FC Groningen en GVAV vochten in de loop der jaren heel wat legendarische robbertjes uit met Ajax. Om er een handjevol uit te pikken:
23 april 1967, Watergraafsmeer, 0-1. Het duel dat de boeken inging als de ultieme Tonny van Leeuwen-wedstrijd. Ajax, op volle oorlogssterkte, dus inclusief Johan Cruijff, Piet Keizer en Sjaak Swart, dacht op een slof en een oude voetbalschoen z’n kampioenswedstrijd te kunnen spelen en aansluitend de titel te kunnen vieren. Maar daar dacht de GVAV-keeper dus even anders over.
23 januari 1983, Watergraafsmeer, 5-5. FC Groningen, met zowel Ronald als Erwin Koeman in de gelederen, leek in Amsterdam tegen een grote nederlaag aan te lopen, nadat Ajax al na zeven minuten een 2-0 voorsprong nam. In het verdere verloop kwamen de gasten steeds weer achter (3-2, 4-3 en 5-4), maar de ploeg van Theo Verlangen toont telkens veerkracht.
7 december 1986, Oosterpark, 0-3. Wat deze editie speciaal maakte, was niet de wedstrijd zelf, maar het feit dat het ’t begin van het einde inluidde voor de voetballer Marco van Basten. De superspits was geirriteerd geraakt, en maakte al na twintig minuten een harde en wat rare tackle op Edwin Olde Riekerink. Daarbij raakte hij zèlf geblesseerd. Hoewel San Marco later nog vele mooie dingen liet zien, was het deze enkelblessure die hem uiteindelijk moest doen besluiten al op dertigjarige leeftijd te stoppen met voetbal.
Dit artikel lees je gratis. Als het bevalt kun je onderaan een kleine bijdrage doen, zodat ik dit soort artikelen kan blijven schrijven
13 april 2008, Euroborg. Ook hier was het niet de wedstrijd zelf die tot de verbeelding sprak (want die werd op het laatste moment zelfs afgelast), maar wat er aan vooraf ging: een sfeeractie met veel snippers en vooral toiletpapier gierde helemaal uit de klauw. Het papier vatte vlam, net als het stadion (stoeltjes). Gevolg: veel rook, paniek en twintig gewonden.
Maar de meest legendarische wedstrijd die tussen beide clubs werd afgewerkt, was natuurlijk die op 15 november 1964 (Oosterpark, 3-1) – zij het met terugwerkende kracht. Want het besef dat zich die dag iets speciaals had afgespeeld – namelijk de voetbaldoop van de beste Nederlandse voetballer aller tijden – kwam natuurlijk pas veel later.
•
Het Oosterpark was deze grauwe zondag met 17.500 toeschouwers stijf uitverkocht. Van ene Johan Cruijff hadden de meeste Groningers nog nooit gehoord. Die waren vooral geïnteresseerd in hun eigen cluppie GVAV, en in het weerzien met Ajax-spits Klaas Nuninga. De Winschoter was een zomer eerder namelijk voor het recordbedrag van 275.000 gulden verkocht aan de Amsterdammers.
Even de krachtsverhouding in het seizoen 1964-65 schetsen: het Ajax van de Engelse coach Vic Buckingham was het seizoen dramatisch begonnen. Het stond met zes uit tien ver van onderen. Het door Tinus van der Pijl getrainde GVAV had daarentegen uit z’n eerste tien wedstrijden maar liefst vijftien punten gehaald. De stemming in Groningen was dus opperbest: nog nooit was de lokale trots de competitie zó voortvarend gestart.
Buckingham, die het in de media moest ontgelden, want ‘te eigenzinnig’ en vasthoudend aan het ‘verkeerde systeem’, moest iets verzinnen. De voorbeschouwing in Het Parool van zaterdag 14 november luidde als volgt: “Soetekouw, Henk Tijm en Vesters verdwenen uit de ploeg; Swart en Den Boer keerden terug en ook werd de zeventienjarige Cruijff uit de KNVB-jeugd opgesteld.”
Dit betreft overigens de enige keer rondom de 15e november, dat de naam ‘Cruijff’ goed werd gespeld. Of nee, ook het Algemeen Handelsblad had het goed. Cruijff. Met een c en ij. Zoals hij staat ingeschreven bij de burgelijke stand. Jammer alleen van de leeftijd: “Ajax had Swart maar weer eens teruggeroepen en de 18-jarige Cruijff een kans gegeven, maar veel maakte het allemaal niet uit.”
In het verslag van de wedstrijd, heeft Het Parool het overigens al weer over Kruyff. De Amsterdamse krant heeft ook vooral oog voor de terugkeer van Nuninga op het oude nest. Cruijff komt pas helemaal op het einde aan bod: “De jonge debutant Kruyff hield als enige Ajaxcied (sic) prettige herinneringen aan het duel over, toen Van Leeuwen een hard schot van Nuninga in zijn richting omboog, 3-1. Een gelijkwaardige kans was voor Kruyff in de laatste minuut te moeilijk.”
Het Parool, De Telegraaf en de Volkskrant hebben het alledrie over ‘Kruyff’. In het Algemeen Handelsblad is het zeventienjarige talent 18, In het Nieuwsblad van het Noorden 16
De Telegraaf wijdt zegge en schrijve één regeltje aan het debuut van JC: “In de laatste fase liet een strijdend GVAV de teugels wat vieren en zodoende kon de jonge Kruyff zijn debuut nog met een doelpunt opfleuren.”
De ‘sportcorrespondent’ van de Volkskrant begint zelfs de inleiding van zijn verhaaltje met het wonderkind uit Betondorp, al spelt de krant niet alleen z’n naam verkeerd, maar zit het er ook wat betreft z’n leeftijd naast.
“Johan Kruyff, de nauwelijks achttienjarige debutant van Ajax, was de enige Amsterdammer die met lichte passen de kleedkamer bereikte. Natuurlijk deerde het hem ook, dat Ajax door GVAV naar een kansloze nederlaag was gespeeld, maar als grote troostprijs gold voor hem het doelpunt waarmee hij de enige schutter van Ajax was geworden.”
Pas aan het slot van het Volkskrantartikel komt de nummer 8 (!) van Ajax nog even voor: “Twee maal leefde Nuninga zich uit in zoevende schoten, die Van Leeuwen te veel waren. Twee maal ketste de bal voor de voeten van de ongehinderde Kruyff, die de score eerst op 3-1 bepaalde, maar bij de volgende kans de juiste voortzetting miste.”
Waren de meeste kranten ‘lief’ voor Cruijff bij de beschrijving van de kans die hij in de slotfase miste, daar wond de De Tijd-De Maasbode er geen doekjes om. Die spillebeen mocht dan pas zeventien zijn en zijn vuurdoop beleven op het hoogste niveau, dat was natuurlijk nog geen reden voor ook maar een greintje clementie: “Twee ferme schoten van Nuninga, een treffer en een grote misser van Cruyff (3-1), waren het sluitstuk van een wel levendige, maar toch te vaak door overtredingen onderbroken wedstrijd.”
Het Nieuwsblad van het Noorden pakte (uiteraard) groot uit. Twee forse verhalen prijken over GVAV-Ajax op de eerste sportpagina, met een drietal foto’s. Het betreffen, jammer genoeg, louter foto’s van de drie Groningse doelpunten. Wel komt het Amsteramse scharminkel meerdere malen voor in het wedstrijdstuk: gespeld met een C en een y, en zelfs nog een jaartje jonger geschat (16) dan hij daadwerkelijk was.
“Dezelfde oud-Winschoter speelde even later de 16-jarige rechtsbinnen Cruyff vrij, maar diens schot was te zacht om Van Leeuwen te verontrusten.” En: “Ajax was inmiddels in speelsterkte tot vrijwel dezelfde hoogte gegroeid als GVAV en na uitstekend samenspel tussen Petersen en Nuninga kwam Cruyff weer in schietpositie. Nu schoot hij stevig in, maar opnieuw redde Van Leeuwen.” En tenslotte: “Enkele minuten voor het einde gaf de enige speler van formaat in de Amsterdamse voorlinie, Nuninga, zijn jonge teamgenoot Cruyff de kans er 3-1 van te maken, een treffer, waaraan een blessure van doelman Van Leeuwen ongetwijfeld eveneens debet is geweest. Enkele ogenblikken (later) zou hetzelfde zich herhalen, maar toen schoot Cruyff hoog over.”
•
Het moge duidelijk zijn: geen van de aanwezige sportjournalisten had in de gaten die middag het debuut van een superster-in-spé te hebben aanschouwd, laat staan dat ze door hadden dat ze getuige waren geweest van de eerste schreden van het wereldvermaarde ‘totaalvoetbal’. Johan Cruijff trouwens ook niet, bekende hij een jaar voor zijn overlijden tegenover RTV Noord, ter gelegenheid van de opening van de Johan Cruyff University. Maar zich z’n debuutwedstrijd in het Oosterpark stadion herinneren, ja, dat deed hij nog wel.
Cruijff over zijn debuut: ‘Ik moest een corner nemen, maar daar had ik helemaal de kracht niet voor. Ik wist dat ik ‘m niet voor kon krijgen
“Dan denk ik vooral aan twee momenten”, aldus Cruijff. “Het doelpunt dat ik maakte, ofschoon we verloren. Maar het was wel mijn eerste doelpunt in het eerste elftal.” En dan was er nog een hoekschop die hij zou nemen. Cruijff: “Maar ik wist dat ik die corner niet voor kon krijgen. Ik had helemaal de kracht niet, dus er moest snel van speler gewisseld worden. De anderen hadden er geen erg in. Ik wees maar naar mijn voet en hun dachten dat ik waarschijnlijk geblesseerd was of ergens last van had. Maar dat was gewoon krachttekort. Zulke dingen vergeet je nooit.”
Het zou meteen verklaren waarom Cruijff zijn vizier aan het slot van de wedstrijd tegen GVAV niet meer zo op scherp had staan: hij was gewoon op.
Dick van Vlierden was één van de Groningse opponenten van Cruijff in diens debuutwedstrijd. Hij had toen al wel wat speciale kwaliteiten bij Cruijff ontwaard. Tegen RTV Noord: “Hij dacht heel erg vooruit in situaties. Hij had voelsprieten; wat er achter hem gebeurde, wat er naast hem gebeurde, wat er voor hem gebeurde. Daar was hij een kei in.”
Helaas zijn er geen bewegende beelden gemaakt van het debuut van Johan Cruijff in het betaalde voetbal. Op de televisiepagina van de krant van maandag 16 november snottert het Nieuwsblad van het Noorden daarover: “In Sport en Beeld ontbrak Groningen. Een verslag van de voetbalwedstrijd GVAV-Ajax, waar velen op gehoopt zullen hebben, bleef uit.”
Tot voor kort bestond ook altijd het idee dat er tijdens de wedstrijd evenmin foto’s waren gemaakt waarop Johan Cruijff prijkt. Totdat het Engelse twitteraccount @FootballArchieve op 15 november 2015, dus op de verjaardag van Cruijffs debuut, ineens twee Cruijff-foto’s uit de wedstrijd GVAV-Ajax van 1964 postte. De Engelsen hadden er geen idee van dat niemand in Nederland het bestaan van die foto’s (gemaakt door Joop van Bilsen/Nationsal Archief/Anefo) kende.
•
Seizoensepiloog: het treffen in het Oosterpark eindigde dus in 3-1. GVAV voetbalde zich daarmee naar de nummer 3 positie, op één punt achter koploper Feijenoord. Ajax zakte naar de op twee na laatste plaats, net voor NAC en ADO. Lang konden de Groningers overigens niet genieten van hun goede seizoensstart: na de winterstop zakte de ploeg als een kaartenhuis ineen. Uiteindelijk eindigde de ploeg net boven de degradatiestreep. Alleen Sittardia en NAC deden het nog slechter.
Ajax verging het overigens niet heel veel beter. De ploeg eindigde maar net boven GVAV (met evenveel punten), en sloot daarmee z’n slechtste eredivisieseizoen ooit af. Voor Vic Buckingham reden om zijn contract in te leveren. Hij werd opgevolgd door gymnastiekleraar Rinus Michels.
En de rest is geschiedenis
