Veertien van de ruim twintigduizend proefpersonen kregen in de testfase na het Janssen-vaccin een trombose. Eén gezonde, jonge man van 25 werd na het coronavaccin getroffen door een ernstige hersentrombose. In de even grote groep die een placebo ontving, ontstond tienmaal trombose en geen enkele hersentrombose.
Deze cijfers werpen een ander licht op de paniek die rond het Janssen-vaccin is ontstaan. Het leek de afgelopen dagen of het trombose-risico pas na de verkoop van de eerste vaccins in de Verenigde Staten is ontdekt. Deze late ontdekking, zo zeiden critici, zou mogelijk worden veroorzaakt doordat in de testfase onvoldoende naar de bijwerkingen bij vrouwen is gekeken.
Hoorzitting
In werkelijkheid was al in de testfase duidelijk dat trombose na het Janssen-vaccin iets vaker voorkomt dan normaal. Al in de openbare hoorzitting van de Amerikaanse Food & Drug Administration (FDA) op 26 februari van dit jaar werden de trombose-gevallen door een Janssen-wetenschapper gemeld. Daarbij volgde de toezegging dat deze en andere risico´s bij de uitrol van het vaccin nauwgezet zouden worden gemonitord.
Janssen´s moederbedrijf Johnson & Johnson besloot deze week de vaccinverkoop in Europa uit te stellen in afwachting van nader onderzoek. Eerder besloot minister De Jonge van Volksgezondheid het vergelijkbare vaccin van AstraZeneca op advies van de Gezondheidsraad tot nader order niet langer aan 60-minners te verstrekken. Bij het AstraZeneca-vaccin spelen dezelfde problemen als bij het Janssen-vaccin.
Afweerreactie
De zogenoemde vectorvaccins van Janssen en AstraZeneca bestaan uit een onschuldig verkoudheidsvirus in combinatie met een stukje genetische code van het coronavirus. Een prik met het vaccin in een spier in de bovenarm leidt in het lichaam tot een afweerreactie. Hierdoor worden bij een toekomstige corona-besmetting de juiste antistoffen aangemaakt.
Bij een enkeling wordt het immuunsysteem na een AstraZeneca- of Janssen-prik mogelijk te sterk geactiveerd. Hierdoor keren de aangemaakte antistoffen zich tegen de eigen bloedplaatjes, wat tot een trombose kan leiden.
Hersentrombose
Vooral de zeldzame sinustrombose baart de toezichthouders zorgen, al is de kans op een dergelijke hersentrombose na vaccinatie klein. Het geschatte risico is één op de vijfhonderdduizend.
Bij een sinustrombose blokkeert een bloedprop de afvoerende vaten in het voorste deel van de hersenen. De gevolgen lijken sterk op die van een beroerte. Twee van de tien mensen blijven hun verdere leven worstelen met de restverschijnselen of komen zelfs door deze zeldzame trombosevorm te overlijden. Het komt vaker voor bij vrouwen dan bij mannen, doordat de anticonceptiepil, zwangerschap en bevallingen het risico op een sinustrombose vergroten.
Hypochondrie
Voor hypochonders is het belangrijk te weten dat de kans op een ernstige bijwerking van een coronavaccin uiterst klein is. Veruit de meeste gevaccineerden krijgen hooguit milde klachten, zoals een pijnlijke prikplek, enkele dagen spierpijn of lichte koorts.
Zoals gezegd is het risico op een ernstige hersentrombose naar schatting één op de vijfhonderdduizend. Van de 25 miljoen Britten die het AstraZeneca-vaccin ontvingen, kregen er circa zestig een sinustrombose. Van de 6,8 miljoen Amerikanen die de Janssen-prik kregen, werden er zes getroffen door deze hersentrombose. Het Nederlandse bijwerkingencentrum Lareb noteerde na vierhonderdduizend AstraZeneca-vaccinaties twee mensen met een dergelijke trombose.
60-plussers kunnen in Nederland nog gewoon bij hun huisarts terecht voor het AstraZeneca-vaccin. Zij lopen minder risico op ernstige bijwerkingen. Bovendien wegen bij kwetsbare ouderen de grote voordelen van vaccinatie op tegen de zeldzame nadelen.
Mensen die de komende tijd het vaccin ontvangen, krijgen van medici het advies uit voorzorg alert te zijn op de symptomen die met de zeldzame bijwerking gepaard kunnen gaan: kortademigheid, pijn op de borst, zwelling in de benen, aanhoudende buikpijn, zware, voortdurende hoofdpijn, wazig zien en/of kleine onderhuidse bloedingen buiten de prikplek.
Meer informatie
Wil je zelf tot een afgewogen oordeel komen? Alle rapporten over de positieve effecten en nadelige bijwerkingen van de vaccins zijn te vinden op de websites van toezichthouders FDA, EMA en CBG. Via de FDA-site is ook de openbare hoorzitting van februari terug te zien.
