De huidige regering en president Maia Sandu zijn vurig pleitbezorger van toetreding tot de EU. President Sandu wil die wens in de grondwet laten vastleggen en vraagt de goedkeuring van de Moldavische bevolking daarvoor in een referendum. Sandu heeft die toetreding ook als hoofdthema gemaakt voor haar herverkiezing. De presidentsverkiezingen en het referendum staan op dezelfde dag gepland. Echter een groot deel van de bevolking hecht nog steeds aan goede banden met Rusland. Ondanks, of juist vanwege, de oorlog in Oekraïne waar ook Moldavië met een angstig oog naar kijkt als potentieel volgend doelwit van Poetin.
EU steunt Sandu
De Europese Commissie steunt de wens tot toetreding van Moldavië volledig. Op 25 juni dit jaar zijn de officiële toetredingsonderhandelingen gestart, nadat eind vorig jaar het groene licht daartoe al was gegeven. Net als alle andere onderhandelingen met landen die willen toetreden tot de EU zullen deze onderhandelingen jaren duren. Toch is het streven van beide partijen om Moldavië in 2030 als nieuwe EU-lidstaat binnenboord te hebben.
Reeds sinds 2016 hebben Moldavië en de EU een associatieverdrag. Associatieverdragen zijn bedoeld om de onderlinge handel en financiële samenwerking tussen de EU en het betreffende land te bevorderen. De EU sluit zulke verdragen met landen binnen en buiten Europa, maar niet in groten getale. Voorbeelden van landen met zo’n verdrag zijn bijvoorbeeld Canada, Zuid-Korea en Zwitserland. Moldavië bevond zich dus al in een bevoorrechte positie.
Sterk verdeeld volk
De meest recente peiling naar het referendum en de presidentsverkiezingen, afgelopen maandag, lijkt president Sandu gerust te stellen over de uitslagen ervan. Zo’n 56% van de stemgerechtigden zou voor voortzetting van de toetredingsonderhandelingen zijn en zelf ligt ze comfortabel voor op de tien overige kandidaten die een gooi doen naar het presidentschap. Maar peilingen zijn niet meer dan een momentopname en zondag 20 oktober is nog drieënhalve week weg.
Tekenend voor de verdeeldheid is de top-3 van de presidentskandidaten. Maia Sandu is uitgesproken pro westers. Degene die dan volgt, Alexander Stoianoglo, wordt gesteund door pro Russische partijen. De nummer drie in de peiling ten slotte, Renato Usatii, wil zowel goede banden met het Westen als met Moskou.
Ook wat het referendum betreft, heerst verdeeldheid alom. Party of Action and Solidarity, de partij van Sandu, voert uiteraard een campagne voor een ja stem tijdens het referendum. De socialisten staan er dubbel in. Alhoewel zij niet tegen toetreding tot de EU zijn, verwijten ze Sandu het referendum te gebruiken voor haar herverkiezing. Het is dus afwachten wat hun stemadvies gaat zijn. Wat de voluit pro Russische partijen hun aanhang adviseren, laat zich raden. Hun invloed moet niet onderschat worden. Dan gaat het niet alleen om de afgescheiden pro Russische regio Transnistrië (dat logischerwijs niet meedoet aan referendum en presidentsverkiezingen), maar ook om de autonome regio Gagaoezië. Daar leven Turks-orthodox christelijken die pro Poetin zijn.
Overigens is de partij Victory van de veroordeelde pro Russische oligarch Ilan Shor afgelopen dinsdag definitief uitgesloten van campagnedeelname inzake het referendum. Het Moldavische hooggerechtshof bekrachtigde een eerdere beslissing van de centrale kiescommissie dat de partij niet de vereiste papieren voor deelname had geleverd. Shor is in 2023 veroordeeld tot een gevangenisstraf van 15 jaar vanwege een grootschalige bankfraude in 2014. Hij houdt zich, niet verrassend, schuil in Rusland.
Sandu wil duidelijk mandaat
Begin deze maand riep president Maia Sandu de Moldaviërs op vooral te gaan stemmen tijdens het referendum. Ze onderstreepte dat Moldavië al de nodige stappen heeft gezet richting EU-lidmaatschap en dat nu de tijd is gekomen om als land volmondig ja te zeggen tegen EU-lidmaatschap. Met een meerderheid die ja zegt en Sandu herverkozen als president zou zij de route daarnaartoe verder kunnen voorbereiden. Ze gaf toe dat zij niet de president zal zijn die het moment van finale toetreding op haar naam zal mogen schrijven. Indien herverkozen, blijft Sandu nog eens vier jaar president tot en met 2028. Volledig EU-lidmaatschap is zoals eerder vermeld voorzien voor het jaar 2030, wat al uitzonderlijk snel zou zijn.
‘This is a national idea and I will not be the one to sign the document on accession to the European Union. Maybe this will be one of the politicians who presently stay aside and call themselves Europeans. This is a project of our generation. This is a project of our times and it is the only project which can give us the certainty of peace and certainty of modernization and development of this country. The Moldovans are the ones who must decide their fate.’
Over drieënhalve week weten we of Moldavië definitief de weg van aansluiting bij het Westen heeft gekozen.
