Diana Blok (1952) heeft een missie. Ze formuleert het met haar door het Spaans versierde Nederlands voorzichtig: “Ik bedrijf een soort visual activism. Mijn doel is taboes te laten vallen door een andere kijk op de dingen, via een esthetische ervaring. Het is een elegante manier om een conservatieve samenleving anders naar sekse en seksualiteit te laten kijken. Kinderen en hun ouders hebben heel veel verdriet over de intolerantie en het geweld dat hun wordt aangedaan omdat ze andere seksuele voorkeuren hebben. Nu we over de hele wereld kunnen communiceren met onze projecten, realiseren mensen zich ‘Ik ben geen weirdo’.”
Wat deed ze: ze liet bekende Braziliaanse acteurs benaderen met de vraag of ze hen mocht fotograferen, afgebeeld als de held die ze altijd hadden willen zijn, maar dan van het andere geslacht. Ze zijn op billboards te zien langs een groot deel van de kustlijn van Rio de Janeiro. "De bekende acteur Enrique Díaz zei als een van de eerste Ja, en dat moet je hebben. Als zo een vooraanstaand persoon meedoet, wil de rest ook."
Elizabeth I
Al in 1997 begon ze samen met de Amerikaanse auteur Don Bloch met het project Adventures in cross-casting, waar dit project in Rio een onderdeel van is. Veertig Nederlandse theatermensen werden aangeschreven om te poseren als personage van de andere sekse. “Hans van Manen zei dat hij zo’n lelijke vrouw zou zijn, maar Albert Mol bijvoorbeeld wilde Elizabeth I zijn en leefde zich helemaal in in die rol. Hij nam zelfs de telefoon op als Elizabeth!”
Niet iedereen die meedoet aan het project is gay of transseksueel of op een andere manier niet conform de oude normen heteroseksueel, vertelt Blok. “Het zijn allemaal mensen die diversiteit belangrijk vinden. In Rio hebben drie mannen van emotie gehuild terwijl ze de rol van hun droomvrouw aannamen. Een daarvan was gay en de anderen niet.”
De lieftallige actrice Camila Pitanga is de woest uitziende god van de zee Poseidon. Diana Blok moet nog lachen als ze eraan denkt hoeveel praktische problemen er moesten worden overwonnen om Pitanga een geloofwaardige Poseidon te laten worden: “Een grote, sterke figuur en zij is een prachtige, slanke vrouw. En je kunt geen borsten laten zien. We hebben het opgelost door Poseidon ouder te laten zijn met een lange witte baard en door zijn leeftijd dunner en kwetsbaarder te laten zijn.”
Naakt met een slang
De foto’s van Adventures in cross-casting werden in Rio gepresenteerd in het kader van het festival voor de podiumkunsten Tempo, dat al afgelopen is, maar ze zijn nog tot en met 31 oktober te zien. Blok: “Tempo benaderde de mensen en ik mailde daarna over hun maten, want bijna alles wat ze aan en op hadden heb ik uit Nederland meegenomen.” Acteur en regisseur Matheus Nachtergaele koos voor de figuur van Luz del Fuego, danseres, feministe en initiatiefneemster van het nudisme in Brazilië. Hij zou naakt worden afgebeeld met een slang, ook geen sinecure. Blok: “Hoe moesten we dat oplossen? Moesten we een cobra huren of een nepslang gebruiken? Toen heb ik in Amsterdam in een winkel twee hele leuke slangen gevonden en die sloegen aan. Hij was meteen in zijn rol toen hij ze zag en begon meteen te poseren.”
Naderhand waren er even problemen. Tempo’s advocaat vreesde dat de organisatie aangeklaagd kon worden vanwege het tonen van de naakte Nachtergaele op de openbare weg. De organisatie was bang om een hoge boete te krijgen en raadpleegde meerdere advocaten en besloot het risico te nemen. Tempo hield vol en de foto bleef zonder vervelende gevolgen op zijn plek.
“Raar is dat toch”, zegt Diana Blok, in een land waar je zo veel bloot ziet dat ook op een hele ordinaire manier wordt tentoongesteld. Maar als je wat dieper gaat graven, zie je dat Brazilië nog een heel erg conservatief land is, meer dan Uruguay bijvoorbeeld. Hoewel er bijvoorbeeld in de Afrobraziliaanse godsdienst Candomblé wel weer uitingen van biseksualiteit bestaan…”
Geslagen en verlamd
Volgens de mensenrechtenorganisatie Human Rights Watch (HRW) is de agressie tegen LGBT (lesbiënnes, gays, biseksuelen, travestieten en transseksuelen) in Brazilië de laatste jaren toegenomen. In 2012 werden 3000 aanklachten bij de Nationale Ombudsman ingediend, 166% meer dan in 2011, aldus HRW in haar wereldwijde rapportage van 2014.
Diana Blok heeft voor haar Adventures in cross-casting steun gekregen van onder andere de deelorganisatie van de Verenigde Naties die zich met vrouwenzaken bezighoudt en ook van de Nederlandse regering. Ze is zeer te spreken over de toespraak van de toenmalige minister van buitenlandse zaken Frans Timmermans voor de Raad voor de Mensenrechten van de Verenigde Naties in 2013. Timmermans brak daar een lans voor het stoppen van het geweld tegen en het accepteren van homoseksuelen. “Hij heeft zich ook sterk ingezet voor de Free & Equal campagne van de Verenigde Naties (die zich inzet voor LGBT, WU)."
"Wat je wilt is dat deze mensen liefde en respect krijgen en niet dat ze in elkaar geslagen worden en verlamd raken, zoals in Brazilië is gebeurd. Het aantal moorden vanwege seksuele voorkeur is er heel hoog.”
Rio is dan ook niet de laatste plek waar Adventures in cross-casting wordt gerealiseerd. Blok heeft haar oog al laten vallen op de metropool São Paulo, net als Rio in het zuidoosten van Brazilië, en Recife, in het noordoosten. En ook het Amazonegebied staat op haar verlanglijstje.
Lees ook ‘Ik daag je uit om van mij te houden’ van Alex Hijmans.
