Begin juni werd de jaarvergadering van de netwerkluchtvaartmaatschappijen IATA (International Air Transport Association) gehouden in het Zuid-Afrikaanse Kaapstad. “Nergens is het groeipotentieel groter dan op het Afrikaanse continent, waar een miljard mensen wonen op 20% van de aardoppervlakte”, zei IATA directeur-generaal Tony Tyler. Zuid Afrika behoort tot de BRICZ (Brazilië, Rusland, India, China, Zuid Afrika) groep van economisch opkomende landen. De jaarvergadering werd bijgewoond oor zo’n 700 luchtvaart CEO’s van 240 bij IATA aangesloten luchtvaartmaatschappijen, waaronder KLM topman Peter Hartman en zijn opvolger, aanstormend talent ex-CDA minister Camiel Eurlings.
Afrika op sleeptouw
Mondiale verbindingen – dankzij de luchtvaart – spelen een zeer krachtige rol bij het integreren van de 54 Afrikaanse landen in de 50-jarige Afrikaanse Unie met de rest van de wereld. Zelfs de meest afgelegen bestemmingen worden zo onderdeel van de wereldgemeenschap. Maar dit vraagt wel om een commitment van regeringen om een paar grote problemen op te lossen”, vulde Tyler aan. Veiligheid is hier de grootste uitdaging voor de Afrikaanse luchtvaart. IATA’s 20 sub-Saharaleden presteren in lijn met het wereldgemiddelde op veiligheid, net zoals de 24 airlines voldoen aan de meer dan 900 veiligheidsstandaarden van IOSA (IATA Operational Safety Audit). “Maar als we kijken naar de gehele Afrikaanse sector blijft veiligheid een uitdaging met een ongevalsgemiddelde dat vele keren boven het wereldgemiddelde uitkomt. IATA gelooft dat veiligheid mogelijk is in Afrika en dit kunnen bereiken met de plaatselijke overheden in 2015”, aldus Tyler.
Verder zijn de brandstofkosten maar liefst 21% hoger in Afrika dan het wereldgemiddelde. Overheden zien luchtvaart als een luxeproduct en belasten het dan ook als zodanig. Landen als Angola, Ghana en Uganda zijn inmiddels begonnen deze tarieven aan te passen. Hetzelfde geldt ook voor andere belastingen als toeristenbelasting, BTW, passagierstoeslag voor infrastructuur, etc. Luchtvaart in Afrika zorgt voor $ 67 miljard aan economische activiteiten en 6,7 miljoen banen. In Zuid Afrika zorgt luchtvaart voor 350.000 banen en het draagt R 74 miljard bij aan het Zuid-Afrikaanse BBP (Bruto Binnenlands Product).
Financieel gezond
Ondanks economische tegenwind in diverse delen van de wereld wisten de 240 airlines van IATA – goed voor 84% van alle luchtverkeer – hun gezamenlijke winst met 3,4% te verhogen tot $12, 7 miljard. Terwijl Azië met 5% en Noord Amerika 4,2% groei liet zien, kwam Europa door de crisis niet verder dan een schamele 1,3% tot $1,6 miljard. "Per passagier werd afgelopen jaar gemiddeld $ 2,54 verdiend", volgens IATA, een marge van slechts 1,2%. Dat zijn wel flinterdunne marges die gebruikelijk zijn in de mondiale luchtvaart door de fluctuerende kosten van brandstof en belastingen. IATA Secretaris-generaal Tony Tyler legde uit, dat de meeste korte afstand routes meestal niet winstgevend zijn, maar intercontinentale vluchten veelal wel.
Hoewel de tarieven onder druk blijven staan, profiteren de airlines van hun aanvullende inkomsten. Deze zogenaamde aanvullende inkomsten ofwel ‘ancillery revenues’ in luchtvaart jargon, stegen van 0,5% in 2007 tot 5% ofwel $36 billion van hun totale inkomsten vorig jaar. Air France KLM en zijn partners verdienden hiermee vorig maar liefst € 1 miljard.
Brian Pearce van IATA Economics vindt, dat luchtvracht de airlines er economisch weer bovenop moeten helpen. Maar als het vrachtverkeer aantrekt, dan trekt de economie meestal ook weer aan. En dat is dan het teken, dat we uit de crisis zijn. Maar omdat de vracht nog niet aantrekt, verwacht Pearce geen omzetgroei voor 2013. Uitzonderingen zijn de business en premium passagiers die snel in aantal toenemen. In de luchtvracht is geen groei in volume en omzet, maar er worden wel nieuw handelsroutes ontwikkeld in de zuidelijke regio’s, zoals Zuid Afrika. Maar er zijn ook concurrenten, zoals de HSL en Carex die tot 500 km zeer competitief zijn, maar daarboven nauwelijks.Pearce verwacht niet dat dit jaar de olieprijs veel zal dalen, dan van $ 112 naar $ 108 per vat in 2012. Ook de crisis in de Eurozone speelt de wereldluchtvaart parten. Als winstmachine is de EU weggevallen. Alleen Afrika laat iets mindere groeicijfers zien: 0.9% tegen 1,3% in Europa.
De jaarvergadering van IATA nam in Kaapstad diverse resoluties aan. Er werd een soort handleiding voor regeringen overgekomen, voordat deze gaan besluiten tot het instellen beschermingsmaatregelen voor consumenten. Tony Tyler is kritisch over de meeste consumentenmaatregelingen, zoals die voor vertraagde passagiers. “Er zijn maatregelen voor airlines die vertraagde vluchten hebben, maar er zijn geen maatregelen tegen de veroorzakers van deze vertragingen: de luchtverkeersleidingen die in handen zijn van de overheid.” Hij stelt voor, dat luchtverkeersleidingen worden geprivatiseerd en in aantal toenemen, zodat er meer concurrentie komt. Tijdens de jaarvergadering gingen verder de handen op elkaar voor een open XML en transparant online distributiesysteem (NDC), dat ook voor reisagenten vrij toegankelijk is. Ook werd de resolutie aangenomen om in 2020 CO2 neutraal te opereren. Tot nu toe werkt de uit de 70-er jaren stammende GDS/CRS-en (computerreserveringssystemen als Amadeus, Sabre, Galileo en Worldspan) nog steeds op verouderde standaarden als edifact.
Luchthavens
Voor luchthavens hebben de aangenomen IATA-besluiten ook gevolgen. Amper een week later vond ook de jaarvergadering plaats van Airports Council International (ACI) de wereldbelangenvereniging voor luchthavens. Deze nam eenzelfde pakket resoluties aan, zodat de aangesloten luchthavens op een lijn zitten met de airlines. Gepleit word dan ook voor meer samenwerking met elkaar. Capetown International Airport General Manager Deon Cloete zei: “Wij maken ons op om in 2020 CO2 neutraal te opereren. Als we dit niet doen hangt ons een nachtregime voor geluidsoverlast boven het hoofd.”
Het streven om in 2020 CO2 neutraal te opereren wordt de hardste kluif. Komen najaar zal de vergadering van VN-luchtvaartorganisatie ICAO het definitieve groene licht moeten geven om een wereldhandelssysteem in emissies aan te nemen, zodat het stilgelegde ETS in Europa niet meer nodig zal hoeven te zijn. Dit is nodig, omdat het aantal passagiers zal verdubbelen tussen nu en 2030 naar 5,4 miljard.
