De Iraanse presidentskandidaten zijn zaterdagavond tijdens hun derde (en daarmee laatste) televisiedebat – dat ik volgde op een groot scherm in een gezellige Teheraanse coffeeshop – opnieuw met elkaar in botsing gekomen. Dit keer werd er met duidelijke taal, en dan met name over de nucleaire deal, en de sancties van de Verenigde Staten, gesproken.
Wie zijn de kandidaten? Wat zijn hun plannen? En hoe zit het met de polls? Ik zet het voor u op een rijtje..
Vijf ultraconservatieven, een gematigde en een hervormer…
Ik zal maar meteen starten met het goede nieuws: alle zeven kandidaten zijn voorstander van pogingen om Teheran’s nucleaire akkoord van 2015 met de wereldmachten nieuw leven in te blazen.
De presidentskandidaten hebben van de Iraanse opperste leider Ayatollah Ali Khamenei de opdracht gekregen zich te concentreren op de economische problemen van het land.
In de eerste twee debatten hebben de presidentskandidaten immers het grootste deel van hun minuten besteed om elkaar de schuld te geven van deze economische ellende. In het derde en laatste debat hebben zij de kans gekregen om te beschrijven hoe zij de zaken zouden aanpakken.
Ibrahim Reisi
De 60-jarige ultraconservatieve Ibrahim Reisi staat sinds 2019 aan het hoofd van de rechterlijke macht van Iran, na een carrière van drie decennia in het rechtssysteem. Reisi wordt dan ook door velen gezien als verantwoordelijk voor de harde straffen die aan Iraanse demonstranten zijn opgelegd.
Raisi benadrukte dat zijn regering zich zou “inzetten voor de nucleaire deal als een contract en een verplichting”, de hervormingsgezinden in het land lieten meermaals merken zich zorgen te maken over wat een ultraconservatieve overwinning met de onderhandelingen zou doen.
Hij zei dat de hervormingsgezinde Hemmati, als voormalig lid van Rouhani’s regering, niet in staat zou zijn om de nucleaire overeenkomst uit te voeren omdat daarvoor “een sterkere regering” nodig is.
Reisi wilt tevens een ‘veilig internet’ invoeren, dat gelijk staat met het internetsysteem van Noord-Korea en China. Als dit gebeurt, zullen platforms als Instagram en Telegram waarschijnlijk voorgoed verdwijnen.
Abdolnasser Hemmati
De 66-jarige econoom staat sinds 2018 aan het hoofd van de Iraanse centrale bank. Abdolnasser Hemmati is ook lid van de Turkssprekende Azerische minderheid in Iran, en heeft eerder campagne gevoerd voor onafhankelijkheid van de centrale bank en minder “staatsinmenging” in de economie.
De enige hervormingsgezinde kandidaat die is goedgekeurd om zich kandidaat te stellen voor het presidentschap pleit voor een “actieve diplomatie met Oost en West” omwille van de economische ontwikkeling.
“Wat zal er gebeuren als de macht in handen valt van de hardliners? Wat gebeurt er als de macht in uw handen valt?” vroeg ex-centrale bankier Hemmati meermaals tijdens de drie televisiedebatten.
Tijdens het laatste debat beantwoordde hij deze vraag zelf: “Laat me dit heel duidelijk stellen: nieuwe sancties met een sterkere wereldwijde consensus.”
Hemmati windt geen doekjes om zijn woorden en valt de ultraconservatieven flink af. Herhaaldelijk waarschuwt hij de kijkers dat het land in de handen van deze hardliners in Noord-Korea zal veranderen.
Hij ziet verhoogde participatie van vrouwen in de economie, en stimulering daarvan door microleningen om vrouwen te laten studeren of een bedrijf oprichten, als een van de mogelijke oplossingen. Dit verkondigde zijn echtgenote al eerder op staatstelevisie, heel omstreden gekleegd in vrolijk gekleurde kleding en een ‘normale’ hoofddoek – alwaar eerdere Iraanse first ladies publiekelijk een zwarte chador droegen.
Hemmati roept ook keer op keer de Iraanse mensen die hebben besloten niet te gaan stemmen op om toch naar de stembussen te komen, en daarmee een ultraconservatieve overwinning te vermijden.
‘De rest’ van de ultraconservatieven en een enkele gematigde
Velen claimen dat de overige ultraconservatieve presidentskandidaten met name als ‘steun aan Reisi’ dienen in deze verkiezingen. Dat benadrukken sommige van de kandidaten zelf, maar het blijkt ook wel uit de polls.
Amirhossein Ghazizadeh-Hashemi is de jongste kandidaat. De 50-jarige arts is inmiddels meer dan tien jaar parlementslid, en vertegenwoordigt daarin zijn thuisstad Mashad. Hij pleit voor een aanzienlijke verhoging in de gebruikelijke ‘huwelijkslening’ naar 500.000.000 Iraanse tomans (ongeveer 15.000 euro), en een quick fix voor de maandenlange daling op de aandelenmarkt van Teheran, zonder verdere details omtrent ‘hoe’ en ‘wat’ te geven.
De 55-jarige ultraconservatief Saeed Jalili was tussen 2007 en 2013 als secretaris van de Nationale Veiligheidsraad belast met de onderhandelingen met de wereldmachten over het nucleaire programma van Iran.
Mohsen Rezai is ook een nogal omstreden presidentskandidaat. De 66-jarige voormalige opperbevelhebber van de Revolutionaire Garde heeft zich al in drie eerdere verkiezingen kandidaat gesteld voor het presidentschap. Hij beloofde de export naar de buurlanden te stimuleren en van de rial de “sterkste munt van de regio” te maken.
Alireza Zakani – een 55-jarige arts in nucleaire geneeskunde, diende tussen 2004 en 2016 in het parlement voor de heilige stad Qom, en won vorig jaar een zetel als parlementslid voor Teheran.
Ook al staat hij niet hoog in de peilingen, hij stal gisteren de show met zijn toespraak: “We moeten opstaan tegen de plunderaars!”, verwijzend naar de corruptie binnen de huidige regering.
“Ik zal de wortels van de drugsverslaving binnen 4 jaar droogleggen. Ik lieg niet tegen mensen, ik leid de regering niet vanuit de plaats van inflatie, ik neem geen familieleden in dienst en ik handhaaf de wet.”
De 64-jarige gematigde Mohsen Mehralizadeh, voormalig vicepresident en tevens lid van de Turkssprekende minderheid van het land, diende in 2017-2018 als provinciaal gouverneur.
Mehralizadeh’s plannen betreffen modernisering in de landbouw om watertekorten aan te pakken, transparantie in het politieke leven en de bouw van betaalbare woningen. Dat laatste punt is in het hele land een steeds groter probleem geworden, omdat de huizenprijzen enorm zijn gestegen.
Wat zeggen de peilingen?
De polls na het derde – en tevens belangrijkste – televisiedebat geven verschillende resultaten aan. Ik worstelde me door de verschillende Iraanse nieuwsoutlets om een overzicht op te stellen.
In de opiniepeiling van Aftabnews antwoordde het publiek op de vraag “Wie was de winnaar van het laatste debat in de presidentsverkiezingen van 1400?” Abdolnasser Hemmati kreeg de meeste stemmen. Hemmati won de meeste stemmen met 37% en Reisi met 27%.
De online nieuwssite vroeg zijn publiek ook: “Welke kandidaat vond u het leukst aan het einde van de debatten?” In deze peiling kreeg Abdolnasser Hemmati 53% van de stemmen.
Maar in de ISNA-peiling heeft Reisi overwegend meer stemmen gekregen. In deze peiling kreeg Raisi de meeste stemmen met 84% en Hemmati met 11%. ISNA staat er overigens wel om bekend conservatief te zijn.
Asr Iran publiceerde een andere peiling en stelde de vraag: “als de verkiezingen naar de tweede ronde gaan, welke twee kandidaten zullen dan strijden?” Van de 24.000 mensen die meededen, stemde 67 procent voor de optie president-Hemmati.
Daarnaast heeft Tejarat News op een speciale pagina een online poll geactiveerd voor de mogelijke winnaar van de verkiezing, waarin Reisi momenteel de leider is met 55 procent van de stemmen. Aan het eind van het eerste debat was dat 63%, wat nu dus toch lijkt te zijn gedaald. Meer dan 9.200 mensen hebben op Reisi gestemd in deze peiling. Maar op de tweede plaats staat daarbij Abdolnasser Hemmati, die meer dan 4200 stemmen heeft gekregen.
Wie gaat er winnen?
Het lijkt er dus inderdaad op dat het een aardige strijd tussen de ultraconservatieve Reisi en de hervormingsgezinde Hemmati gaat worden. Deze twee kandidaten symboliseren dan ook strijd tussen de hervormingsgezinden en conservatieven in het land.
Wat er daadwerkelijk gaat gebeuren, ligt er wat mij betreft voornamelijk aan hoeveel mensen bereid zijn om te gaan stemmen. De participatiegraad wordt immers erg laag ingeschat, en velen die door oppositiekanalen worden aangespoord om vooral niet naar de stembussen te gaan, zullen daarmee indirect een ultraconservatieve overwinning bewerkstelligen.
De verkiezingen zijn het gesprek van de dag. De meeste taxi-chauffeurs zijn er stellig van overtuigd dat de overwinning voor Reisi is. Het groepje studenten in de coffeeshop waar ik het laatste televisiedebat volgde, hopen dat Hemmati president zal worden.
De bediende van de supermarkt-op-de-straathoek maakt het allemaal niks uit. “Als die nucleaire deal er maar komt. Ik betaal me blauw aan insuline voor mijn moeder door al die lastige sancties”.
