Voor het oog van 350 genodigden openden de Spaanse koning Juan Carlos en kroonprins Mohamed van Abu Dabi in 1991 een mega-installatie van zonnecollectoren in de buurt van Sevilla. Er was champagne, kaviaar, er waren mooie woorden en de hemel was strakblauw. Gisteren besloot de Arabische oliestaat een aanklacht tegen Spanje in te dienen bij de wereldbank. En ze zijn niet de enigen. Inzet: miljoenen euros.
'Technisch gezien ben ik failliet, de bank zal me alles afnemen'
Want in Spanje is het oogsten van de zon niet langer gratis. In de hoop drie miljard euro te bezuinigen trekt de Spaanse regering definitief de stekker uit een omvangrijk subsidie-traject voor duurzame energie en gaat met terugwerkende kracht belasting heffen. Waardoor particulieren en investeerders wereldwijd worden gedupeerd.
Dakloos
Baldo Guzzardo (45) breekt als de toekomst ter sprake komt. Het vooruitzicht dat hij straks dakloos is, zijn twee kinderen niet kan laten studeren, het familiebedrijf ten gronde wordt gericht. De kapperszaak, die zijn vader in 1976 opzette. ,,Ik heb 25 jaar keihard gewerkt en heb helemaal niets meer”, hapert de stem van de man uit Alicante. ,,Behalve een schuld van bijna een ton euro´s. Ik ben geruïneerd voor de rest van mijn leven.”
Het zag er in 2005 zo mooi uit. Duurzame energie was het toverwoord. De staat stimuleerde investeringen, onder meer door 25 jaar lang hoge inkomsten te garanderen. Zijn huis was zo goed als afbetaald, schulden had Guzzardo niet, dus was het makkelijk aankloppen bij de bank voor een lening. De zoon van een Italiaanse vader ging het avontuur aan en investeerde 90.000 euro in een huerto solar, letterlijk vertaald een moestuin voor de zon.
Technisch failliet
,,Alles ging goed, tot de Partido Popular in 2011 aan de macht kwam”, vertelt Guzzardo. ,,Vanaf dat moment werden er keer op keer nieuwe bezuinigingen én belastingen ingevoerd op zon-energie. Waardoor ik het afgelopen trimester uiteindelijk de aflossing niet meer kon opbrengen. Technisch gezien ben ik failliet, de bank zal me alles afnemen.”
'Spanje lijkt steeds meer een bananenrepubliek'
Rond de 200.000 particulieren in Spanje komen deze dagen bedrogen uit. Maar ook grote investeerders verliezen veel geld. Zoals een Deens lerarenfonds dat bewust koos voor het opbouwen van een schoon pensioen, door te investeren in duurzame energie. Of het Nederlandse Triodos Amperefonds. Dat heeft inmiddels – samen met andere grotere investeerders – een Europese arbitragezaak aangespannen tegen de maatregelen.
Bananenrepubliek
Piet Holtrop, die met zijn advocatenkantoor vanuit Barcelona bijna 1400 gedupeerden bijstaat, vindt de gang van zaken ´buitengewoon frustrerend´. ,,Het is niet zo dat in tijden van crisis de rechtstaat opzij kan worden geschoven”, stelt Holtrop. ,,Spanje lijkt steeds meer een bananenrepubliek. Alles is gericht op het bereiken van conjuncturele doelen op korte termijn. Je mag een systeem aanpassen, maar niet de deelnemers aantasten in hun rechten. Als je rommelt aan de regels, krijg je als land geen serieuze investeerders meer. Alleen aasgier-fondsen die het land leeg komen zuigen.”
,,De zon schijnt vaak genoeg in Spanje om middels zonnepanelen volledig zelfvoorzienend te zijn, als gezin of bedrijf. Die investering verdien je gemiddeld in zes jaar terug. De regering is daar op tegen, omdat de energiebedrijven daardoor in hoog tempo klanten verliezen.”
Oligopolie
De energiemarkt in Spanje wordt gedomineerd door vijf grote bedrijven, die gezamenlijk 85 procent van de markt in handen hebben. ,,Het is een oligopolie”, legt Holtrop uit. ,,Van beursgenoteerde bedrijven. Die opmerkelijk genoeg het afgelopen jaar, ondanks een teruglopende vraag, meer winst hebben gemaakt. De regering heeft geen controle over de prijs voor energie. De markt is ondoorzichtig, er is geen onderlinge concurrentie en vraag en aanbod spelen geen rol bij het vaststellen van de prijs.”
Op Ierland en Cyprus na zijn de energieprijzen in Spanje, die tussen 2006 en 2012 met maar liefst 60 procent zijn gestegen, de hoogste van heel Europa.
Draaideur-beleid
Volgens Holtrop is het terugschroeven van duurzame energie geen macro-economisch of technologisch, maar politiek probleem. ,,Traditioneel zijn de banden tussen de politiek en de grote energiebedrijven heel nauw”, weet hij. ,,Er is sprake van een draaideur-beleid. Politici werken korte of langere tijd voor de energiebedrijven en keren terug. Of andersom.”
Van alle kanten wordt momenteel druk uitgeoefend op de Spaanse regering. De Europese commissie heeft een informatieronde geopend en er lopen rechtszaken op verschillende niveau´s. Aan de andere kant deed het Spaanse hooggerechtshof eerder deze maand uitspraak in hoger beroep, aangespannen door belangenverenigingen van gedupeerden. Het Hof erkende dat de bezuinigingen ,,vooraf gecalculeerde inkomsten niet waar kunnen maken.” Maar stelde ook dat ,,het rechtsprincipe niet in gevaar komt” en dat Spanje geen andere keuze heeft om te voorkomen dat het energie-systeem gevaar loopt.
Slapeloze nachten
Baldo Guzzardo voelt zich vooral in de maling genomen door zijn eigen regering. ,,Ik heb er slapeloze nachten van, al maanden. Dan kruip ik toch weer achter de computer, probeer ik een uitweg te vinden. We hebben in Alicante meer dan 300 dagen zon per jaar. Om die te oogsten moeten we voortaan betalen. Het is ongelooflijk, maar waar. Ze hebben zich de zon toegëeigend.”
