijn deur? Het was allemaal ‘vrijheid van meningsuiting’. “Die man beweert dat als je het vaccin neemt – dat naar zijn mening vergif is – je zo eindigt als op het plaatje.” De doodskist dus. Zo’n twaalf minuten lang heb ik dit moeten aanhoren van de agent in kwestie die zich over mijn aangifte boog. Hoezo verliest men dan zijn vertrouwen in de overheid en politie?
In een onderzoek van Persveilig bleek dat in 2021 82% van de ondervraagde journalisten ervaringen hebben gehad met agressie en bedreiging. Dat is een toename van 21% ten opzichte van 2017 volgens hun rapport. Ik durf naar aanleiding van mijn ervaringen te stellen dat het opkomende rechtspopulisme een gevaar vormt voor de veiligheid van de journalistiek. Gelukkig kreeg ik veel bijval en hulp aangeboden van collega’s, vrienden, andere twitteraars, de Nederlandse Vereniging van Journalisten en Persveilig. Het is immers belachelijk dat wij ons werk niet meer zouden kunnen uitvoeren zonder een vorm van beveiliging. Online of offline. En ook dit artikel zal mij vast niet tegen wil en dank worden afgenomen door de radicaal rechtse boze twittertrollen.
Even scrollen door de tijdlijn en je begaf je direct in de fabeltjesfuik van desinformatie en complotten.
Rechtspopulisme
Nee, even voor de duidelijkheid: ik kreeg niets betaald van Big Pharma noch de overheid, zoals enkelen van deze twitteraars beweerden. Maar wat wel opviel, was het kamp dat mij met haat bestookte. Merendeel had letterlijk de woorden ‘FVD’, ‘FvD’ of ‘PVV’ in hun twitterbiografie staan. Even scrollen door de tijdlijn en je begaf je direct in de fabeltjesfuik van desinformatie en complotten.
Maar het valt op dat er veel uitgesproken populisten tussen zitten, waaronder een statenlid van Forum voor Democratie van de provincie Groningen. Kort na dit incident plaatste NRC een artikel over ‘De Digitale Knokploeg van Forum voor Democratie’. De kwartjes begonnen te vallen. Vermoedelijk was ik ook ten prooi gevallen van het trollenleger.
En nu tijdens de gemeenteraadsverkiezingen is de deelname van populistische partijen groter dan ooit te voren. Forum waagt een poging in 50 gemeenten, de PVV in zo’n 31, BVNL van de geroyeerde VVD’er en weggelopen FvD’er Wybren van Haga doet in zo’n 18 gemeenten mee, en dan heb je nog aan de linkerflank naast de SP – die nog beschaaft populistisch is, een verdeelde groep communisten en afvalligen van de partij die in diverse gemeenten een gooi doen naar het lokale pluche.
Ik vraag me hierom af waarom voornamelijk het radicaal rechtse populisme zo extreem is geworden. Het viel al op dat Forum geen enkel doordacht lokaal plan heeft. Zij voeren hun landelijke agenda zo veel mogelijk door met – naar mijn idee – het doel om de lokale politiek te infiltreren met hun gedachtengoed. Het is slechts een kwestie van tijd en afwachten tot de volgende splinterpartij ontstaat. Misschien dat er een intern tribunaal wordt gehouden waar niemand op zit te wachten. Tot zover ook meteen het ‘democratische’ aspect van die partij.
Identiteitspolitiek
Wat mij het meeste opvalt aan de populisten is dat het vooral gaat om identiteitspolitiek. Populisten hebben er een handje van om nog meer in te spelen op het onderbuikgevoel van de mens. Ja, andere partijen doen dat ook hoor ik u nu misschien denken, maar er is een wezenlijk verschil tussen de beste stuurlui die aan wal staan, en zij die ook daadwerkelijk de zeven zeeën trotseren. Vanaf de barricaden is alles makkelijker gezegd dan gedaan. Maar op het moment dat ze het waar zullen moeten maken, gaan de populisten geheid kopje onder, omdat de ene na de andere matroos overboord springt en een zetel opeist in de reddingsboot.
De retoriek van de identiteitspolitiek baseert zich op grond van een gevoel van onrecht in de maatschappij. We gaan protesteren tegen het onrecht dat ons is aangedaan. Soms is dat door de straat op te gaan, soms is dat door het roodkleuren van een proteststem in het stemhokje. Maar wat de populisten onderscheid van de protesteerders, is dat populisten een stap verder gaan en niet vies zijn van vuil spel.
Maar er is een wezenlijk verschil tussen de beste stuurlui die aan wal staan, en zij die ook daadwerkelijk de zeven zeeën trotseren.
In Amsterdam pleit Forum voor het behoud van straatnamen en in Vlissingen zullen ze naar verwachting nog voor het standbeeld van Michiel de Ruyter gaan liggen op het moment dat die ter sprake zou komen. In hoeverre is identiteitspolititiek van toepassing op de gemeenteraadsverkiezingen?
Identiteit is een constructie. Het is een verzameling van diverse actoren die samenkomen en een gemeenschappelijk goed of gevoel vormen, bijvoorbeeld een culturele identiteit. We kunnen zwaaien met de omstreden Prinsenvlag als toonbeeld van broederlijkheid. Als die proteststem vervolgens terechtkomt in de gemeenteraad, in hoeverre is een proteststem dan nog daadwerkelijk een protest? Het raadslid heeft op dat moment de macht om wetgeving voor te stellen, af te keuren en te controleren. Maar zodra je er echt alleen voor lijkt te staan, dan is die proteststem nog weinig waard.
De redelijkheid van het protest
Het is fantastisch dat we de mogelijkheid hebben om proteststemmen te laten horen. Helaas gaat de redelijkheid vaak verloren. Sylvana Simons deed namens BIJ1 haar intrede in de Tweede Kamer evenals de Boer Burger Beweging (BBB) met Caroline van der Plas. Beide partijen zijn vanuit een specifiek opzicht populistisch te noemen. Hetgeen wat hen daarentegen onderscheid van partijen als Forum, Ja21, PVV en BVNL (Groep van Haga) is dat zij minder leunen op het zwartmaken van anderen om hun eigen gelijk te presenteren. Zij durven daadwerkelijk het debat aan te gaan met een gevoel van redelijkheid. Gelukkig zijn er nog zat andere (lokale) partijen die ook deze redelijkheid hanteren.
Het recente debat omtrent de omgangsvormen en -normen in de Kamer is een mooi voorbeeld hiervan. PVV en FvD waren al bang voor een woordenboekpolitie. Maar het is de Voorzitter die bepaalt wat wel en niet door de beugel kan. En dan is intimidatie en bedreiging of zware belediging toch de grens. Toevallig is het niet dat juist deze twee populistische partijen angstig worden.
Ik heb mijzelf voorgenomen om tijdens de verkiezingen als stembureaulid aan de slag te gaan. Ik vind het eervol dat ik de optie heb om dit te mogen doen. Hoe mooi is het om van dichtbij mee te maken hoe we de democratie beoefenen. Ik zal zelf in ieder geval niet op een populist stemmen. In ieder geval wel op een kandidaat die redelijkheid in de vingers heeft. Wie het wordt bepaal ik pas in het stemhokje. Maar ik heb zo mijn voorkeuren.
Als je echt wilt dat er verandering plaatsvindt, dan kies je doordacht en niet vanuit je onderbuikgevoel. Dat wordt toch alleen maar gevoed door de schreeuwende minderheid die een standpunt niet goed kan onderbouwen.
