“Het leek wel een scene uit een slechte detectivefilm; mijn dochter en ik neuzend tussen de spulletjes van mijn moeder, op zoek naar ‘bewijs’”, zo vertelt Loes de Vos* wier moeder afgelopen zomer overleed. “Alle bankafschriften van de laatste vijf jaar waren onvindbaar. Ze lagen niet in haar nieuwe kamer in het verzorgingstehuis en dus ook niet in haar nog niet helemaal opgeruimde oude huis.”
Loes’ broer zei alles goed geregeld te hebben, maar volgens zijn zus was hij nooit echt goed met geld. “Werk had hij niet op dat moment, maar hij reed wel ineens in een grote auto.” Broer de Vos had zijn moeder’s bankpasje met pincode. Dat zou makkelijker zijn, de bouwmarkt en de boodschapjes moesten tijdens de verhuizing toch ook betaald worden?
“Mjin broer had geen werk, hij reed wel in een grote auto”
“Wat we wel vonden was een aanmeldingsbrief voor de Girofoon, met de bijbehorende code erop gekrabbeld. Mijn dochter belde het nummer met haar mobiel. Het voelde toch een beetje als verraad om in moeders bankgegevens te neuzen.” Loes en haar dochter slaakten een zucht van verlichting toen het saldo meer dan 1200 euro positief bleek te zijn. “Dit bespaarde ons een vervelend gesprek met mijn broer. De centjes van moeder waren veilig.”
Een paar jaar vóór de zoektocht naar de bankafschriften, toen haar moeder nog ‘goed’ was, had Loes de Vos het al met haar moeder over haar spaargeld gehad. “Ze had niet veel, maar ze wilde dat we er een mooie begrafenis van konden betalen. Moeder vroeg of ik het geld op mijn rekening wilde hebben, dan hoefde ze er zelf niet zo op te letten. Ik weigerde. Ze kon het toch nog prima zelf? Mijn moeder was nog prima ‘bij’ en al had ze niet veel had niet veel –AOW en een klein pensioentje- ze kwam altijd uit. En er bleef nog genoeg over voor een kleinigheidje voor de kleinkinderen.”
Die auto van de broer van Loes de Vos bleek achteraf toch betaald van dat kleine AOW’tje en pensioentje van haar moeder, zo vermoedt ze. Maar navragen doet ze het niet. “Mijn broer en ik praten niet meer met elkaar.” Toen Moeder was overleden bleek er een betalingsachterstand de tijd bij de ziektekostenverzekering en de woningbouwcorporatie te zijn. “Gelukkig dat ze het nooit heeft geweten. Ze had het verschrikkelijk gevonden.” Uiteindelijk heeft ze alle achterstanden zelf maar betaald, net als de begrafenis. Overwogen heeft ze ook om aangifte te doen tegen haar broer, maar heeft dat niet gedaan. “Ik denk dat hij al problemen genoeg heeft, en hoop maar dat hij hiermee kan leven.”
‘Mam werd wel heel erg gul’
De moeder van Jacqueline de Vries* heeft een prima pensioen en een eigen huis. “We merkten dat Mam wel heel gul werd. Bij uitjes met familie en vrienden wilde ze altijd alles betalen. We gingen ons afvragen of het er eigenijk wel vanaf kon.” Nadat een van Jacqueline’s zwagers was gemachtigd en dus de rekeningen kon inzien, besprak hij met haar wat wel en wat niet kon.
Volgens hoofd bewindvoering bij MeesPierson/ABNAMRO Anita Noort komt nog steeds heel vaak voor dat ouders dit niet regelen en hun kinderen hun pas en pincode geven als zij zelf geen contanten meer in huis kunnen halen en hun geldzaken zelf niet meer overzien. Streng: “pinnen met iemand anders zijn pas en pincode mag niet. En degene die de pas heeft kan daar misbruik van maken.”
En dat terwijl het zo makkelijk is om bij de bank een machtiging aan te vragen met een tweede pinpas, zodat een zoon of dochter in rekeningen kan kijken en betalingen doen. “Gewoon een kwestie van samen naar de bank gaan.” In tegenstelling tot machtigen is het spaargeld alvast maar weggeven, geen goed idee. Noort “Dat is dan een schenking, overdracht van vermogen. Daarover moet eventueel schenkbelasting worden betaald.”
Wilsonbekwaam
Nu is heeft moeder van Jacqueline de Vries zo’n zware Alzheimer dat ze niet eens meer haar eigen pincode kan onthouden, laat staan in haar eentje op stap gaan met vrienden en kennissen. De zwager regelt nu alles, maar nu dient er zich een ander probleem aan. Moeder zit nu in het verzorgingshuis en haar woning moet worden verkocht. “Mam dat niet meer zelf doen”, weet Jacqueline.
Iemand die door bijvoorbeeld dementie of een hersenbloeding niet meer in staat is zijn eigen belangen te behartigen, heet wilsonbekwaam. Moeten er dus grote dingen gebeuren, zoals dus de verkoop van een huis, ontstaat er een probleem. Volgens Lucienne van der Geld van Netwerk Notarissen moet de rechter in zo’n geval een bewindvoerder aanstellen. Dat is iemand die gemachtigd is alle financiële zaken van een wilsonbekwaam persoon te regelen.
Staat een huis op het punt te worden verkocht, de verkoper blijkt wilsonbekwaam én er is geen bewindvoerder, dan is een spoedprocedure nodig bij de rechtbank. Die kost behalve geld ook best wat tijd. Van der Geld: “Zo loop je dus het risico dat de verkoop niet doorgaat omdat een koper niet zo lang wil wachten.”
Bewindvoerder
Bij Jacqueline de Vries was de familie er op tijd bij. Bewindvoerder is nu de ‘bankzwager’. Hij kan nu -en dat doet hij in overleg met de rest- tekenen voor de verkoop van het huis van moeder. Verder kan hij ook andere zware zakelijke en financiële beslissingen nemen en uit naam van zijn schoonmoeder en bijvoorbeeld corresponderen met de Belastingdienst of de gemeente over de AWBZ.
Overigens hoeft die bewindvoerder niet altijd iemand uit de familie te zijn. Vaak gebeurt het ook dat hiervoor iemand ‘van buiten’ wordt aangetrokken, omdat de familie het te ingewikkeld vindt of liever iemand wil die persoonlijk geen belang heeft bij de familiegeldzaken. De afdeling van Anita Noort bij MeesPierson/ABNAMRO ‘levert’ daarom bijvoorbeeld regelmatig bewindvoerders aan families.
Levenstestament
Wie zijn familieleden later zo’n procedure bij de rechter wil besparen, kan een zogenaamd levenstestament laten opstellen door de notaris. Hierin kan iemand alles regelen voor het geval hij wilsonbekwaam raakt. Wat bijvoorbeeld kan is een familielid aanwijzen die geldzaken dan regelt, maar ook dat bijvoorbeeld broers en zussen toezicht moeten houden. Het voorkomt volgens notaris Van der Geld dat broers en zussen met elkaar ruzie krijgen over hoe het geld wordt beheerd. “Meestal ontstaat wantrouwen omdat de verantwoordelijkheid bij een persoon en de rest geen inzicht heeft in wat er gebeurt. Dan is het: waar blijft dat geld van Moeder toch?”
Altijd naar de notaris?
Maar moet iedereen dus dan zo’n -minimaal een paar honderd euro kostend- testament laten maken? Lucienne van der Geld weet dat het overdragen van de financiële verantwoordelijkheid ook kan met een zogenaamde onderhandse akte. “Bij wijze van spreken op de achterkant van een bierviltje.” De kans bestaat echter dat bij onenigheid deze akte voor de rechter ongeldig wordt verklaard. “De notaris geeft zekerheid, omdat die volgens een protocol moet checken of iemand nog wilsbekwaam was toen de akte werd opgesteld.” Bankvrouw Anita Noort adviseert vooral een levenstestament op te stellen als er sprake is van vermogen: een huis bijvoorbeeld, een aandelenportefeuille, of een spaarrekening met veel geld erop.
*beide geïnterviewden wilden graag anoniem blijven.
Zo regel je het wel goed
Het is handig om voordat ouders ‘stoffig’ worden, de zaken goed te regelen. Een tweede pinpas is zó geregeld, een bewindvoerder aanstellen is iets ingewikkelder. En hoe weet je of ze het wel zo hadden gewild, als ze alles zijn vergeten?
