Het kabinet laat feiten en cijfers over zelfstandigen zonder personeel in kaart brengen. Gaan zzp'ers daar wat mee opschieten? Dat is nog maar de vraag. De manier waarop de opdracht voor het onderzoek is geformuleerd, belooft weinig goeds. Dat en meer, in het zzp-nieuws van week 21.
Tot drie keer toe sprak de Tweede Kamer de afgelopen weken over zelfstandigen zonder personeel. Het ging vooral over de situatie in de zorg, waar de Belastingdienst het voor zzp'ers vrijwel onmogelijk maakt om de kost te verdienen. Maar het debat over die affaire raakte onvermijdelijk ook aan de fundamentele vraag wat we nou ècht willen met de 800.000 zzp'ers in dit land.
Onderkruipers
Vormen de zzp'ers de nieuwe onderklasse en moeten zij in bescherming worden genomen tegen hun opdrachtgevers en tegen zichzelf? Zijn het schijnzelfstandigen die als onderkruipers de positie uithollen van werknemers met een vaste baan? Of zijn het bewust zelfstandige ondernemers die een eigen bijdrage leveren aan economie en samenleving en die daar waardering voor verdienen?
Consistentie is ver te zoeken
Het beleid van de overheid weerspiegelt nu eens de ene opvatting over zzp'ers en dan weer de andere. Consistentie is ver te zoeken, ook in de wet- en regelgeving. Daarom was het op zich een goed idee van de Tweede Kamer om het kabinet te vragen daar helderheid in te brengen met een zogenaamd Interdepartementaal Beleidsonderzoek (IBO).
Opdrachtbrief
Woensdag stuurde minister Dijsselbloem van Financiën mede namens zijn collega's van Economische Zaken en Sociale Zaken de opdrachtbrief voor dat onderzoek aan de Tweede Kamer. Daarin kunnen we lezen hoe het kabinet de vraag van de Tweede Kamer heeft uitgelegd.
Een werkgroep van ambtenaren en externe deskundigen moet voor 1 december rapporteren over:
- de inkomens- en vermogenspositie van zzp'ers,
- hun positie op de arbeidsmarkt,
- de voor- en nadelen van hun fiscale behandeling,
- de verhouding tot andere groepen werkenden, en
- de aansluiting van het stelsel van sociale voorzieningen en verzekeringen
Dat klinkt heel ruim en dat is het ook. Gelukkig hoeft de werkgroep niet in het duister te tasten over de bedoelingen die het kabinet heeft met het onderzoek. De brief van Dijsselbloem laat er geen misverstand over bestaan dat het kabinet zich grote zorgen maakt over de toename van het aantal zzp'ers.
Focus op fiscale positie van zzp'ers
Dijsselbloem focust als minister van Financiën sterk op de fiscale positie van zzp'ers. Doordat zij in principe als ondernemers worden beschouwd, genieten zij fiscale faciliteiten waardoor zij minder belasting betalen dan werknemers in loondienst. En doordat zij zich particulier verzekeren voor ziekte, arbeidsongeschiktheid en pensioen, dragen zij niet bij aan het draagvlak voor de collectieve voorzieningen.
De zzp'er moet eerder in toom worden gehouden dan gestimuleerd
Vanuit die opvatting ziet hij zzp'ers eerder als een bedreiging voor de houdbaarheid van de overheidsfinanciën en van het stelsel van sociale zekerheid, dan als een bron van sociale en economische vernieuwing. Het fenomeen van de zzp'er moet daarom eerder in toom worden gehouden dan gestimuleerd.
100 miljoen euro minder zelfstandigenaftrek
Dijsselbloem formuleert het in zijn kamerbrief bedekt en in termen van als en dan, maar de strekking is duidelijk. Vanuit zijn positie is dat te begrijpen, want hij moet nu eenmaal van de Tweede Kamer de zogenaamde 'schijnzelfstandigheid' bestrijden en komend jaar 100 miljoen euro minder aan zelfstandigenaftrek en startersaftrek uitdelen.
Dijsselbloem stuurt het onderzoek richting een politiek gewenste uitkomst
Maar met deze opdracht stuurt Dijsselbloem het onderzoek wel sterk richting een politiek gewenste uitkomst. De nog aan te wijzen voorzitter van die werkgroep zal van goeden huize moeten komen om aan dit staaltje van framing te ontsnappen. En dat is wel nodig, wil er over een half jaar een evenwichtig rapport liggen over de positie van zzp'ers in economie en samenleving.
VERDER IN NIEUWS
Flex groeit naar 30% in 2020
Het aantal mensen in de flexibele schil rondom bedrijven en instellingen zal komende jaren verder toenemen. In 2020 zal 30% van de werkzame beroepsbevolking bestaan uit tijdelijk personeel, uitzendkrachten en zzp'ers. Behalve voor de opvang bij pieken en ziekte worden zij steeds vaker voor specifieke kennis ingehuurd. Dit blijkt uit een onderzoek van TNO in opdracht van de Algemene Bond van Uitzendondernemingen (ABU).
Sociale stelsel aanpassen aan veranderende arbeidsmarkt in plaats van andersom
Tijdens het congres dat zijn bond deze week hield, zei ABU-directeur Jurriën Koops: 'Als straks één op de drie werkenden flexibel aan de slag is, dan moeten wij met z'n allen goed nadenken hoe we Nederland hierop inrichten. We moeten ons sociale stelsel aanpassen aan die veranderende arbeidsmarkt in plaats van andersom. (…) Daarbij moet niet langer de vaste arbeidsrelatie als uitgangspunt gelden, maar moet de werkende centraal staan.'
Een boeiende insteek, want precies het tegenovergestelde van het idee van het kabinet waarin het bestaande sociale stelsel als een gegeven wordt beschouwd waar uitzendkrachten en zzp'ers zich maar bij aan hebben te passen. Geen wonder dat minister Asscher van Sociale Zaken tijdens het ABU-congres Koops meteen van repliek diende.
Het vaste contract is nog altijd de norm (Lodewijk Asscher)
'Het vaste contract is nog altijd de norm in Nederland,' verklaarde Asscher, 'en ik zou dat graag zo houden. Het is onmiskenbaar dat er een toenemende behoefte is aan flexibiliteit op de arbeidsmarkt, maar dat moet wel fatsoenlijke flexibiliteit zijn.' Volgens de bewindsman gaat het erom 'dat we de vraag naar meer flexibiliteit – sociaal en economisch verantwoord – beheersbaar houden.'
Moties over ZZP in de zorg
De Tweede Kamer boog zich deze week plenair over de resultaten van de twee commissievergaderingen die rondom het mei-reces waren gehouden over zzp'ers in de zorg. Daarbij werd een aantal moties ingediend, waar volgende week dinsdag over wordt gestemd.
D66 wil dat het kabinet haast maakt met een structurele oplossing voor de zzp'ers van wie de VAR-wuo is ingetrokken. Bovendien dringt de partij aan op een afzonderlijk debat over de vervanging van de schriftelijke VAR-verklaring door een webmodule, omdat daar zo veel kritiek op is.
De SP wil een intensievere controle van zzp'ers door de Belastingdienst
De PvdA vraagt om een zo breed mogelijke opdracht voor het Interdepartementaal Beleidsonderzoek ZZP, zodat voor eens en voor altijd duidelijk wordt wanneer iemand zzp'er is en wanneer niet. De SP wil een intensievere controle van zzp'ers door de Belastingdienst zodat 'schijnzelfstandigen' er eerder uitgepikt worden. Het CDA vraagt het kabinet om voor de toekomst te garanderen dat cliënten in de zorg niet alleen kunnen worden geholpen door mensen in loondienst maar ook door zelfstandigen.
Wordt dus vervolgd.
