Abdulaziz (14) laat het straatvoetbal even voor wat het is en gaat voor de trappen op, bezaaid met puin en glas, want ook dit huis staat op de nominatie voor sloop. Vanaf het dak is het alsof zover het uitzicht strekt een hevige lokale aardbeving heeft huisgehouden. In werkelijkheid is het een leger van bulldozers dat in amper drie maanden tijd drieënzestig buurten van de Saoedische havenstad Jeddah met de grond gelijk heeft gemaakt.
Dat is althans de rekensom van het Gulf Institute, een onderzoeksinstituut van oppositionele Saoedies vanuit de VS. Ter plaatse blijkt het een oppervlakte van een slordige acht vierkante kilometer, vergelijkbaar met stadsdeel Feijenoord in Rotterdam, of de binnenstad van Amsterdam. Maar dat blijkt later een te slordige schatting.
Op basis van satellietfotos maakt een terzake deskundige op verzoek een preciezer schatting door de betrokken buurten allemaal in kaart te brengen. De fotoreportage betreft alleen de onderste vlek op bovenstaand kaartje . Het totale gebied is dus een factor vier groter. En -we schrijven inmiddels 24 maart 2022- er wordt nog altijd gesloopt. Hieronder een timelapse voor een indruk hoe snel het de laatste maanden ging.
Op de grond toont het zo mogelijk nog ingrijpender. Vanaf de snelweg -gehuld in stofwolken- zover het oog reikt puinheuvels en omhoog priemende betonijzers. Hier en daar nog een palmboom. Pas als je in de verte tuurt zie je de bebouwing die nog staat, bijna twee kilometer verderop.
De begeleiders die we van overheidswege meekrijgen vinden het aanvankelijk ongepast hier te gaan fotograferen. ’Dan krijg je misschien problemen met de politie.’ Dat gebeurt niet, als we de dag voor vertrek onze minders afschudden en alsnog een kijkje gaan nemen op het slagveld.
Reda, technische man van een ziekenhuis aan de rand van de zone, gaat voor een volgend dak op. Reda vindt de sloop een goede ontwikkeling. Hij toont een filmpje van hoe het was in deze wijk, Sharafiyya: een op het oog gezellige achterstandsbuurt. Vergis je niet, zegt Redan, er gebeurden dingen die het daglicht niet konden verdragen. ‘Nu komen er mooie gebouwen. Kantoren, malls, theaters, woningen.’ Maar een bewoner van de wijk zelf noemt de sloop bij de BBC ‘een vorm van ethnic cleansing’.
Magere katten scharrelen verweesd rond in het puin, op zoek naar waar ooit hun basis was. Naast een ander gespaard ziekenhuis middenop het rampgebied verzamelen ze voor een royale maaltijd. ‘Elke dag kom ik eten brengen, want ik houd van deze dieren,’ zegt een man die grote schalen overgebleven rijstschotels -Saoedische porties zijn ruim- bij de poezen achterlaat, maar zich snel uit de voeten maakt bij het zien van buitenlanders met camera en notitieblokje.
Volgens ‘observers’ die het Gulf Institute citeert is de sloop ingegeven door hebzucht van projectontwikkelaars, gegroepeerd rond kroonprins Mohamed bin Salman. Inwoners zouden niet of pas veertien dagen vooraf zijn gewaarschuwd en niemand zou zijn gecompenseerd. Een half miljoen inwoners moest de afgelopen weken ineens op zoek naar vervangende
woonruimte, aldus het Gulf Insitute. Volgens de BBC hebben de abrupt daklozen woonruimte gevonden ver buiten de stad, waar huren nog betaalbaar zijn.
Volgens een projectontwikkelaar die liever niet met zijn naam in de krant komt zijn de voorbereidingen al drie jaar gaande. Pand voor pand is opgekocht. ‘Het was een buurt waar ik niet durfde te komen. Drugs, wapens. Illegalen uit Chad en Nigeria die er criminele netwerken runden. Op sommige plekken kon je niet eens komen met de auto!,’ aldus de zakenman, inwoner van asfaltjungle Jeddah, een stad waar lopen, fietsen onmogelijk is en OV niet bestaat.
Volgens de Saoedische autoriteiten is de sloop van de wijk onderdeel van een facelift van Jeddah, waarbij oude wijken en slums worden geruimd. De 15% eigenaren met eigendomspapieren zouden zijn gecompenseerd voor hun verlies. De overige 85% zou er de afgelopen eeuw illegaal gebouwd zijn, een visie die de woningeigenaren zelf overigens bestrijden. Volgens de autoriteiten hebben zij juist met de hand over het hart gestreken en de afgelopen weken 68.000 hulpacties op touw gezet: verhuishulp en maaltijden.
Volgens critici is met de sloop een belangrijk stuk geschiedenis uitgewist, omdat met de slums ook historische panden tegen de grond zijn gegaan. Die staan nog wel overeind in het oudste stukje Jeddah: al-Balad, Arabisch voor: de stad, stammend uit de 7e eeuw. Sommige van de hoge woon- en handelshuizen staan er al vijfhonderd jaar, toen Jeddah nog een stad was in Hejaz, een land dat in 1926 door de Sauds werd veroverd.
Buitenlandse -voornamelijk Egyptische- bouwploegen restaureren er nu de historische panden. Sommigen van de bouwvallen worden nog bewoond, door migranten uit Somalië. Op billboards die bouwplaatsen aan het zicht onttrekken lopen keurige Saoedische gezinnetjes al rond in het openluchtmuseum dat Al Balad moet worden, met financiele hulp van alweer kroonprins Mohamed bin Salman, de nieuwe, jonge roerganger van Saoedi-Arabië.
Afgelopen november nog werd aan de rand van die oude stad het gerestaureerde Bayt Hulanda -een van de eerste buitenlandse diplomatieke vestigingen in Saoedi-Arabië- geopend door de Directeur Generaal van Buitenlandse Zaken, wiens grootvader er ooit consul was. Dat was een halve eeuw nadat historicus, diplomaat en islamoloog Christiaan Snouck Hurgronje eind negentiende eeuw de eerste Nederlandse formele voet aan wal had gezet, in Jeddah.
Mede mogelijk gemaakt door het Steunfonds Freelance Journalisten
