Het is nog 45 dagen tot de Amerikaanse presidentsverkiezingen. Althans, dat is wat veel mensen denken. Maar feitelijk zijn de verkiezingen allang begonnen: drie kwart van de kiezers had in 2020 al vóór september bepaald op wie ze zouden gaan stemmen. Dat zal dit jaar niet veel anders zijn.
Maar er is meer: de verkiezingen zijn ook daadwerkelijk al begonnen. Vanaf half september kan er in de meeste staten al gestemd worden, zowel per post als via ‘early voting’ in persoon. Het aantal mensen dat al vóór de daadwerkelijke verkiezingsdag stemt is enorm. In 2020 stemde 46 procent van de kiezers al vooraf per post. Dat was natuurlijk in coronatijd, dus dit jaar zal het percentage poststemmers lager -maar nog steeds hoog- liggen. Nog eens een kwart van de kiezers stemde op andere wijze al vóór de verkiezingsdag. Slechts een kwart stemde op de dag zelf. De campagnes zijn er nu dus al op gericht om zoveel mogelijk kiezers uit de eigen achterban te motiveren om te gaan stemmen. Liefst nu al, zodat je zeker weet dat de stem in the pocket is.
Tegelijkertijd worden er meer dan ooit barrières opgeworpen om te voorkomen dat mensen hun democratische recht uitoefenen. Omdat het met name Democraten zijn die per post stemmen, hebben de Republikeinen de afgelopen jaren hun pogingen om op die wijze te stemmen moeilijker te maken geïntensiveerd. Dat doen ze met regelgeving die gericht is op specifieke demografische groepen, zoals minderheden, jongeren en stedelijke kiezers, die overwegend Democratisch stemmen. De nieuwe kieswetten die in de afgelopen vier jaar zijn ingevoerd, komen vooral uit swing states. Dat is natuurlijk geen toeval.
De belangrijkste swing states zijn Pennsylvania en Georgia. Kort gezegd mag Harris Pennsylvania niet verliezen, omdat hier zoveel kiesmannen te winnen zijn dat het verliezen van deze staat de meeste andere paden naar de benodigde 270 kiesmannen voor het presidentschap zou afsluiten. Voor Trump geldt hetzelfde voor Georgia.
Pennsylvania
In Pennsylvania stemde de vorige keer maar liefst drie kwart van de Democraten per post. De afgelopen vier jaar was één grote juridische veldslag om kieswetten gewijzigd te krijgen. Voorlopig in het voordeel van de Republikeinen: vorige week besloot Hooggerechtshof van Pennsylvania bijvoorbeeld dat poststemmen met ontbrekende of verkeerde datum niet mee hoeven te tellen. In 2022 bij tussentijdse verkiezingen waren er meer dan 10.000 kiezers die hier een fout mee hadden gemaakt: je moest namelijk op de buitenkant van de envelop ook de datum schrijven, iets wat in andere staten niet hoeft: daar wordt naar de poststempel gekeken. Biden won Pennsylvania in 2020 met 80.000 stemmen verschil.
Georgia
In Georgia is het nog veel erger. Met reden: in 2020 verloor Trump die staat. Hij belde toen Brad Raffensperger, de Republikeinse Secretaris van de staat. ‘I just want to find 11,780 votes’, aldus Trump, in een telefoongesprek dat Raffensperger later openbaar maakte. Raffensperger hielp Trump niet aan die stemmen en werd in 2022 herverkozen. Maar andere Republikeinen in de staat zorgden sindsdien voor tal van maatregelen om het moeilijker te maken om al vroeg te stemmen. Zo wordt het aantal dropboxen voor mensen die eerder dan 5 november willen stemmen dit jaar beperkt tot slechts één per 100.000 inwoners, terwijl die er in 2020 juist op allerlei plekken stonden: bij kerken en scholen, bij stations, net als in Nederland. Die dropboxlocaties moeten volgens de nieuwe wet nu binnen zijn. In plaats van 24 uur per dag zoals in 2020 zijn ze nu alleen tijdens kantoortijden open. Ook is de termijn om een stembiljet aan te vragen met meer dan de helft verkort en zijn er strengere identificatieregels vastgesteld. Als klap op de vuurpijl meldde de kiesraad in Georgia vorige week ook nog eens dat alle stemmen met de hand nageteld moesten worden. Alleen het aantal biljetten, niet de stemmen per kandidaat. Met meer dan 5 miljoen stemmen onbegonnen werk om dat op tijd te doen. De zoveelste poging om zand in de verkiezingsmolen te strooien dus en volgens analisten vooral bedoeld om vooraf al twijfels te zaaien over de uitslag.
Dit soort maatregelen heeft hele praktische impact: in de verkiezingen van 2020 in Georgia maakte meer dan de helft van de 550.000 kiezers die een dropbox gebruikten, gebruik van boxen in vier grote gebieden in Atlanta. Daar zitten veel Democratische kiezers. Onder de nieuwe wet is het aantal dropboxen in deze gebieden verminderd van 107 naar 25.
De nieuwe wetgeving in Georgia geeft de staat ook nog eens de bevoegdheid om partijgenoten te benoemen in lokale verkiezingscommissies. Ook op andere manieren wordt stemmen moeilijk gemaakt: voorlopige stembiljetten buiten het kiesdistrict worden alleen geteld als ze na 17.00 uur zijn ingediend en de kiezer een beëdigde verklaring ondertekent dat hij of zij niet op tijd bij het toegewezen stembureau kan komen.
In swing states waar Republikeinen aan de macht zijn wordt stemmen dus moeilijker gemaakt. Van zelf porto voor een poststembiljet betalen ($1,77) tot het laten ondertekenen van je poststem door twee getuigen of een notaris en van het afschaffen van drive thru stemmen tot een verbod op het geven van water aan mensen die urenlang in de rij moeten staan om te kunnen stemmen omdat er expres te weinig stembureaus zijn neergezet.
In Nebraska en Maine speelt weer iets anders. Dat zijn de enige staten die hun kiesmannen niet allemaal toekennen aan de winnaar van de populaire stem. In Nebraska krijgt de winnaar van elk van de drie kiesdistricten één kiesman. Maine hanteert een soortgelijk systeem. De Republikeinen willen anderhalve maand voor de verkiezingen ineens het systeem in Nebraska veranderen naar winner takes all.
Michigan
In staten waar de Democraten aan het roer staan gaat het juist andersom. In Michigan bijvoorbeeld kun je zonder reden een stembiljet aanvragen (in sommige staten moet je daar een reden voor opgeven). De porto van een poststem wordt door de staat betaald. Als je handtekening niet overeenkomt met wat bij de staat bekend is, word je daar over ingelicht en kun je langskomen om die te corrigeren. Er staan verplicht dropboxen in elke county. Bij het vernieuwen van je rijbewijs of ID word je automatisch als kiezer geregistreerd, in plaats van dat je dat zelf moet doen. Ook op de verkiezingsdag zelf. Het kan dus ook anders.
Geen fraude
Veel van de maatregelen zijn formeel gebaseerd op de angst voor kiezersfraude, met name door niet-burgers. Het Brennan Center vond in een analyse van 42 rechtsgebieden tijdens de verkiezingen van 2016 slechts 30 verdachte gevallen van stemmen door niet-burgers, wat neerkomt op slechts 0,0001% van de 23,5 miljoen uitgebrachte stemmen. De echte reden voor de ‘voter suppression’ is dus simpelweg dat er wordt geprobeerd Democratische kiezers te weren. ‘Voter ID laws’ komen het meeste voor en zijn zeer effectief in suppressie. Het klinkt logisch dat je je met een paspoort of ID moet identificeren, maar in Amerika hebben maar weinig mensen een paspoort en rijbewijzen zijn vaak verlopen. Dit geldt voor maar liefst 29 miljoen Amerikanen. Bijvoorbeeld omdat ze daar het geld niet voor hebben of geen auto meer hebben. In sommige staten mag je met een verlopen ID of rijbewijs wel stemmen, in andere moet het nog geldig zijn op verkiezingsdag: weer een extra drempel.
De al lange lijst maatregelen om stemmen moeilijker te maken die hier nu genoemd zijn, is maar een greep uit een veel langere lijst. In veel staten worden kiezers zonder dat ze dat zelf weten om vaak onduidelijke reden uit de kiezerregistratie gegooid. Op Twitter regent het berichten van mensen die na 30-40 jaar stemmen ineens niet meer geregistreerd blijken te staan. In Texas werden honderdduizenden (!) mensen uit de kiezersregistratie gegooid, in Nevada, in Mississippi (duizenden gevallen), in Cleveland waar meer dan 10.000 mensen van de lijsten werden gehaald, overal. In 23 staten kun je dat op 5 november zelf nog corrigeren, maar in de meeste andere stopt (her)registratie al weken voor de verkiezingsdag. Daarom zien we de laatste weken ook steeds meer mensen wijzen op vote.org, een site waarop je kunt controleren of je staat geregistreerd als kiezer en waar je de kiesregels in je eigen staat kunt nalopen. Dat zijn er dus soms ontzettend veel, je moet er bijna voor gestudeerd hebben. Stemmen werd al vaak gefrustreerd in het verleden, maar nu dus nog meer. Mensen checken nu soms zelfs wekelijks of dagelijks of ze nog wel geregistreerd staan. En dan gaan er ook nog geruchten rond dat MAGA-aanhangers op verkiezingsdag nep-bommeldingen zouden gaan doen om het stemproces te frustreren. Waar of niet: het maakt de Democraten in ieder geval behoorlijk zenuwachtig.
10.000 stembureaus gesloten
Ook nog: in staten waar de Republikeinen aan de macht zijn, zijn in totaal meer dan 10.000 stembureaus gesloten in zwart/Latino buurten.
Dan is er vorige week ook nog een brandbrief gestuurd over de trage postbezorging van USPS (stembiljetten komen soms pas na wéken aan. En om het helemaal af te maken: de Republikeinen in het Huis hebben dit jaar de Saveguard American Voter Eligibility act (SAVE) voorgelegd, die eist dat kiezers bij registratie bewijzen dat ze wel Amerikaan zijn. En daar zit een project2025 element in: In de SAVE Act staat dat burgers zonder paspoort zowel een originele geboorteakte als een geldig identiteitsbewijs moeten tonen om zich te mogen registreren als kiezer, waar op beide exact dezelfde naam moet staan. Dit kan 90 procent van de gehuwde vrouwen zonder passend bewijs direct uitsluiten van stemmen, want vaak wordt de achternaam van de man aangenomen. Probeer maar even snel bewijsmateriaal te regelen dat laat zien dat jij het echt bent.
Arizona
En het gaat maar door: in Arizona ging het bijna mis, maar een paar dagen geleden besliste een rechter daar dat 97.000 (!) kiezers tóch mochten stemmen, nadat er een fout bleek te zijn gemaakt bij de motorvoertuigendatabase in de staat. De Republikeinen vonden dat onvoldoende duidelijk was of ze hun bewijs van staatsburgerschap wel hadden geleverd en greep dat aan als kans om ze van de lijst te gooien, maar het Hooggerechtshof ging daar niet in mee: het ging om een fout door de staat.
Het antwoord van de Democraten
De Democraten laten dus niet alles zomaar gebeuren. Ze proberen al dit soort nieuwe voorstellen tegen te houden. Dat gaat vrijwel elke keer via het recht. Marc E. Elias won de vorige keer met zijn team tientallen rechtszaken ná de verkiezingen (álle zaken om precies te zijn), dit keer is de juridische oorlog dus al zeer ruim voor de verkiezingen begonnen. Ongeacht of die zaken nu worden gewonnen: er zíjn dus al honderdduizenden mensen van kieslijsten geschrapt, vaak zonder dat ze dat weten, en niet in alle staten is dat tijdig recht te zetten.
Niet elke stem telt
De verkiezingen zijn erg spannend als je de peilingen mag geloven: Harris heeft een lichte voorsprong in de meeste landelijke peilingen, maar in de swing states is het verschil vaak binnen de ‘margin of error’. Als dan mensen die hun stem uit willen brengen daarin worden geblokkeerd, kan er zomaar een onverwachte uitslag komen. Reken in ieder geval op een nieuwe juridische veldslag na 5 november, want dat elke stem telt, is verre van zeker.
Een ingekorte versie van dit stuk verscheen afgelopen weekend in het FD
