Na de recente aanvallen van de Verenigde Staten en bondgenoten staan de Houthi’s vol in de schijnwerpers. Eén mythe moet ontkracht worden: dat de Houthi’s grassroots rebellen zijn die voor de onderdrukten der aarde opkomen. ‘Houthi’s’ zijn een bevoorrechte bovenlaag die de bevolking van Jemen allang onderdrukt.
Houthi’s zijn geen rebellen, stam, groep of beweging. De familie al-Houthi maakt deel uit van de Hashemieten, een kaste of bovenlaag in de Jemenitische samenleving. Hashemieten kunnen hun afkomst traceren naar Banu Hashim, de familie van de profeet Mohammed. Hashemieten zijn binnen de mainstream islam geziene moslims, als een soort aristocratische schriftgeleerden.
De Jemenitische afdeling der Hashemieten is van de sjiitische Zaydi-school, die wereldlijke en geestelijke macht tot in het extreme combineert in een ‘imamaat’; ze zijn in Jemen paus en koning ineen. Hashemitische families besturen Noord-Jemen al duizend jaar. Pas in de revolutie van de jaren zestig werd hun theocratie afgebroken en verjaagd. Van heersende adellijke klasse werden zij plotsklaps tweederangsburgers. Hashemitische vrienden van mij werd het eind vorige eeuw onmogelijk gemaakt om bijvoorbeeld piloot te worden, vanwege hun afkomst.
Leden van de Houthi-familie – tot dan geen prominente familie binnen de Jemenitische Hashemieten – kwamen eind jaren tachtig in opstand tegen dergelijke vormen van Berufsverbot en marginalisering. Begin deze eeuw namen ze de wapens op en wat volgde waren zes guerillaoorlogen tegen de centrale regering van Ali Abdullah Saleh. Het territorium van de Houthi’s groeide in elke oorlog en na 2010 kregen ze het voor het zeggen in het uiterste noorden. In het politieke vacuüm volgend op de Arabische Lente sloten de Houthi’s een monsterverbond met de afgezette heerser Saleh. In 2014 grepen ze in een coup de macht in geheel Noord-Jemen, inclusief de hoofdstad Sanaa.
Ultraconservatief bewind
Sinds 2014 is de oude bovenlaag der Hashemieten – onder leiding en vlag van de Houthi’s – na een onderbreking van vier decennia dus weer de heersende macht in Noord-Jemen, waar driekwart van de bevolking woont. Het afgelopen decennium heeft het Houthi-regime daar een ultraconservatief bewind uitgerold waar vrouwen onder strenge voogdij van mannen staan en minderheden rechteloos zijn. Het regime heeft zich in alle economische en maatschappelijke organisaties gewrongen via zogenaamde mushrifeen; opzichters die zorgen dat alles wat gebeurt, gebeurt in het belang van de Houthi’s. Veel hoogopgeleide Jemenieten zijn afgedropen naar de diaspora, met als gevolg dat veel in Jemen in elkaar is gestort.
Het staatsbestel is tot in de diepste poriën getransformeerd in een machine die opbrengsten voor de Houthi’s genereert. Heffingen zijn er op importen, exporten, brandstoffen, desnoods worden er kunstmatige tekorten gecreëerd, om grotere winsten te kunnen genereren. Van de miljarden aan hulppgelden die naar Jemen stroomden is een significant deel beland in de zakken van Houthi’s. Van de operatie ‘lekke olietanker’ afgelopen zomer, waarbij 1,1 miljoen vaten olie uit een verouderde supertanker voor de kust van Jemen moesten worden weggepompt, zijn de Houthi’s ook niet slechter geworden.
Jemen staat bekend als humanitaire ramp, maar de wonderlijke realiteit is: de winkels zijn goed gevuld en er bestaat grote weelde. In Sana’a heerst al jaren een bouwwoede. Paleizen verrijzen, de nieuwste bolides rijden er door de straten. Wil je ook profiteren, dan kun je je aansluiten bij de Houthi’s, er bestaat zelfs een nieuw werkwoord voor: mutahawith, oftewel verhouthiseren. Zonder de juiste afkomst word je echter nooit een echte Houthi, je blijft tweederangsburger. Als je daar tegen rebelleert – de échte rebellen – mag je de Houthi-kerkers in.
Gebaat bij chaos
De Houthi’s worden al jaren gesteund door Iran, zonder diens materiële en immateriële steun was het nooit zover gekomen. Maar Houthi’s zijn eigen baas, op handen gedragen door de wereldwijde beweging der anti-imperialisten en anti-kolonialen, die het met feiten niet altijd even nauw neemt. Door hun getrol, gelikte filmpjes van even haveloze als sympathieke guerrillero’s en het gebruik van termen als ‘rebellen’ surfen de Houthi’s nu mee op de golf van verontwaardiging over de gebeurtenissen in Gaza. Maar net als Israeliërs op de Westelijke Jordaanoever Palestijnen van hun land jagen, jagen Houthi’s dagelijks gewone Jemenieten van hun land als ze daar toevallig hun huis willen bouwen. Jemens derde stad Taiz staat al zeven jaar onder beleg van Houthi’s, die alle toevoer blokkeren en de bevolking met granaten en scherpschutters belagen, gelijk Gaza.
Mocht in Gaza de rust terugkeren, reken er niet op dat Houthi’s rustig worden. Chaos is hun core business, omdat de afgelopen tien jaar is gebleken dat chaos hun winst schenkt. Ook deze toestand is hun weer in de schoot geworpen, waardoor het lijkt alsof God aan hun zijde staat. Dat geloven Houthi’s hartgrondig: dat zij van godswege uitverkoren zijn te besturen. Niet alleen Jemen, het vizier staat nadrukkelijk gericht op Mekka, Medina en Jeruzalem. Grote leider Abdul-Malik Badr al-Din al-Houthi wordt aanbeden als een halfgod.
Er zijn vanzelfsprekend ook duiven onder de Houthi’s en Hashemieten, maar die zijn door de bejegening van Jemen door Saoedi-Arabië en nu van de geallieerde vloot aan de zijlijn geraakt of al eerder naar het buitenland gevlucht.
Kortom, de Houthi’s zijn tirannen die het lot van de Gazanen slechts gebruiken voor eigen gewin, om vooral hun macht in Jemen te verstevigen. Termen als rebellen, groep of beweging moeten we achterwege laten.
Beeld boven artikel betreft propagandafoto die rondgaat op social media, bron onbekend. Propagandafoto hierboven gebruikten de Houthi’s in 2021 en 2022 om hun overname van Marib aan te kondigen. Het toont de slogan van de Houthi’s via photoshop gebeiteld in de stenen van de tempel van Bilqis, uit de glorietijd van Saba (queen of Sheba), zo heette Marib destijds. Zoals zoveel in Jemen heeft het allemaal enorme symbolische waarde. Ik heb het script gecheckt bij professor Christian Robin, die het Sabaeaanse script machtig is: de letters kloppen, maar zijn gebruikt op rudimentair niveau, zeg maar phonetisch.
Anthon Keuchenius is politiek geograaf, journalist en komt sinds 1993 af en toe in Jemen. Zie abumelle.org
Een versie van dit artikel verscheen ook in NRC
