In 1938 moesten mensen nog kennismaken met een computer die niet de omvang had van een gehele kamer, maar schrijver H.G. Wells voorspelde in dat jaar al het internet. In zijn boek World Brain beschreef de auteur een 'wereldencyclopedie', waarin alle informatie voor iedereen gratis toegankelijk was. Het is deze maand 75 jaar geleden dat World Brain als boek verscheen (de essays waar het boek uit bestaat, verschenen al eerder. Het boek is online als pdf beschikbaar).
Het boek werd vorig jaar door historicus George Dyson genoemd tijdens een lezing in Amsterdam als een van de fictiewerken die, zo is achteraf gebleken, de technologische ontwikkelingen goed hebben voorspeld.
Toch waakt de Amerikaanse geschiedkundige George Dyson (1953) ervoor om zelf voorspellingen te doen over waar het heen gaat met de mensheid als gevolg van de digitale omwentelingen. “We hebben een zeer vruchtbaar medium gecreëerd, waar compleet nieuwe dingen kunnen groeien die ons volledig gaan verrassen”, zegt Dyson in een gesprek dat ik toen met hem had.
Internet is een organisme
Het internet is volgens Dyson te vergelijken met een organisme. Overigens noemt hij internet geen 'levend, bewust wezen', zoals op internet aan hem wordt toegeschreven. “Dat heb ik nooit gezegd, maar ja, iemand heeft dat op Wikipedia gezet en dan is er niet meer aan te ontsnappen. Het probleem is dat we niet precies weten hoe we leven moeten definiëren, maar internet is zeker een organisme.”
Dyson onderzoekt de geschiedenis van de digitale ontwikkeling en publiceerde daarover diverse boeken. Vorig jaar verscheen Turing's Cathedral: The Origins of the Digital Universe, over de groep mensen die de eerste computer ontwikkelde.
Flash crash
Het internet en computers zijn tegenwoordig zo ingewikkeld, dat de mensen volgens Dyson de controle zijn verloren. Dat was bijvoorbeeld te zien op 6 mei 2010, toen de Dow Jones plotseling zo'n duizend punten verloor, om na nog geen half uur weer op min of meer het oude niveau terug te keren. (Dyson figureert in een documentaire van Tegenlicht over deze 'flash crash')
“Men zei aanvankelijk: maak je geen zorgen, de mensen houden de controle over het geld. Toen gebeurde de flash crash en bleek dat de machines nu de controle hebben over het geld. Dat is iets dat honderd jaar geleden heel beangstigend had geleken”, zegt Dyson. “Allerlei dingen die eens het domein van de mens en niet de machine leek te zijn, die grenzen worden links en rechts overschreden. We hebben de controle opgegeven. Of dat iets goeds is of niet, dat zullen we moeten afwachten.”
Is afwachten en maar hopen op het beste het enige dat we kunnen doen?
“Als individu, eigenlijk wel. Je hoeft niet pessimistisch te zijn en te denken 'dit is het einde van de wereld', maar je moet je wel bewust zijn van de risico's. Verwacht niet dat alles maar goed komt.”
Moeten we vrezen dat technologie die ontworpen werd met een onschuldig doel, in de verkeerde handen valt?
“Tijdens het schrijven van een van mijn boeken bezocht ik een bedrijf genaamd General Atomics. Zij vertelden enthousiast dat de Predator-drone die zij ontwikkelden geen wapen was, maar een platform om data te verzamelen. Je ziet dat die drone vrij snel een twijfelachtig wapen is geworden waarmee je mensen op een heel afstandelijke manier kunt doden. Ook nu wordt allerlei data verzameld, niet alleen van waar je bent, maar indirect zelfs van wat je denkt. Hoe weten we zeker dat die informatie niet misbruikt gaat worden?”
U zette een aantal boeken uit het verleden op een rij die het heden goed hadden voorspeld. Welke fictieboek heeft u onlangs gelezen dat een aannamelijke voorspelling van de toekomst bevatte?
“Ik lees niet heel veel van de moderne sciencefictie, maar ik heb laatst Neal Stephensons boek Anathem (2008 – red.) gelezen. In zijn wereld is de maatschappij verdeeld in mensen die alleen maar massacultuur consumeren en een minderheid die in een soort kloosters leven en als een van de weinigen nog boeken lezen. In het verhaal komt er een buitenaardse dreiging en natuurlijk zijn het dan de boekenlezers met al hun kennis die de wereld redden.”
Als u meer wilt lezen over drones, lees dan:
Hoe legitiem is het gebruik van gewapende drones?
Als u meer wilt lezen over het verzamelen van data:
De werknemer als een pakketje vaardigheden
