Hadi en zijn gevolg bezetten al zeven jaar twee verdiepingen van een duur hotel in de Saoedische hoofdstad Riyad, met goedvinden en steun van de internationale gemeenschap. Zijn enorme toelages en de corrupte manier waarop hij die toelages en andere steun aan Jemen spendeerde wekte toenemende weerzin op bij alle Jemenieten, uitgezonderd hen die ervan profiteerden: zijn familie, uitverkoren zakenmensen en een brede politieke elite.
Hadi werd het mikpunt van spot, omdat hij Riyad in die zeven jaar alleen verliet voor medische behandeling in het Westen, maar nimmer afreisde naar Jemen om zijn volk een hart onder de riem te steken. Desondanks hield de internationale gemeenschap Hadi in het zadel, omdat hij deel uitmaakte van de beruchte resolutie 2216: de wereld vond dat Jemen moest terugkeren naar de situatie van voor maart 2015: zonder houthi’s en met Hadi als overgangspresident naar een federaal Jemen. Maar juist dat hardnekkig vasthouden aan die resolutie is in de loop der jaren een onneembare barriere gebleken op weg naar vrede.
President Abdrabbuh Mansour Hadi zwaait af
Notoir zwak
Hadi werd in 2012 naar voren geschoven als opvolger van president Ali Abdallah Saleh, die in het kielzog van de Arabische lente moest aftreden, na een presidentschap van drieëndertig jaar. Hadi was toen al zijn notoir zwakke vice-president, aangesteld als excuus-zuiderling in een door het tribale noorden gedomineerde regering. Na het vertrek van Saleh en de aansluitende nationale dialoog diende Hadi als tijdelijke president, totdat het volk in het nieuwe federale Jemen een opvolger zou kunnen kiezen.
Zover kwam het nooit. In augustus 2014 stomen de houthi’s op vanuit het hoge noorden om hoofdstad Sana’a in te nemen en Hadi af te zetten. De houthi’s worden vaak rebellen genoemd, maar zijn dat geenszins. Leider Abd al-Malik al Houthi en zijn extended family zijn afkomstig uit een Hashimitische (familie van de profeet) klasse van schriftgeleerden en bestuurders. Als zodanig zijn de houthi’s een voortzetting van het shi’itisch-zayiditische Imamaat, een theocratie die de afgelopen duizend de belangrijkste delen van Jemen bestuurde.
In een blitzkrieg overlopen de houthi’s ook begin 2015 weer een groot deel van Jemen, zelfs tot voorbij havenstad Aden. Ze doen dat in monsterverbond met de eerder afgezette president Saleh en zijn clan Afash. Bovendien ontvangen ze politieke en militaire steun van Iran, dat twee weken lang vliegtuigen vol adviseurs en wapens naar hoofdstad Sana’a stuurt. Totdat dit de Arabische buurlanden te ver gaat en deze ‘Saoedische coalitie’ -met steun van de VS en VK- op 25 maart 2015 de oorlog om Jemen betreedt.
De opvolgers van Hadi, de nieuwe achtkoppige presidentiele raad
Patstelling
Hadi is dan al gevlucht, eerst naar Aden, later naar Riyad. Daar staat hij zeven jaar lang symbool voor de houding van de internationale gemeenschap ten aanzien van Jemen: de houthi’s moeten weg. Maar na 2570 dagen en 25.450 bommencampagnes blijken die houthi’s wel terug te dringen tot het Jemenitische hoogland, maar niet te verslaan. Andersom slagen de houthi’s er niet in de rest van het land – en daarmee economisch noodzakelijke oliebronnen, havens en exportlocaties voor gas- te onderwerpen.
Zeven jaar duwen en trekken aan deze patstelling levert grote winsten op voor hen die deelnemen aan de oorlogs– en hulpindustrie, ten koste van naar schatting 400.00 doden, algemene ellende, honger en uitzichtloosheid. Het levert ook imagoschade op voor Saoedi-Arabië, dat al een tijdje zoekt naar een oplossing.
Deel 1 van die oplossing is vannacht gevonden: Hadi -als symbool van de oude elite, belichaming van grootschalige corruptie en onderdeel van resolutie 2216- moet toch maar weg. Met hem ruimt vice-president Mohsen het veld. Mohsen -lid van Jemens Moslimbroederschap- is houthi’s grootste vijand: onder zijn leiding voerde Jemen zes oorlogen tegen de houthi’s, voordat de huidige oorlog uitbrak.
Scepsis en opwinding
Een zucht van verlichting, maar ook opwinding maakte zich vannacht en vanochtend direct meester van Jemen. Als opvolger van Hadi is een achtkoppige raad aangesteld van politiek en militaire kopstukken uit alle windstreken van het land. Omdat het vooral om oudgedienden gaat is de scepsis groot: ook zij zouden louter op zoek zijn naar geld en macht, terwijl in de schaduw van hun gekibbel de houthi’s alsnog hun macht zullen uitbreiden. Tekenen dat die legitimiteit toeneemt zagen we al in de gevonden oplossing voor de lekke olietank voor de kust van Jemen.
Ook de wapenstilstand die houthi’s en de Saoedische coalitie vorige week overeen kwamen is een teken van toegenomen legitimiteit van het Noord-Jemenitische houthibewind. Formeel zitten Saoedies en houthi’s niet om dezelfde tafel, maar al die jaren vinden wel degelijk continue onderhandelingen plaats, doorgaans in Oman, met Koeweit als oliemannetje. Voor Saoedi-Arabie is het nu zaak ook het Jemenitische contragewicht van de houthi’s zwaarder te maken. Precies daarom moest de zwakke Hadi weg.
Geld voor dat contragewicht is ook nodig, en dat is er voorlopig in ruime mate: als beloning beloofde Saoedi-Arabië de nieuwe presidentiele raad 1,8 miljard dollar, de Verenigde Arabische Emiraten deed daar nog eens een miljard bovenop. Niet toevallig is dat bijna het bedrag dat de VN vorige week tekort kwam bij hun fondsenwerving voor de bestrijding van de humanitaire ramp in Jemen.
In Riyad is niet alleen de achtkoppige presidentiele raad aangesteld, in de voor Saoedies bekende onvrijwillige drukpan methode. Ook werden er diverse ‘raden’ gevormd die de presidentiele zullen adviseren. In die raden hebben wel vrouwen, minderheden en oppositieleden zitting. Het is nu de vraag aan welke tafel de houthi’s nu ook formeel mogen komen zitten. Houthi-woordvoerder Al Bukhaiti noemde de nieuwe raden intussen al een verlengstuk van de bezetting, zonder enige legitimiteit. ‘De ware legitimiteit ligt bij hen die de onafhankelijkheid van Jemen verdedigen’.
