Sommigen denken dat het Colombia’s vloek is: de rijkdom aan grond- en delfstoffen brengt veel conflicten met zich mee. Olie, steenkool, smaragden en goud zit er in de grond, om er maar een paar te noemen. In veel delen van het land wordt goud gevonden. Grote multinationals hebben er zich gevestigd om dit edelmetaal te winnen en honderden, zo niet duizenden individuele goudzoekers beproeven dagelijks hun geluk.
Natuurlijk trekt dit alles ook louche ondernemers aan, types die een graafmachine kunnen betalen en zo maar een heel stuk oerwoud ondersteboven halen omdat er goud gevonden is, en nu dus ook de guerrilla, en óók de voormalige vijand, de paramilitairen. Die zijn officieel gedemobiliseerd, maar in veel gebieden opereren nog restgroepen, die wel hun naam, maar niet hun wapens en terreur tegen de bevolking hebben veranderd.
Zo rijk als Pablo Escobar
Guerrilla en neo-paramilitairen leven van de drugshandel, zoals al op veel grotere schaal bekend is, maar ze persen ook bedrijven in de mijnbouw af, zoals in de olie- en steenkoolsector. De goudhandel is in de mijnbouwsector hun belangrijkste inkomstenbron geworden omdat de prijs de afgelopen jaren zo ongelooflijk omhoog gegaan is.
Deze illegale gewapende groepen, zoals Colombia ze in een verzamelterm noemt, verdienen aan de goudhandel op zichzelf door er actief aan deel te nemen. Maar ze persen ook bedrijven af die aanwezig zijn in gebieden waar zij de dienst uitmaken, en ze eigenen zich de royalties toe door te infiltreren in de plaatselijke overheid. Een zeer lucratieve business dus.
Volgens het Colombiaanse leger, dat deze activiteiten van de illegale groepen in kaart heeft gebracht, heeft de overheid te lang gewacht met te onderzoeken hoe deze groepen aan hun geld komen. Dat betekent dat ze de gelegenheid hebben gekregen om er diep in te duiken. Er zijn commandanten van de FARC die net zo rijk zijn als vroeger Colombia’s beroemdste drugsbaron Pablo Escobar, zegt kolonel Ávila, die behoort tot de leiding van de zevende divisie van het Colombiaanse leger in Medellín.
Legale mijnen toegeëigend
De illegale groepen zijn het actiefst in deze handel in de provincie Antioquia, dat goed is voor 60% van de productie in Colomba. In het hele land wordt 55 ton per jaar geproduceerd; 32 ton komt uit Antioquia, waar Medellín de hoofdstad van is. Volgens de Colombiaanse Ombudsman is maar 14 procent van de goudproductie legaal. Dat wil zeggen dat er een officiële vergunning is afgegeven door de autoriteiten om het goud te winnen.
Dat wil niet zeggen dat de rest wordt opgeëist door de illegale groepen. Er zijn ook gewoon mijnwerkers zonder vergunning aan het werk. Maar een deel van deze mijnwerkers is in dienst van bijvoorbeeld de FARC. Die koopt de machines die nodig zijn om het goud te winnen, zodat de mijnwerkers aan de slag kunnen. Het is zelfs zo dat de illegale groepen zich legale mijnen toegeëigend hebben door de mijnwerkers die een vergunning hebben te dwingen voor hen te werken. Het leger denkt dat alleen al de FARC in Antioquia zo’n 550 miljoen euro per jaar verdienen met hun goudhandel.
Waar het aan ontbreekt, zegt een onderofficier die vaak naar het gebied wordt gestuurd om inlichtingenwerk te doen en wiens identiteit dus geheim moet blijven, is goede wetgeving die bepaalt aan wat voor eisen de goudwinning moet voldoen. “Je zou precies het traject moeten kunnen nagaan vanaf het moment dat het goud uit de mijn wordt gehaald totdat het bij de consument komt.”
Voor het donker weer weg
Er bestaat geen enkele controle op de verkoopketen van het edelmetaal in Colombia. Je hebt dus als koper van goud geen idee of je met bloedgoud te maken hebt.
Volgens het leger kunnen de mijnen maar 40 procent van hun opbrengst houden in de gebieden waar de illegale groepen de dienst uitmaken. “Veertig procent gaat naar de illegalen, tien procent is om de plaatselijke politiek om te kopen, zes procent is voor de lonen van de werknemers en vier procent voor de belasting aan de Colombiaanse staat”, aldus mijn anonieme informant.
Vooral het noordoosten van Antioquia is een no go area geworden met veel criminaliteit en veel prostitutie en een doodsbange bevolking. Iedereen is gewapend, weet de enkele journalist die de regio heeft bezocht. Snel wat plaatjes schieten en voor het donker weer weg zijn.
Kwik
In deel 2 van deze reportage aandacht voor wat dit voor de goudhandel betekent. Met name onder de edelsmeden zijn er mensen die zich zorgen maken over de herkomst van het goud dat ze bewerken. Maar ook bij de (grote) juweliers begint er bewustzijn door te breken. En dan gaat het niet alleen over geweld, maar ook over het milieu. De afgravingen om het goud te winnen verwoesten de natuur en om het goud te scheiden van modder en stenen wordt het uiterst schadelijke kwik gebruikt. De hoogste tijd dus voor groen goud.
Meer van Wies Ubags…
